Μια παράσταση γεμάτη συγκίνηση, περηφάνια και βαθιά ανθρωπιά, για τις αλύγιστες γυναίκες της ταξικής πάλης

«Ενα κουβάρι κόμπος σφιχτός σε δρόμο ανηφορικό,/Δύσκολο, άγριο και μακρύ σκαμπανεβάσματα σωρό./Μη σταματάς, μη φοβηθείς, σειρά σου για να τον διαβείς./Μία κλωστή μάς διαπερνά πάνω σ' αυτό το κέντημα,/Μέχρι να ολοκληρωθεί όποτε πρέπει και μπορεί,/Κοίτα καλά, χτύπα σωστά την τελευταία βελονιά».

Αυτό το τραγούδι γράφτηκε ειδικά για την παράσταση «Το κέντημα», που ετοίμασε και παρουσίασε η θεατρική και μουσική Ομάδα της Οργάνωσης Περιοχής Θεσσαλίας του ΚΚΕ την περασμένη Κυριακή στην Αίθουσα Συνεδρίων στον Περισσό, στην εκδήλωση που διοργάνωσε η ΚΕ του ΚΚΕ για τη Μέρα της Γυναίκας. Μια παράσταση που απέπνεε συγκίνηση, περηφάνια και βαθιά ανθρωπιά. Αποτυπώνει μια σημαντική ιστορική στιγμή στην πορεία της ταξικής πάλης, με επίκεντρο το Τρίκερι, τόπο μαζικής εκτόπισης κομμουνιστριών και αγωνιστριών στα χρόνια 1947 - 1953.

Η παράσταση πρωτοπαρουσιάστηκε στην εκδήλωση τιμής που διοργάνωσε η ΚΕ του ΚΚΕ στο Τρίκερι το περασμένο καλοκαίρι.

Εμπνευσμένη από την ιστορία των αλύγιστων γυναικών της ταξικής πάλης...

Περιεχόμενο της παράστασης η ζωή, η σκέψη και η δράση των γυναικών που δεν λύγισαν στις φυλακές και τις εξορίες, που άντεξαν όχι γιατί ήταν υπεράνθρωποι, αλλά επειδή διαπαιδαγωγήθηκαν στον αγώνα από το ΚΚΕ. Το ηθικό μεγαλείο, η ανωτερότητά τους, ο ηρωισμός που επέδειξαν, η ακλόνητη πίστη τους στην τελική νίκη... Η αντοχή που επέδειξαν απέναντι σε όλων των ειδών τις κακουχίες, τα βασανιστήρια, την πείνα, την αρπαγή των παιδιών τους, τις ψυχολογικές πιέσεις που δέχονταν ακόμα και από τους πιο κοντινούς τους ανθρώπους για να αποκηρύξουν τα πιστεύω τους... Τα μαθήματα, οι πολιτιστικές εκδηλώσεις που οργάνωναν κάτω από τη μύτη των φρουρών τους, διεκδικώντας και με αυτό τον τρόπο το δικαίωμά τους στη ζωή... Αποδεικνύοντας πως η συνείδηση και η σκέψη τους παρέμενε λεύτερη και πρωτοπόρα παρά τα δεσμά τους... Καταδείχνοντας πόσο μεγάλος είναι ο άνθρωπος, όταν συνειδητοποιήσει τη θέση και το συμφέρον του στην ταξική κοινωνία...

«Κοίτα καλά, χτύπα σωστά την τελευταία βελονιά...»

Η παράσταση αποτελεί πρωτότυπο, συλλογικό δημιούργημα μιας μεγάλης ομάδας δουλειάς, στην οποία συμμετείχαν 30 μέλη και φίλοι της Κομματικής και ΚΝίτικης Οργάνωσης. Οπως σημειώνεται στο καλαίσθητο έντυπο, που είχαν την ευκαιρία να προμηθευτούν όσοι συμμετείχαν στην εκδήλωση, στόχος της ομάδας ήταν «να εξιστορήσουμε αυτή τη στιγμή της ταξικής πάλης, μέσα από την τέχνη του θεάτρου, αξιοποιώντας το συλλογικό αισθητικό βίωμα που αυτή προσφέρει. Εγινε προσπάθεια να δούμε "Το κέντημα" μέσα από την κοσμοθεωρητική αντίληψη του ΚΚΕ για το ρόλο της τέχνης και της κομματικής πολιτιστικής δραστηριότητας, ως αναπόσπαστο οργανικό στοιχείο της δουλειάς των κομμουνιστών».

