Γεωργία Δούκα: Ο διμέτωπος αγώνας μιας θρυλικής ανταρτοπούλας

Πριν λίγες μέρες βρεθήκαμε στην περιοχή της Κουκουβίστας (Καλοσκοπής) κοντά στην Παύλιανη, στο πανέμορφο βουνό της Οίτης. «Εδώ, μας είπαν, παίχτηκε ένα πραγματικό δράμα στις αρχές του 1944, Γενάρη μήνα». Πρωταγωνιστές, ζηλεμένα παλικάρια του ΕΛΑΣ αλλά και μια αντάρτισσα - η μόνη που ήταν μαζί τους. Ηταν η Γεωργία Δούκα - Παπανακλή, που έγινε λαϊκός θρύλος.
Αλλά ας πάρουμε την ιστορία από την αρχή:

Ερχονται οι κατακτητές!

Η Γεωργία Δούκα - Παπανακλή καταγόταν από τα Καστέλλια Παρνασσίδας, ένα χωριό χτισμένο στον κάμπο της Γραβιάς. Ηταν άνοιξη του '43, όταν από το χωριό της περνούσαν ασταμάτητα φάλαγγες ανταρτών και ατέλειωτα καραβάνια από μεταγωγικά ζώα: Ερχονταν από όλη την Ανατολική Στερεά προς το υψίπεδο του Μαυρολιθαριού για να αντιμετωπίσουν τις μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις που ετοίμαζαν οι κατακτητές. Η Γεωργία κατατάχτηκε αντάρτισσα το Μάη στη δύναμη του αρχηγείου ανταρτών Παρνασσίδος, με πολιτικό καθοδηγητή τον Διαμαντή, στρατιωτικό αρχηγό τον Νικηφόρο και καπετάνιο τον Θησέα.

Στην αρχή έπιασε δουλιά στο νοσοκομείο, όπου είχαν αρχίσει να φτάνουν οι πρώτοι τραυματίες. Την περιγράφει η συντρόφισσά της Ντίτα Νέτσου - Δημητρίου σε μια μαρτυρία που δημοσιεύτηκε πριν από πολλά χρόνια στο βιβλίο «Γυναίκες στην Αντίσταση» από την Κίνηση «Η Γυναίκα στην Αντίσταση».

...«Ηταν μια παχουλή χωριατοπούλα, με σκασμένα από τον αέρα σταρένια μάγουλα. Με την πρώτη ματιά σού έδινε την εντύπωση ότι έβλεπε τους ανθρώπους με χαμογελαστή ντροπαλότητα, θα 'λεγες με δειλία. Πλάνη όμως ήταν η εντύπωση αυτή. Το ντροπαλό της ύφος φανέρωνε βέβαια σεβασμό απέναντι στους συνανθρώπους της. Τον κόσμο όμως η Γεωργία τον έβλεπε δυναμικά... Δούλευε όχι απλώς για να αντιμετωπίζει ό,τι τύχαινε μπροστά της, μα όπως δουλεύουν όσοι έχουν μια συνολικότερη έγνοια και θεωρούν δικό τους ένα ευρύτερο έργο.

Στη φωτιά της μάχης

Γρήγορα η Γεωργία ζήτησε να εγκαταλείψει το νοσοκομείο και να πάει σε τμήμα της πρώτης γραμμής. Την τοποθέτησαν στον 1ο Λόχο του Αρχηγείου που είχε ονομαστεί 1/36 Τάγμα. Στρατιωτικός αρχηγός ο Καλλίας (Χαράλαμπος Μώκος, μόνιμος ανθυπολοχαγός) πολιτικός καθοδηγητής ο Δήμος (Γιάννης Μαλούκος) και καπετάνιος ο Παναγιώτης Τζιβάρας.

