Έλληνες αγνοούμενοι και αδήλωτοι αιχμάλωτοι Κυπριακής τραγωδίας: Ενα σοβαρό πολιτικό και ανθρωπιστικό ζήτημα για τα θύματα του πολέμου και τους συγγενείς τους

Από τις πρώτες μέρες της τουρκικής εισβολής
στην Κύπρο (20/7/1974)

Ενώ η ένταση των διεργασιών γύρω από το Κυπριακό και η κλιμάκωση της τουρκικής επιθετικότητας αναδεικνύουν πόσο οξύνονται οι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί στην περιοχή μας, υπάρχουν πολλές πλευρές που φανερώνουν πόσο βαθιά μπλεγμένη είναι η μοίρα του πολύπαθου κυπριακού λαού με αυτές ακριβώς τις λυσσαλέες «κόντρες».

Χαρακτηριστική είναι και η περίπτωση των εκατοντάδων αγνοουμένων που αναζητούνται από τις μέρες που ξεκίνησε η στρατιωτική εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο. Ανάμεσά τους και αρκετοί Ελληνες, για τους οποίους εδώ και 43 ολόκληρα χρόνια, οι οικογένειές τους δεν γνωρίζουν τίποτα ή ελάχιστα πράγματα. Συγκεκριμένα, σήμερα υπάρχουν ακόμα 52 ελληνικές οικογένειες που εξακολουθούν να μη γνωρίζουν τι απέγιναν οι άνθρωποί τους.

Ο «Ριζοσπάστης» συζήτησε με την πρόεδρο της Πανελλήνιας Επιτροπής Γονέων και Συγγενών Αδήλωτων Αιχμαλώτων και Αγνοουμένων Κυπριακής Τραγωδίας, Μαρία Καλμπουρτζή, καταγράφοντας τις τεράστιες ευθύνες που προκύπτουν για όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις, για την επιδεικτική αδράνεια που έχουν δείξει.

Οι ευθύνες της ελληνικής αστικής τάξης για το δράμα του κυπριακού λαού ήταν τεράστιες, π.χ. μέσα από το ρόλο στο πραξικόπημα που εκδηλώθηκε κατά της κυπριακής κυβέρνησης στις 15 Ιούλη 1974, το οποίο και η τουρκική αστική τάξη αξιοποίησε για να επισπεύσει την εισβολή. Αλλά και γενικότερα, μέσα από το ρόλο της ως «εγγυήτριας δύναμης», η ελληνική αστική τάξη πρωτοστάτησε για να βρεθεί ο κυπριακός λαός εγκλωβισμένος σε «εγγυήσεις» και «επεμβάσεις» που υπαγόρευε η υπεράσπιση διαφόρων μερίδων του κεφαλαίου.

Η Μ. Καλμπουρτζή μιλάει στον «Ριζοσπάστη»

Αρκετές από τις ιστορίες των Ελλήνων αγνοουμένων, στη συντριπτική τους πλειοψηφία στρατιωτών και αξιωματικών των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων που βρίσκονταν σε υπηρεσία, είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικές. Οπως αυτή του Στυλιανού Καλμπουρτζή, πατέρα της Μαρίας Καλμπουρτζή, που ήταν τότε αντισυνταγματάρχης.

Τα ίχνη του Στ. Καλμπουρτζή χάθηκαν στις 23 Ιούλη 1974, ενώ ήταν διοικητής της 181ης Μοίρας πεδινού πυροβολικού, που έδωσε μία από τις πιο σκληρές μάχες κατά των δυνάμεων εισβολής. Ο ίδιος ανήκε σε εκείνα τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων που είχαν αντιδράσει στις φρικαλεότητες που έγιναν και κατά Τουρκοκυπρίων τις μέρες του πραξικοπήματος.

Αξίζει να σημειωθεί ακόμα ότι ο συγκεκριμένος αξιωματικός, μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, τον Νοέμβρη του 1973 στην Αθήνα, είχε υποβάλει την παραίτησή του, αλλά εκείνη δεν έγινε δεκτή.

