«Τον άνθρωπο θέλησα να υπηρετήσω με τα έργα μου»... "Μέμος Μακρής - Από την Αθήνα στο Παρίσι 1934 - 1950»"

Μία από τις σημαντικότερες εκθέσεις στη διάρκεια της πολύχρονης διαδρομής της θα φιλοξενήσει η Δημοτική Πινακοθήκη Πατρών, σε συνεργασία με το Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, την έκθεση «Μέμος Μακρής - Από την Αθήνα στο Παρίσι 1934 - 1950». Η έκθεση εγκαινιάζεται την Τετάρτη 22 Μάρτη στις 20.00 και θα διαρκέσει έως και το Σάββατο 29 Απρίλη.

Στόχος της έκθεσης είναι να φωτιστεί η πρώιμη καλλιτεχνική δημιουργία του Μέμου Μακρή, της περιόδου μεταξύ Αθήνας και Παρισιού, δηλαδή τη δεκαπενταετία από το 1934, οπότε και ο νεαρός καλλιτέχνης ξεκινά τις σπουδές του στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, έως το 1950, που εγκαθίσταται οριστικά στη Βουδαπέστη.

Αφορμή για τη φιλοξενία της έκθεσης στη Δημοτική Πινακοθήκη Πατρών στάθηκε η ανακάλυψη μιας σειράς σχεδίων του Μέμου Μακρή από τη Σχολή Καλών Τεχνών, και κυρίως από την περίοδο της Κατοχής, στα κατάλοιπα της πρόσφατα εκλιπούσας ζωγράφου Ελένης Σταθοπούλου.

Οπως τονίζεται στο δελτίο Τύπου: «Η σημασία αυτών των περίπου τριάντα φύλλων είναι κομβική για το έργο του Μακρή, δεδομένου ότι πρόκειται για τα μοναδικά σχέδιά του που σώζονται, αφού δεν μας είναι γνωστές μετέπειτα ζωγραφικές του προσπάθειες. Παράλληλα με τα λιγοστά σχέδια συγκεντρώνονται στην έκθεση και αρκετά από τα γλυπτικά έργα του Μακρή, που χρονολογούνται στα χρόνια αυτά και συγκροτούν την πρώτη φάση της δημιουργίας του. Μιας δημιουργίας που στην αθηναϊκή περίοδο καθορίζεται τόσο από τις σπουδές του στην ΑΣΚΤ, όσο κυρίως από το παράδειγμα του Θανάση Απάρτη, ενώ στο Παρίσι χαρακτηρίζεται από την επιρροή των εκεί δασκάλων του (Ανρί Λωράν, Μαρσέλ Ζιμόν) αλλά και των πληθωρικών ερεθισμάτων της καλλιτεχνικής μητρόπολης».

Ποιος ήταν ο Μέμος Μακρής

Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Ο Μ. Μακρής στα Δερβενοχώρια, από το Αρχείο του ΚΚΕ

Ο Μέμος Μακρής γεννήθηκε στην Πάτρα το 1913, όπου και πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Το 1919 μετακόμισε με την οικογένειά του στην Αθήνα. Το 1934 εισάγεται στη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου σπουδάζει γλυπτική με καθηγητές τους Κωνσταντίνο Δημητριάδη και Μιχάλη Τόμπρο. Από τις αρχές της δεκαετίας του '30 αφυπνίζεται πολιτικά, συμμετέχει στους εργατικούς - λαϊκούς αγώνες και το 1931 οργανώνεται στο ΚΚΕ. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Καλλιτεχνικού Επαγγελματικού Επιμελητηρίου. Στην Κατοχή παίρνει μέρος στην Αντίσταση, μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ, και οργανώνει παράνομες ομάδες καλλιτεχνών. Στο ατελιέ του γίνεται η επεξεργασία του κοινού λευκώματος ΕΑΜ - ΕΛΑΣ «Από τους αγώνες του ελληνικού λαού», που κυκλοφόρησε μαζί με τη Διακήρυξη - Κάλεσμα της ΚΕ του ΕΑΜ για παλλαϊκή συμμετοχή στη μεγάλη διαδήλωση που έγινε την ίδια μέρα στην Αθήνα, ενάντια στην τριπλή φασιστική κατοχή.

