Μαντήλι Καλαματιανό πολύ λερωμένο

Από την εταιρεία του Ρήγα και μετά, την απελευθερωτική υπόθεση την πήραν στα χέρια τους οι οργανώσεις. Τέτοιες φάνηκαν πολλές πριν το 21, άλλες νόμιμες με επίφαση εκπολιτιστική κι άλλες παράνομες.
Η "Εταιρεία των φίλων", η "Πατριωτική εταιρεία πολιτικής αγωγής" στα Επτάνησα, το "Έλληνόγλωσσον Ξενοδοχείον" του Choiseul - Gouffier και του Γρ. Ζαλύκη στο Παρίσι, οι "Εταιριστικοί Πυρήνες" του Λιβόρνου και τέλος η σημαντικότερη η "Φιλική Εταιρεία", που συσσώρευσε όλη την πείρα και έθεσε το ζήτημα του ξεσηκωμού στην πράξη, με συγκεκριμένο σχέδιο και κεντρικό πυρήνα τον Μωριά.

Όλη αυτή η πορεία δεν συντελέστηκε απρόσκοπτα και κατ’ ευθεία γραμμή. Τα εμπόδια παρουσιάστηκαν και κατά την προετοιμασία. Σε ένα τυπικό άγνωστο εκπρόσωπο άρνησης της επανάστασης, που μιλά ο ίδιος για το "εμποδισθήναι της επαναστάσεως", θ’ αναφερθώ. Πρόκειται για τον δυναμικό ιερομόναχο Γεράσιμο Παπαδόπουλο από την Καλαμάτα. Ο Γερ. Παπαδόπουλος μίσησε την επανάσταση και δεν έπαψε να την καταριέται ακόμα και το 1836 όταν έγγραφε τ’ απομνημονεύματά του, που αποτελούν ντοκουμέντα και τα τύπωσε το 1897 ο μοναχός Δ.Χ. Δουκάκης με τον τίτλο "Πνευματική Τράπεζα".

Ποιος ήταν και ποιοι λόγοι καθόρισαν αυτή του την στάση απέναντι στην επανάσταση;

Γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1763 από πλούσιο έμπορο πατέρα. Με ιδιοσυγκρασία κλειστή έγινε ιερομόναχος. Σπούδασε στην σχολή της Δημητσάνας και στο Άγιον Όρος και επιστρέφοντας ίδρυσε σχολείο στην Καλαμάτα. Παράλληλα ίδρυσε και την μονή καλογραιών της Καλαμάτας που υπάρχει έως σήμερα. Στο μοναστήρι αυτό οι καλόγριες καταγίνονταν με την καλλιέργεια και επεξεργασία του μεταξιού. Έγινε πάμπλουτος με είκοσι επτά εργαστήρια μεταξωτών και πλημμύρισε το Μωριά και την Οθωμανική αυτοκρατορία με μαντήλια Καλαματιανά (το τραγούδι "μαντήλι καλαματιανό, φορείς στον άσπρο σου λαιμό" οφείλεται στα δικά του προϊόντα).

Απέκτησε ισχυρή δύναμη και επηρέαζε και την αυλή του Μορά Βαλεσή και το Πατριαρχείο. Ο Γεράσιμος εξαρτούσε τις δουλειές του από το καθεστώς της σκλαβιάς. Δεν του χρειάζονταν ταραχές και πολύ περισσότερο επανάσταση. Ήταν κυρίως έμπορος, λιγότερο ιερωμένος και καθόλου πατριώτης.

«Ο Θεός -γράφει στα απομνημονεύματα του- θέλει και μας προστάζει δια των αγίων μαθητών του, να έχομεν πάσαν υποταγήν εις τους βασιλείς και πάσαν εξουσίαν (δηλ. την Οθωμανική) και ουχί να ποιώμεν συνωμοσίας και επαναστάσεις…»

Πριν την έναρξη της επανάστασης πηγαίνει στη Μάνη και επιχειρεί να μεταπείσει τον Πετρόμπεη που είχε μυηθεί στην Φιλική Εταιρεία από τον Ηλία Χρυσοσπάθη. Γράφει «Απελθών δε ευθύς εις Μάνην κατέπεισα (έτσι νόμισε) αυτόν ου μόνον εμποδισθήναι της επαναστάσεως αλλά και να κατατρέξη συν πάσι τοις Μωρα'ί'ταις και Ρωμαίοις εκείνον τον ψευδόπαπαν τον παρακινήσαντα τους συμπατριώτας του εις σημεία επαναστάσεως…». Ψευδόπαπα και "κατοικητήριον του διάβολου" λέει τον Παπαφλέσσα.

Ο Πετρόμπεης τον αγνόησε. Η Καλαμάτα ήταν η πρώτη πόλη που πάρθηκε από τους ξεσηκωμένους Μανιάτες. Ο Γεράσιμος "μη υποφέρων την επανάσταση" κατέφυγε στα Επτάνησα, αφού πρώτα προσπάθησε ανεπιτυχώς να έρθουν σε συμβιβασμό οι πολιορκούμενοι Τούρκοι της Τρίπολης με τους πολιορκητές τους. Γράφει «…υπήγα εις την Τριπολιτζάν, εις ην με εδέχθησαν οι Τούρκοι άπαντες μετά μεγάλης προπομπής. Εγώ επρόβαλα αυτοίς να ειρηνεύσωμεν, να έχωμεν υποταγήν εις τον Βασιλέα μας (δηλ. τον Σουλτάνο) και τους πεμπομένους παρ’ αυτού εξουσιαστές, πασάν, καδήδες, βοεβόντας και άλλους, να πληρώνωμεν τον χαζαριέ (βασιλικό φόρο) εις πασάν…»

Στην Καλαμάτα ξαναγύρισε μόνιμα όταν ο Μωριάς είχε ελευθερωθεί. Επιδόθηκε στην αναδιοργάνωση του Μοναστηριού και έβαλε πάλι μπρος τα είκοσι επτά εργαστήρια με τα μεταξωτά. Στα 1835 ήρθε το μεγάλο κτύπημα από τον 'Οθωνα με την διάλυση των γυναικείων μοναστηριών και έχασε την δωρεάν εργασία των καλογριών. Αφήνει το παλιό τροπάρι για "υποταγήν εις τους Βασιλείς" και κηρύττει ο φαρισαίος ότι «πρέπει να συμφωνήσωμεν πολλοί, να αγωνισθώμεν να καταργήσωμεν τας διαβολικός νομοθεσίας της Βασιλείας»

Ας σημειώσουμε τέλος ότι τον καιρό που η επανάσταση πήγαινε καλά δυστυχώς οι Καλαματιανοί εξέλεξαν τον καιροσκόπο και ακόρεστο στα πλούτη ιερομόναχο, πληρεξούσιο στην Β' Εθνοσυνέλευση του Αστρους. Άνθισε πάλι το ξεχνώ.

Μίμης Β. Χριστοφιλάκης 24/3/2017 και ζήτω ο Μωριάς.


[Εικόνα: Σκηνή μάχης Έλληνα με Τούρκο, του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ]