Ειδικές Οικονομικές Ζώνες (ΕΟΖ): «Λυμένα χέρια» και παροχές για τους «επενδυτές» – Ακόμα μεγαλύτερη ένταση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων - Εργασιακά γκέτο… με μακρά παράδοση

Η μετατροπή σε ΕΟΖ της «λιμενικής λεκάνης» από
την Ελευσίνα έως τον Πειραιά είναι ήδη σε εξέλιξη

Τη μετατροπή σε Ειδικές Οικονομικές Ζώνες (ΕΟΖ) ολόκληρων περιοχών προωθεί η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ σε συνεργασία με τα άλλα αστικά κόμματα και με τις αντιλαϊκές διοικήσεις σε δήμους και περιφέρειες, συνεχίζοντας το «έργο» και τα σχέδια των προηγούμενων κυβερνήσεων.

Πού στοχεύουν οι ΕΟΖ

Πρόκειται για τις λεγόμενες «ελεύθερες ζώνες», όπου το κεφάλαιο εξαιρείται ακόμα κι απ' αυτήν τη σαθρή εργατική νομοθεσία που ισχύει στην υπόλοιπη επικράτεια, όπως έχει διαμορφωθεί όλα τα τελευταία χρόνια με τις αντεργατικές παρεμβάσεις κυβέρνησης - κεφαλαίου - ΕΕ, έχοντας τελείως λυμένα τα χέρια για την ακόμα μεγαλύτερη ένταση της εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης, με την περαιτέρω μείωση μισθών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων, την ακόμα μεγαλύτερη ευελιξία και εντατικοποίηση της εργασίας, την απαλλαγή από συνδικαλιστικά δικαιώματα κ.ο.κ. Τη δημιουργία, άλλωστε, ενός τέτοιου θεσμικού πλαισίου έχει ανοίξει εδώ και χρόνια το περιβόητο «ευρωπαϊκό κεκτημένο» που επικαλείται η κυβέρνηση και συγκεκριμένα η Οδηγία Μπολκεστάιν στη στεριά και η άρση του καμποτάζ στη θάλασσα, όπου προβλέπεται ότι στα Εργασιακά ισχύει η νομοθεσία του κράτους προέλευσης των εργαζομένων (π.χ. Βουλγαρία), ή της σημαίας που φέρει το πλοίο (π.χ. Νησιά Μάρσαλ).

Παράλληλα, το καπιταλιστικό κράτος παρεμβαίνει διαμορφώνοντας ένα ειδικό καθεστώς ασυλίας και παροχών για τους επιχειρηματικούς ομίλους (απουσία κανόνων για την αδειοδότηση μιας επιχείρησης, ιδιαίτερα χαμηλή ή και μηδενική φορολόγηση των κερδών της, απαλλαγή από ΦΠΑ στις συναλλαγές της κ.ο.κ.), «αίροντας» και τα όποια νομικά και διοικητικά εμπόδια μπαίνουν στην καπιταλιστική κερδοφορία, στην εγκατάσταση και λειτουργία επιχειρηματικών μονάδων (υγείας, περιβαλλοντικά, χρήσεων γης κ.ά.), προσφέροντας επιπλέον απαραίτητες και κρίσιμες υποδομές (Ενέργεια, μεταφορές κ.ο.κ.) για τη δραστηριοποίηση των επιχειρηματικών ομίλων. Στα πλεονεκτήματα για το κεφάλαιο συγκαταλέγονται και οι κρίσιμες γεωγραφικά θέσεις που επιλέγονται για τη διαμόρφωση των ζωνών αυτών, αλλά και η συγκέντρωση επιχειρήσεων κρίσιμων και «συμπληρωματικών» στη λειτουργία τους κλάδων.

Η προσπάθεια της κυβέρνησης για τη διαμόρφωση των ΕΟΖ «δένει» ταυτόχρονα με μια σειρά από κρίσιμους στόχους που ιεραρχεί το κεφάλαιο ως «αναγκαίες συνθήκες» για το πέρασμα της εγχώριας καπιταλιστικής οικονομίας σε φάση ανάκαμψης: Ο πρώτος τέτοιος στόχος αφορά την προσέλκυση Αμεσων Ξένων Επενδύσεων (ο ΣΕΒ υπολογίζει ότι χρειάζονται 100 δισ. ευρώ για να επανέλθει η μάζα των επενδύσεων στα επίπεδα προ κρίσης), ενώ ο δεύτερος αφορά την αξιοποίηση της γεωστρατηγικής θέσης της χώρας για την ανάδειξή της σε «ενεργειακό και διαμετακομιστικό κόμβο», με τη στήριξη συγκεκριμένων κλάδων, τη διαμόρφωση ανάλογων υποδομών αλλά και «συμμαχιών», στο φόντο πάντα των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών για τις πηγές και τους δρόμους μεταφοράς Ενέργειας καθώς και εμπορευμάτων.

