Κυρία με «Κ»

Μένει μια γεύση πικρή, κάθε φορά που φεύγει από τη ζωή ένας σημαντικός άνθρωπος εκείνης της παλιάς γενιάς που και αποτύπωμα άφησαν με το έργο τους και η ζωή τους σημαδεύτηκε από την αξιοπρέπεια και τη λεβεντιά. Με το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου είναι σα να σβήνει ένα φως.  Και σαν ένα αόρατο χέρι να αρπάζει μαζί με τον άνθρωπο και την εποχή που έζησε. Απομένει όμως η μνήμη για να ανατρέχεις στα δύσκολα και κάποιες φορές να μελαγχολείς από την αναπόφευκτη, άνιση σύγκριση με το σήμερα.

Η Τζένη Βάνου ανήκε στη γενιά των καλλιτεχνών που δεν έκαναν εκπτώσεις. Των εργατών της τέχνης, των μπεσαλήδων, που δούλεψαν σκληρά, που  δεν τους θάμπωσαν τα φώτα της επιτυχίας. Και άλλοι  καλλιτέχνες ξεχώρισαν με το χάρισμα της φωνής τους, έκαναν σπουδαίες καριέρες, έφτασαν στην κορυφή, πέρασαν και έφυγαν. Όμως αυτοί που κέρδισαν την πλατύτερη αποδοχή του κόσμου και την αγάπη του, ήταν όσοι δεν τον κορόιδεψαν ποτέ με τις επιλογές τους, όσοι ήξεραν να στέκονται το ίδιο καλά και πίσω από τους προβολείς,  όσοι είχαν να του δώσουν κάτι παραπάνω από μεγάλα τραγούδια: Ψυχή, ήθος, σεμνότητα, αξιοπρέπεια.

Θα καταθέσω ένα περιστατικό όπως το μετέφερε ο Πασχάλης Τερζής πριν από μερικά χρόνια, σε μια τηλεοπτική εκπομπή. Τότε που σχεδόν κάθε κανάλι είχε και από μια εκπομπή  αφιερωμένη σε ανθρώπους της μουσικής και του τραγουδιού. Ανάμεσα στην πληθώρα των εκπομπών αυτών υπήρξαν και κάποιες που, εκτός από διασκέδαση,  πρόσφεραν κάτι παραπάνω στον τηλεθεατή. Σε μια από αυτές λοιπόν (δυστυχώς δεν θυμάμαι με σιγουριά  ποια) το τιμώμενο πρόσωπο ήταν ο Πασχάλης Τερζής. Ανάμεσα στους καλεσμένους στο τραπέζι ήταν και η Τζένη Βάνου. Όλοι οι καλεσμένοι έλεγαν δυο καλές κουβέντες για τον Τερζή. Μόλις μίλησε η κυρία Βάνου πήρε το λόγο ο Τερζής και διηγήθηκε το παρακάτω περιστατικό, το οποίο μεταφέρω με δικά μου λόγια όπως το θυμάμαι:

 «Όταν ήμουνα  νεαρός και άσημος τραγουδιστής, είχα δεν είχα αφήσει ακόμα οριστικά το επάγγελμα του γυψαδόρου, τραγουδούσα σαν τρίτη-τέταρτη φωνή στο κέντρο όπου τραγουδούσε η κυρία Βάνου, η οποία τότε ήταν από τα πρώτα ονόματα στο τραγούδι και στα μαγαζιά. Δεν πληρωνόμασταν κάθε μέρα τότε. Υπήρχαν φορές που ο επιχειρηματίας  μας έλεγε πως δεν βγήκε το μεροκάματο και γυρίζαμε στο σπίτι  χωρίς μια στην τσέπη για την οικογένεια. Το πρωί, όταν ερχόταν η ώρα να πληρωθούμε μαζευόμασταν όλοι και το αφεντικό μας πλήρωνε έναν έναν στη σειρά. Πρώτους φώναζε τα μεγάλα ονόματα (δεν αναφέρθηκε συγκεκριμένα), ακολουθούσαν οι πιο γνωστοί και τελευταίοι στη σειρά εμείς που δεν μας ήξερε ούτε η μάνα μας. Η κυρία Βάνου ποτέ δεν πληρώθηκε πρώτη. Έλεγε στον μαγαζάτορα, δείχνοντας εμένα και τους άλλους “πλήρωσε πρώτα τα παιδιά και στο τέλος, άμα φτάσουν, πληρώνεις κι εμένα”. Και περνάγαμε εμείς από μπροστά για να πληρωθούμε κι αυτή περίμενε υπομονετικά μέχρι το τέλος, ενώ τα άλλα μεγάλα ονόματα είχαν πληρωθεί και είχαν φύγει από το μαγαζί. Αυτή ήταν η κυρία Βάνου. Κυρία με το κ κεφαλαίο.»