Η πλειοψηφία των Ελλήνων Αγνοουμένων ανήκε στην Ελληνική Δύναμη Κύπρου (ΕΛΔΥΚ), δηλαδή την αποστολή με την οποία οι ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις εκπλήρωναν το ρόλο του «εγγυητή» που είχε αναλάβει η χώρα από την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, το 1960.

«Δεν ζητούσαμε τότε νεκρούς...»

Οπως εξηγεί στον «Ριζοσπάστη», η Μαρία Καλμπουρτζή, η Επιτροπή δημιουργήθηκε αμέσως μετά την επιστροφή όλων αυτών των οικογενειών από την Κύπρο, το 1975. «Βασικός στόχος όλων αυτών των οικογενειών ήταν να μάθουμε τι είχαν γίνει οι άνθρωποί μας, την αλήθεια για την τύχη τους. Να βρεθούν οι άνθρωποι που, βέβαια, τότε, δεν ήταν μόνο αγνοούμενοι. Υπήρχαν κάποιες ενδείξεις ότι πολλοί από αυτούς ήταν αιχμάλωτοι. Δηλαδή δεν ζητούσαμε τότε νεκρούς ανθρώπους, όπως τώρα, πιθανόν, μετά από τόσα χρόνια να ζητάμε. Τότε ζητούσαμε αδήλωτους αιχμαλώτους. Ακόμα και δηλωμένους. Γιατί υπάρχει μια περίπτωση, του Βασίλη του Σμυρλή, ο οποίος ήταν δηλωμένος αιχμάλωτος και δεν γύρισε ποτέ... Και ξέρετε κάτι; Είναι πολύ σημαντικό για μία πατρίδα, ένα κράτος, να έχει δηλωμένο αιχμάλωτο και να μην τον αναζητήσει...».

Και «φυσικά στόχος ήταν να βρεθεί η Επιτροπή και κοντά σε αυτές τις οικογένειες που είχαν υποστεί ένα τεράστιο ψυχολογικό πλήγμα και ηθικό πλήγμα με την απώλεια των ανθρώπων τους. Χωρίς να ξέρουν αν βρίσκονται στη ζωή, αν έχουν οδηγηθεί στο θάνατο, αν έχουν οδηγηθεί σε κρατητήρια της Τουρκίας...».

Η Μ. Καλμπουρτζή εξηγεί ότι, όλα αυτά τα χρόνια, η Ελλάδα «ποτέ δεν έχει αναλάβει πρωτοβουλία για το θέμα των αγνοουμένων», «η Ελλάδα ποτέ δεν έχει ασχοληθεί επίσημα». Στην έντονη διαμαρτυρία των οικογενειών των αγνοουμένων για την αδράνεια του κρατικού μηχανισμού, υπήρχαν γενικόλογες αναφορές ότι «έχουν αναζητηθεί». Ομως, επίσημα, οργανωμένα, «η Ελλάδα για 77 ανθρώπους δεν έχει κάνει ποτέ, καμία κίνηση», σημειώνει και συμπληρώνει: «Είναι πολιτική απόφαση...». Η Τουρκία επανειλημμένα έχει εκφράσει τη δυσαρέσκειά της στο ενδεχόμενο να ανοίξουν τέτοιες «πληγές», στη λογική «μην τορπιλίζετε το καλό κλίμα που υπάρχει».

Η πρόεδρος της Επιτροπής υπογραμμίζει: «Για μας είναι πολύ σημαντικό, να γίνει μια προσφυγή της Ελλάδας κατά της Τουρκίας, έχει κάνει τέσσερις η Κύπρος, σας υπενθυμίζω. Υπάρχει η πρόθεση της Ελλάδας για να κάνει αυτήν την προσφυγή; Καταλαβαίνουμε ότι υπάρχουν πολλά πολιτικά θέματα. Καταλαβαίνουμε ότι η Ελλάδα θέλει να είναι φίλη με την Τουρκία, για όλους τους λόγους. Αλλά υπάρχει και ένα θέμα το οποίο αντικειμενικά την "καίει" και είναι το θέμα των αγνοουμένων. Η Δανία για έναν μόνο αγνοούμενο στην Κύπρο έκανε προσφυγή κατά της Τουρκίας, την κέρδισε, η Τουρκία της έδωσε πληροφορίες και τον βρήκε τον αγνοούμενο...».