Λιμενική λεκάνη Αττικής και Κιλκίς πρώτα στη λίστα

Ηδη είναι σε εξέλιξη η μετατροπή σε ΕΟΖ της λιμενικής λεκάνης, από την Ελευσίνα έως τον Πειραιά, και αυτό όχι τυχαία.

Στην περιοχή αυτή συγκεντρώνεται όλη η δραστηριότητα που έχει να κάνει με τις συνδυασμένες μεταφορές, τη «διαχείριση» της εφοδιαστικής αλυσίδας (logistics), η οποία χοντρικά αφορά στη μεταφορά, αποθήκευση και διανομή εμπορευμάτων και τη ναυπηγοεπισκευή (λιμάνι Πειραιά, τρεις σταθμοί εμπορευματοκιβωτίων, το μεγαλύτερο εμπορευματικό κέντρο της χώρας, ναυπηγεία, εμπορικός σιδηρόδρομος, οδικοί άξονες, έως και προβλήτες κρουαζιέρας, ετοιμάζεται αγωγός LNG κ.ά.), ενώ δραστηριοποιούνται ορισμένοι από τους μεγαλύτερους μονοπωλιακούς ομίλους διεθνώς (π.χ. «Cosco», MCS, αραβογερμανικά μονοπώλια, τεράστιοι ναυτιλιακοί όμιλοι κ.λπ.).

Πρόκειται για νευραλγική περιοχή για την εγχώρια αστική τάξη όσον αφορά την προώθηση των προαναφερόμενων στρατηγικών της στόχων για μετατροπή της χώρας σε ενεργειακό και διαμετακομιστικό κόμβο.

Στους σχεδιασμούς της κυβέρνησης έρχεται να «κουμπώσει» και το Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης (ΣΟΑΠ), το οποίο εκπόνησε η δημοτική αρχή του Πειραιά (δήμαρχος Γ. Μώραλης) και βρίσκεται πλέον στα χέρια της Περιφέρειας Αττικής για υλοποίηση. Το ΣΟΑΠ προβλέπει ως «δράση» για την «ανάπτυξη» της περιοχής «ενισχύσεις προς τις ιδιωτικές εταιρείες μέσω του Αναπτυξιακού Νόμου και ειδικές ενισχύσεις στον Πειραιά ως "πόλη σε κρίση"».

Προτείνεται, συγκεκριμένα, να χαρακτηριστεί ο Πειραιάς «Urban Free Zones», με άλλα λόγια Ειδική Οικονομική Ζώνη, με «επιδίωξη - όπως αναφέρεται - πρόσθετων ειδικών ενισχύσεων λόγω των συνθηκών κρίσης. Ενα τέτοιο σύστημα μπορεί να εφαρμοστεί στο πλαίσιο του Κανονισμού CE 1998/2006».

Στη λίστα των περιοχών όπου ετοιμάζονται ΕΟΖ είναι και το Κιλκίς. Με απόφαση που δημοσιεύτηκε στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως» στις 22 Μάρτη (ΦΕΚ Β' 762/ 22-03-2016) και υπογράφει η προηγούμενη υφυπουργός της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ Θ. Τζάκρη, η Βιομηχανική Περιοχή Κιλκίς ονομάζεται πλέον Επιχειρηματικό Πάρκο (ΕΠ Κιλκίς), μέσα στο οποίο θα εγκαθίστανται επιχειρήσεις με ειδικά προνόμια.

Σε αυτά συγκαταλέγονται η «πρόσληψη και μισθοδοσία του αναγκαίου εργατοτεχνικού προσωπικού καθώς και του αναγκαίου επιστημονικού και διοικητικού προσωπικού, συμβούλων κ.λπ. με οποιαδήποτε μορφή και διάρκεια σχέσης εργασίας, σύμβασης έργου ή σύμβασης παροχής ανεξαρτήτων υπηρεσιών», χρηματοδοτικές επιχορηγήσεις σύμφωνα με το Ν. 3982/2011 και καμία επιβολή φόρου.

Παράλληλα, στον κατάλογο περιλαμβάνονται και άλλες περιοχές της Ελλάδας, καθώς από το 2012 η Περιφέρεια Ν. Αιγαίου στο «Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης» που εκπόνησε προτείνει τη συγκρότηση ΕΟΖ σε Σύρο και Ρόδο.