Τα δύσκολα χρόνια μετά την Απελευθέρωση τον οδηγούν το 1945 στη Γαλλία, έχοντας κερδίσει ειδική υποτροφία, και συνεχίζει τις καλλιτεχνικές σπουδές του στο Παρίσι. Το 1950 απελαύνεται από τις γαλλικές αρχές λόγω της δράσης του. Εγκαθίσταται στη Λαϊκή Δημοκρατία της Ουγγαρίας. Εκεί μπόρεσε να εκφράσει τα βιώματά του σε μνημειακά έργα, που δημιούργησαν «σχολή» και απέσπασαν τη διεθνή αναγνώριση. Για τη διαφορετική αντίληψη της τέχνης και δη των εικαστικών έργων, σημείωνε ο Μ. Μακρής: «Η δουλειά μου στην Ουγγαρία είναι σε άλλο δρόμο απ' ό,τι είναι η δουλειά πολλών καλλιτεχνών εδώ (σ.σ. Ελλάδα). Εδώ, από τη φύση της κοινωνικής οργάνωσης, οι καλλιτέχνες απευθύνονται μέσω του καλλιτεχνικού εμπορίου - γιατί μόνο έτσι είναι εφικτή η διάδοση των έργων τους - σε άτομα. Αυτό τους υποχρεώνει να προσανατολίσουν τη δουλειά τους προς ένα "φορητό" έργο, προσαρμοσμένο για ένα σαλόνι, ένα μουσείο (...). Τα περισσότερα από τα δικά μου έργα είναι φτιαγμένα για κοινωνικό χώρο και συγκεκριμένο σκοπό».

Παντρεύτηκε την Ζιζή Μακρή. Απέκτησαν την κόρη τους Κλειώ, επίσης εικαστικό. Το 1964 του αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια, την οποία απέκτησε ξανά το 1975. Το 1978 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ελλάδα, όπου συνέχισε να δημιουργεί. Δούλεψε με χαλκό, μολύβι, πέτρα, μάρμαρο και τερακότα, έχοντας ως αφετηρία πάντα την ανθρώπινη μορφή. Για τη χρήση του μέταλλου έλεγε σε συνέντευξή του στον «Ριζοσπάστη»: «Το μέταλλο, νομίζω, επιτρέπει μια πιο γλυπτική έκφραση της ανθρώπινης μορφής. Η μακρόχρονη και σκληρή δουλειά δίνει στο μέταλλο την έννοια του ίδιου του χεριού του καλλιτέχνη και το πλουτίζει με διάφορες λύσεις, που η αντίσταση του υλικού του επιβάλλει».

Τα έργα του παρουσιάζουν τον πραγματικό παλμό της ζωής

«Κάθε εμπειρία μου προσπαθούσα πάντα να την υποτάξω στη θέλησή μου να μην απομακρυνθώ από τον άνθρωπο. Τον άνθρωπο θέλησα να υπηρετήσω με τα έργα μου και να εκφράσω την αισιοδοξία μου στη δημιουργική ικανότητά του».

Με αυτή την αρχή πορεύτηκε στη ζωή του και την τέχνη του. Γι' αυτό και όταν τον αποχαιρέτησε, το ΚΚΕ σημείωσε ότι τα έργα του «παρουσιάζουν τον πραγματικό παλμό της ζωής που βρίσκεται στη συλλογική λαϊκή δράση και δύναμη. Γίνονται σύμβολα όχι ενός ανθρώπου, αλλά μιας κοινωνικής δύναμης, του ήρωα λαού, που έχει μνήμη, έχει ιδανικά, που μένει πιστός στο νόημα της αντίστασης στη φασιστική βαρβαρότητα και την καταπίεση κάθε παλιάς και νέας μορφής».

«Εφυγε» από τη ζωή το 1993, όμως υπάρχουν τα γλυπτά του που κλείνουν μέσα τους την καρδιά του και τις ελπίδες μας... Αξίζει να αναφέρουμε το μνημείο του Μαουτχάουζεν «Προς τιμή των θυμάτων», καθώς και το μνημείο του ΔΣΕ, που έστησε το ΚΚΕ στη Φλώρινα, όπου οι φιγούρες είναι από τα ίδια εκμαγεία του μνημειώδους γλυπτού, το Μνημείο των εθελοντών της Διεθνούς Ταξιαρχίας στην Ισπανία, το «κεφάλι» στη μνήμη των πεσόντων του Πολυτεχνείου, η προτομή του Λένιν που κοσμεί το αίθριο της έδρας της ΚΕ του ΚΚΕ...

Ριζοσπάστης