Αυτό είναι τελικά που μένει, εκτός από τους δίσκους, τις τηλεοπτικές εμφανίσεις, τις φωτογραφίες, και  είναι το σπουδαιότερο. Η αναγνώριση και η ευγνωμοσύνη από τους συναδέλφους και τους απλούς ανθρώπους, το ευχαριστώ και η αγάπη τους.

Η πικρή γεύση μένει  όταν τα χρόνια που περνούν τα συγκρίνεις με το παρόν και διαπιστώνεις πως κάθε χρόνος που περνάει φτωχαίνουμε όλο και πιο πολύ, σε όλα τα επίπεδα. Τα μπουντέλια που μας κρατάνε όρθιους άλλα έσπασαν και άλλα κλυδωνίζονται από τους αλλεπάλληλους μετασεισμούς της σύγχρονης εποχής της «κρίσης», που εξαπλώθηκε και αυτή σε όλα τα επίπεδα.

Ως ένα βαθμό ευθυνόμαστε και εμείς.  Μας τραβά η περιδίνηση του καθημερινού αγώνα για επιβίωση, δινόμαστε στον αγώνα να κάνουμε τη ζωή  καλύτερη και δεν παίρνουμε χαμπάρι πως από δίπλα μας περνάνε και φεύγουν εκείνα τα μικρά, τα φαινομενικά ασήμαντα, που μας δωρίζει απλόχερα η ζωή,  και που μπορούν να προσθέσουν νόημα στη ζωή  και στον ίδιο τον αγώνα μας και να μας κάνουν καλύτερους ανθρώπους...αρκεί να τα προσέξουμε.

Δεν εξιδανικεύω το παρελθόν. Οι παιδικές μνήμες είναι πάντα γεμάτες χρώματα, σε αντίθεση με την εξιδανίκευση που είναι συνδεμένη με τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Δεν υπάρχουν «πιο αγνές» ή «πιο καθαρές»  εποχές. Άνθρωποι υπάρχουν, τότε, τώρα και πάντα. Ακόμα και σήμερα, στην τόσο σκοτεινή εποχή που ζούμε, τα χρώματα δεν έπαψαν να υπάρχουν. Το ίδιο και οι άνθρωποι σαν την κυρία Βάνου. Φτάνει να μπορούμε να τους  ξεχωρίσουμε, να τους αγκαλιάσουμε. Και να μην ξεχνάμε πως  τα χρώματα δεν τα βλέπει  καθαρά μονάχα η ματιά της νιότης,  αλλά και το όνειρο, η ελπίδα, ο αγώνας αυτών που δεν θα «γεράσουν» ποτέ. Των πεισματάρηδων  που δεν θα σταματήσουν αν δεν κάνουν τη δική τους εποχή καλύτερη από όλες τις προηγούμενες.

ΥΓ. Οι αληθινά μεγάλοι δεν κλείνονται σε καλούπια. Η φωνή της Τζένης Βάνου ήταν μοναδική. Αυθεντικά λυρική ερμηνεύοντας  Θεοδωράκη, αυθεντικά λαϊκή  όταν ερμήνευε Χρυσοβέργη-Μπιζάνη. Την ευχαριστούμε για όλα όσα μας χάρισε. Θα τη θυμόμαστε πάντα με αγάπη.

Παρασκευή 7 Φλεβάρη 2014.