«Συνέχεια» στο αστικό κράτος και ΕΟΖ με τη βούλα της ΕΕ

Χαρακτηριστικό πάντως της «συνέχειας» που υπάρχει στο αστικό κράτος, αλλά και της «στοίχισης» όλων των αστικών κομμάτων στα βασικά ζητούμενα του κεφαλαίου είναι το γεγονός ότι πριν από τη σημερινή συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, τις ΕΟΖ είχε προτείνει τόσο ο Γ. Παπανδρέου, όσο και ο πρώην πρωθυπουργός Αντ. Σαμαράς, που από το βήμα της 79ης Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης έλεγε: «Διερευνούμε με την Ευρωπαϊκή Ενωση τη δυνατότητα δημιουργίας Ειδικών Οικονομικών Ζωνών, με πρώτη εδώ στη Θεσσαλονίκη, ώστε να έχουμε ακόμα ένα όπλο κατά της επιχειρηματικής μετανάστευσης».

Οσο για το περιβόητο «ευρωπαϊκό κεκτημένο» που υπερασπίζεται με πάθος η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ; Στην «καρδιά» της καπιταλιστικής κρίσης, τον Ιούλη του 2012, ο τότε πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Μάρτιν Σουλτς, είχε επίσης προτείνει τη δημιουργία ΕΟΖ στην Ελλάδα, καθώς «οι περικοπές από μόνες τους δε φέρνουν ανάπτυξη», ενώ το Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου ο πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχάνων Γερμανίας, Χανς Πέτερ Κάιτελ, είχε προτείνει όλη η Ελλάδα «να μετατραπεί σε ένα είδος ειδικής οικονομικής ζώνης εντός της Ευρωζώνης, θωρακισμένη με την αναγκαία και επιτρεπτή οικονομική βοήθεια».

Σήμερα, βέβαια, οι σχετικές προτάσεις ανασύρονται και υλοποιούνται, με τους ίδιους πάντα στόχους, σε μια άλλη φάση του οικονομικού κύκλου, όπου η εγχώρια καπιταλιστική οικονομία «ασθμαίνει» προσπαθώντας να περάσει σε φάση ανάκαμψης. Ταυτόχρονα, στο διάστημα που έχει μεσολαβήσει, οι αστικές κυβερνήσεις, και ειδικά η σημερινή συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, έχουν στρώσει το έδαφος, διαμορφώνοντας κομμάτι κομμάτι το απαραίτητο νομοθετικό πλαίσιο.

Οι εργαζόμενοι χωρίς δικαιώματα είναι εδώ

Οσο για το τελευταίο, αλλά και το τι προετοιμάζεται σε βάρος των εργαζομένων της χώρας, ο νόμος για τη διαμόρφωση Εθνικού Μητρώου Φορτοεκφορτωτών Λιμένος και Ξηράς, που ψήφισαν στις 16 Φλεβάρη στη Βουλή ΣΥΡΙΖΑ, ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Ενωση Κεντρώων και Ποτάμι, είναι ενδεικτικός.

Από το νόμο εξαιρέθηκαν οι εργαζόμενοι (χειριστές φορτοεκφορτωτικών μηχανημάτων, λιμενεργάτες κ.ά.) των λιμανιών του Πειραιά, της Θεσσαλονίκης και άλλων πόλεων της χώρας που είναι ανώνυμες εταιρείες, καθώς και των διαμετακομιστικών κέντρων (logistics).

Η εξέλιξη αυτή, όπως ανέδειξε από τη Βουλή και ο ειδικός αγορητής του ΚΚΕ, Μ. Συντυχάκης, πρακτικά σημαίνει ότι:

-- Οι εργαζόμενοι δεν θα είναι «πιστοποιημένοι». Την ασφάλεια του εργαζόμενου και την εποπτεία θα την έχουν οι μονοπωλιακοί όμιλοι. Στο λιμάνι του Πειραιά, για παράδειγμα, θα την έχουν η «Cosco», οι όμιλοι των εφοπλιστών κ.λπ.

-- Δίνεται η δυνατότητα στην εργοδοσία να μην καθορίζει με Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας τους κανονισμούς διεξαγωγής φορτοεκφορτωτικών εργασιών.

-- Διευκολύνεται με τον τρόπο αυτό η εργοδοσία να εφαρμόσει τέτοιο καθεστώς στους εργαζόμενους του ΟΛΠ μετά τη λήξη της Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας, που είναι σε ισχύ μέχρι το Μάη του 2017, αλλά και στους εργαζόμενους του ΟΛΘ.

-- Με την εξαίρεση, οι εργαζόμενοι σε ΟΛΠ και ΟΛΘ δεν θα εντάσσονται πλέον στα ΒΑΕ, αφού η νομοθεσία του ΙΚΑ - ΕΤΑΜ προβλέπει την ένταξη των πιστοποιημένων φορτοεκφορτωτών.