Η οργή όλων αυτών των οικογενειών είναι τεράστια: «Το αυτονόητο ήταν να γίνει μια επίσημη αναζήτηση... Ολους εμάς αυτό μας θυμώνει... Μας θυμώνει που η πατρίδα που έστειλε τους ανθρώπους μας στην Κύπρο, με επίσημες μετακινήσεις, με διαταγές, δεν τους αναζήτησε ποτέ. Και ότι κάποιοι από αυτούς ήταν ζωντανοί. Και θα μπορούσαμε να τους γυρίσουμε πίσω. Υπάρχει μια απογοήτευση σε όλες τις οικογένειες... Θεωρούν κάποιοι ότι τα 43 χρόνια είναι πολλά. Είναι λάθος. Η υπομονή μας έχει εξαντληθεί. Οχι η επιμονή μας...».

«Δεν ζητάμε μόνο λείψανα»

Επιδίωξη της Επιτροπής είναι να ασκηθεί πίεση και να αναληφθούν πρωτοβουλίες προς κάθε κατεύθυνση, ώστε να δοθούν πληροφορίες. «Αν υπάρχουν πληροφορίες, αυτές πρέπει να βγουν προς τα έξω. Εννοώ, αν υπάρχουν στοιχεία από υπηρεσιακά σημειώματα, ή από πολεμικές αναφορές, ή από αυτά κάποια αρχεία που λένε ότι έχουν σταλεί στην Ελλάδα», τονίζει η Μ. Καλμπουρτζή.

Ενώ, μεταξύ άλλων, επισημαίνει: «Και θέλω να πω κάτι: Ολοι εμείς οι συγγενείς, εκείνη την περίοδο που πρωτοδημιουργήθηκε η Επιτροπή, είχαμε και την επιφύλαξη να μην έρθουμε σε ρήξη με αυτούς που μπορούσαν να μας δώσουν πληροφορίες. Αρα δεν είχαμε την ίδια ένταση στις απαιτήσεις μας...». Σήμερα, ωστόσο, έχει συσσωρευτεί δυσάρεστη εμπειρία από την μακροχρόνια αδιαφορία: «Δεν επαιτούμε, όπως στην αρχή, που κρατούσαμε μια επιφύλαξη και λέγαμε να παρακαλέσουμε για να γίνει το βήμα. Πλέον απαιτούμε. Απαιτούμε από το ελληνικό κράτος, επειδή επιβάλλεται να κάνει ό,τι μπορεί, από χτες, όχι σήμερα, για αυτούς τους ανθρώπους».

Γι' αυτό και προσθέτει ότι οι προθέσεις που ορισμένοι υποστηρίζουν ότι έχουν δεν αρκούν. «Τα λόγια είναι εύκολα. Η Επιτροπή, όλοι μας περιμένουμε να δούμε αποτελέσματα από το ελληνικό κράτος. Εχουμε τόσο πολύ απογοητευτεί διαχρονικά, που αν δεν τα δούμε, δεν έχουμε εμπιστοσύνη σε κανέναν».

Τέλος, καταλήγει: «Ακόμα και σήμερα, παρόλο που αναζητάμε την αλήθεια, δεν ζητάμε σορούς. Δεν ζητάμε μόνο λείψανα. Ζητάμε και κάποιες πληροφορίες που να μας λένε πραγματικά τι έγιναν όλοι αυτοί οι άνθρωποι, και γιατί όχι, (ζητάμε) ζωντανούς. Αυτοί οι άνθρωποι ήταν νέοι, δεν αποκλείεται να είναι εν ζωή. Δεν είναι μοναδική μας πρόθεση να πάρουμε τα κασελάκια, να τα επιστρέψουμε στην Ελλάδα, να κάνουμε τον επαναπατρισμό και να αποδώσουμε τιμές που αυτονόητα οφείλουμε...».

Με αφορμή την πρόσφατη συνάντηση της Επιτροπής με τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα, η πρόεδρός της ευχαρίστησε το Κόμμα για την άμεση ανταπόκριση και τη στήριξη στον δύσκολο αγώνα που συνεχίζει.

Α. Μ.

Ριζοσπάστης