Η Γεωργία έγινε μάχιμη αντάρτισσα της πρώτης γραμμής χωρίς ν' αφήσει τα καθήκοντά της σαν νοσοκόμα. Ετσι πολεμούσε σε δύο μέτωπα. Επρεπε να αντιμετωπίσει τους εχθρούς και συγχρόνως να σπεύδει ακάλυπτη στο πλευρό κάθε αντάρτη που τον εύρισκε το βόλι.

Αλλά και στις αδιάκοπες πορείες, πάντα είχε κάποιους να φροντίζει, άρρωστους ή τραυματίες. Στις μάχες πολλούς έσωσε, ενώ άλλοι πιο άτυχοι και χτυπημένοι καίρια πέθαναν στα χέρια της.

Τον Οκτώβρη του 1943 στην τριήμερη μάχη στα Δερβενοχώρια πολέμησε στην πρώτη γραμμή τους κατακτητές. Η Γεωργία, άυπνη και νηστική, αλλά συνεχώς σε κίνηση, έπρεπε να συνδράμει τους ταλαιπωρημένους αντάρτες.

Υστερα από μια πορεία - Γολγοθά έφτασε στον Παρνασσό μέσα σε μανιασμένες χιονοθύελλες με τους μισούς περίπου άντρες του τάγματος. Τους άλλους τους ανέλαβαν οι οργανώσεις στα χωριά της διαδρομής. Η φήμη της Γεωργίας έφτασε σε όλα τα αντάρτικα τμήματα της περιοχής, αλλά και σ' όλα τα χωριά της Ανατολικής Ρούμελης. Ομως η μοίρα τής είχε στήσει ενέδρα, σ' αυτήν και τους συντρόφους της δίπλα στο ξωκλήσι της Αγίας Τριάδας της Κουκουβίστας.

Εδώ, ανάμεσα στα πυκνά έλατα, σ' ένα μικρό άνοιγμα και μέσα στο χιόνι, ένα τμήμα Γερμανών είχε στήσει παγίδα».

Ο θάνατος ντύθηκε στα άσπρα

«Πρέπει να πήγαν εκεί οδηγημένοι από κάποιον γνώστη της περιοχής», διηγείται η Ντίτα, μαχήτρια και η ίδια. «Ντυμένοι έως κάτω με άσπρους μαντύες, είχαν γίνει ένα με τη γενική ασπρίλα του τοπίου. Και το χιόνι, που έπεφτε συνέχεια, είχε καλύψει τις πατημασιές τους και ξεγέλασε τους ανιχνευτές του λόχου. Τριάντα πέντε αντάρτες μπήκαν έτσι στον κλοιό. Και τους θέρισαν ακαριαία οι Γερμανοί. Στην ενέδρα αυτή, μέσα στον κλοιό και η Γεωργία. Αφησε και τους Γερμανούς ακόμα άφωνους με την τόλμη της. Είναι από τα απίστευτα ότι η ίδια σώθηκε μέσα από εκείνη τη φωτιά, χωρίς να δοκιμάσει ούτε στιγμή να φυλαχτεί. Κεραυνοβολημένη από την οδύνη της για το απίστευτο μακελειό γύρω της, ορμούσε από τον ένα στον άλλο στους συναγωνιστές που σωριάζονταν γύρω της και βογκούσαν ξεψυχώντας. Πάσκιζε να τους συμπαρασταθεί. Και το χιόνι γύρω της βαφόταν ραγδαία κόκκινο, από το ποτάμι το αίμα, που χυνόταν από τις πληγές των παλικαριών και άχνιζε.

- Ζωντανή αυτήν να την πιάσουμε! - είχε αντηχήσει από τις θέσεις των Γερμανών μια κραυγή ελληνόφωνη μέσα στο μακελειό.

Κι αυτό ίσως εξηγεί έως ένα βαθμό πως η Γεωργία σώθηκε. Πρόλαβε την τελευταία στιγμή, που οι Γερμανοί πετάχτηκαν ορθοί από τις κρύπτες τους και πήδησε πίσω από το διπλανό όχτο.