-- Δεν θα ισχύουν τα μέτρα πρόληψης, υγιεινής, ασφάλειας και προστασίας της υγείας για τους φορτοεκφορτωτές που προβλέπεται από το ΣΕΠΕ, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στην εργοδοσία με έναν μονομερή κανονισμό εργασίας να καθορίσει όλα τα παραπάνω.

Ριζοσπάστης

Εργασιακά γκέτο... με μακρά παράδοση

Οι ΕΟΖ δεν είναι καινούργια υπόθεση για την εργατική τάξη. Οι πρώτες ΕΟΖ δημιουργήθηκαν πριν τη δεκαετία του 1970 για λογαριασμό των αμερικανικών πολυεθνικών στις περιοχές του Μεξικού, κοντά στα σύνορα με τις ΗΠΑ και ονομάστηκαν «maquilladoras». Εκεί οι αμερικανικές εταιρείες εισάγουν αδασμολόγητα τις πρώτες ύλες, πληρώνουν με εξευτελιστικά μεροκάματα τους Μεξικανούς, εξάγουν εξ ολοκλήρου την παραγωγή τους και απαλλάσσονται από τους φόρους.

Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, και ιδιαίτερα μετά τη δεκαετία του 1990, οι Ειδικές Οικονομικές Ζώνες αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Εργασίας, υπήρξε μια σταθερή αύξηση από το 1975, με 79 ΕΟΖ σε 25 χώρες, μέχρι το 1997, με 845 ΕΟΖ σε 93 χώρες, και μια αλματώδης αύξηση όταν το 2002 αναφέρθηκαν 3.000 ΕΟΖ σε 116 χώρες. Σήμερα υπολογίζεται πως υπάρχουν 3.500 ΕΟΖ.

Σύμφωνα με παλιότερη μελέτη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, είχε καταγραφεί ότι οι εργαζόμενοι αυτών των ζωνών δουλεύουν 10 - 12 ώρες καθημερινά, ενώ σε κάποιες περιόδους ακόμη και 16 ώρες συνεχώς. Πολλά εργοστάσια χρησιμοποιούσαν σύστημα ημερήσιων ή εβδομαδιαίων πλάνων παραγωγής. Πράγμα που σήμαινε ότι για να πάρει ο εργάτης το μεροκάματό του, θα έπρεπε να πετύχει το πλάνο παραγωγής. Ετσι, σε κάποιες περιπτώσεις οι εργάτες ήταν υποχρεωμένοι να δουλεύουν πέραν της «κανονικής» βάρδιας. Σε άλλη μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας αναφέρεται ότι στις ΕΟΖ της Κίνας το μέσο ωράριο ποικίλλει από τις 54 έως τις 77 ώρες τη βδομάδα. Ενώ δημοσιεύματα στον Τύπο αναφέρουν ότι οι ώρες εργασίας συχνά φτάνουν τις 100 τη βδομάδα και οι άδειες είναι 5 μέρες το χρόνο.

Στην Ινδία, για παράδειγμα, της οποίας οι Ειδικές Οικονομικές Ζώνες αποτελούν το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, πέρα από τις σαρωτικές φοροαπαλλαγές, του πλήθους των προνομίων ακόμα και με επιδοτήσεις των μονοπωλιακών ομίλων εντός Ζώνης σε ζεστό χρήμα, το χτύπημα στα εργασιακά δικαιώματα ήταν σφοδρό. Ορισμένα από τα μέτρα που πάρθηκαν, χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν περαιτέρω εκμετάλλευση του εργατικού δυναμικού, είτε μέσω συμβάσεων είτε περιστασιακής απασχόλησης, όπου οι πληρωμές γίνονται σε ημερήσια βάση, με απλήρωτη υπερωριακή εργασία και απελευθέρωση των απολύσεων. Απαγορεύτηκαν ο συνδικαλισμός, οι απεργίες και πάει λέγοντας.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι στην Ινδία οι εργοστασιακές μονάδες των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών εξαιρέθηκαν ακόμα και από αυτήν την υποτυπώδη νομοθεσία που ελέγχει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. «Οι επενδυτές είναι ελεύθεροι να ακολουθήσουν δικά τους μέτρα περιβαλλοντικής ρύθμισης. Οι ενδιαφερόμενοι έχουν δικαίωμα σε δωρεάν ή υψηλά επιδοτούμενη πρόσβαση σε νερό και ηλεκτρικό ρεύμα», αναφέρεται σε σχετικά δημοσιεύματα.

Ριζοσπάστης