Την κάλυπταν οι δυο διμοιρίτες της εξοντωμένης διμοιρίας, ο Τρικούπης (Αντώνης Νικολάου) και ο Γκούρας (Θανάσης Δρούκαλης)που γλίτωσαν σχεδόν από ένα θαύμα. Οι τρεις τους ήσαν οι μόνοι που σώθηκαν από το θανατικό. Και τέταρτος, ο τυχερός των τυχερών, ο Κώστας Μπάκας (Παπάς) που γλίτωσε με δεκαεφτά τραύματα. Οι Γερμανοί δεν πρόλαβαν να του ρίξουν κι αυτού τη χαριστική βολή, γιατί από πίσω πλάκωσαν με ιαχές οι άλλες δυο διμοιρίες του χαροκαμένου λόχου και ο Καραλίβανος με τους δικούς του, παλεύοντας και με το ένα μέτρο χιόνι».

Μια βουβή παρέλαση

«Συντάραξε όλη την περιοχή το μακελειό του λόχου όπου υπηρετούσε η Γεωργία. Μέσα στους νεκρούς της Αγίας Τριάδας και οι τρεις διοικητές του, ο Καλλίας, ο Δήμος κι ο Παναγιώτης Τζιβάρας. Το αποδεκατισμένο τμήμα ανακλήθηκε αμέσως στην Αμφισσα. Από τα χωριά όπου περνούσε έβγαιναν ο κόσμος βουβός στους δρόμους. Στην Αμφισσα διαδόθηκε αστραπή το νέο, μόλις ζύγωσε ο λόχος.

- Ο λόχος! Ερχεται ο λόχος! αντήχησε κάποια στιγμή μια κραυγή. Κι έτρεχαν από παντού άντρες και γυναίκες.

Είχε μπει κιόλας ο λόχος στην πόλη. Βάδιζαν συνταγμένοι κατά τριάδες. Μπροστά ο Γκούρας και ο Τρικούπης. Είχαν ανάμεσά τους την Γεωργία. Ηταν μια τιμή που της άξιζε και με το παραπάνω.

Σε λίγες μέρες άρχισαν να ακούγονται και τραγούδια του λαού σε διάφορα χωριά, για το χαλασμό της Αγίας Τριάδας. Εφκιασε και η Γεωργία ένα τέτοιο τραγούδι».

Ποια ήταν η συνέχεια; Η Γεωργία εξακολούθησε να πολεμά. Και όταν το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ διέταξε να δημιουργηθούν ανταρτοομάδες γυναικών σε κάθε μεγάλη μονάδα του αντάρτικου στρατού, η Διοίκηση της ΙΙ Μεραρχίας (Αττικοβοιωτίας) κάλεσε την Γεωργία στη μεραρχιακή ανταρτοομάδα γυναικών. Η Διοίκηση του Συντάγματος της είχε ήδη κάνει πρόταση να προβιβαστεί στο βαθμό του Ανθυπολοχαγού για ανδραγαθία και να της απονεμηθεί το Αριστείο του Απελευθερωτικού Αγώνα.

Στη διάρκεια του Εμφυλίου η Γεωργία κατέφυγε στην Αθήνα με ό,τι φορούσε και τίποτ' άλλο. Παντρεύτηκε τον συναγωνιστή της Τάκη Παπανακλή, που είχε αντικαταστήσει το Δήμο στη διοίκηση του λόχου της. Δούλεψε σκληρά μαζί του για να μεγαλώσουν το κοριτσάκι τους.

Ομως, το 1974, μια δεύτερη ενέδρα την έριξε κάτω. Ηταν η ενέδρα του καρκίνου, πιο φαρμακερή και ύπουλη από την ενέδρα του χιονισμένου θανάτου.

- Τούτος ο... Γερμανός δεν πολεμιέται... έλεγε χαμογελώντας καθώς η ζωή έφευγε από μέσα της...

Κι από τότε ζει - και θα ζει - στη μνήμη του λαού μας...

Αλίκη ΞΕΝΟΥ - ΒΕΝΑΡΔΟΥ

Ριζοσπάστης, 22/01/2006