Χιλιάδες κόμποι, χιλιάδες γυναίκες, χιλιάδες ιστορίες...

Συνδετικός κρίκος της παράστασης ένα κέντημα... Ενα κέντημα που πέρασε από πολλούς τόπους φυλακών και εξοριών...

Ενα κέντημα με πολλούς κόμπους...

«Εναν κόμπο για κάθε τόπο, για κάθε φυλακή, για κάθε εξορία. Εναν για κάθε ζευγάρι όμορφα μάτια που κοίταξαν με θάρρος το εκτελεστικό απόσπασμα. Εναν για κάθε τελευταίο χάδι στο μάγουλο του παιδιού πριν το ξεκόψουν βίαια από τη μάνα του...».

Ενας κόμπος για κάθε μια που πήρε την απόφαση να δέσει τη ζωή της σ' αυτό το νήμα.

«Χιλιάδες ιστορίες, που ποτέ δεν θα τις μάθουμε γιατί αυτές που τις έζησαν ποτέ δεν νοιάστηκαν να πουν ότι έκαναν κάτι σπουδαίο. Θα κοιτάζουμε μόνο με θαυμασμό το κόκκινο νήμα τους. Οι κόμποι του θα μας κόβουν πάντα την ανάσα. Γιατί μέσα τους δέθηκε το δύσκολο και κάποτε αδιανόητο. Αυτό που μένει στην ιστορία να λέγεται ηρωικό».

Μια παράσταση που ενώνει το χτες με το σήμερα και το αύριο

Στη σκηνή δύο γυναίκες. Μια ηλικιωμένη και μια νεότερη. Κουβεντιάζουν και το παρελθόν «ζωντανεύει».

Οι Φυλακές Αβέρωφ και ο φοίνικας που γύρω του «χόρευαν Σταθούλες», πριν τις πάρουν για εκτέλεση.

Καλοκαίρι του '48 στη Χίο. Οι συνθήκες κράτησης είναι απαράδεκτες και οι εξόριστες προσπαθούν να τα βγάλουν πέρα γι' αυτές και τα παιδιά τους. Και μετά, η φοβερή διαταγή να φύγουν τα παιδιά.

«Πολλά πήρανε εκείνη τη μέρα. Αγόρια και κορίτσια. Τα πήρανε απ' τις μανάδες τους. Υπάρχει μεγαλύτερη φρίκη; Κι όμως... Αυτές δεν κάνανε πίσω...

Τα χώρισαν σε δυο καμιόνια. Ενα για τα κορίτσια, ένα για τα αγόρια. Κοίταζα τον Αρη μου καθώς ξεμάκραινε, με το χεράκι του σηκωμένο αυτός, με το μαντήλι εγώ. Ο δρόμος ήταν γεμάτος πέτρες, τα κορμάκια τους τρανταζόντουσαν, κρατιόντουσαν από τα πλαϊνά σίδερα. 

Και ξεμάκραιναν. Ωσπου έπαψα να τον βλέπω...

Σκέφτεσαι... Να υπογράψεις; Ενα παλιόχαρτο είναι...

Οι μαχητές μας; Ο στρατός μας; Ο Δημοκρατικός Στρατός; Δεν είχαμε νέα τους καιρό...

Ανθρωπος ήμουν και 'γω... όμως όχι. Δεν τους το 'κανα το χατίρι...

Κι όταν κάποτε ξαναβρεθούμε, και θα 'χει μεγαλώσει το παλικάρι μου, θα με κοιτάξει ίσια στα μάτια και θα μου πει "Μπράβο μάνα. Δεν είσαι εσύ που με αρνήθηκες... Μάνα μου ακριβή. Μάνα για όλα τα παιδιά του κόσμου. Μάνα του δίκιου μας. Αδούλωτη μάνα μου"».

Και μετά το Τρίκερι. Εκεί οι εξόριστες με επικεφαλής την Ρόζα Ιμβριώτη, την Κατίνα Μαμέλη μελετούν ομαδικά, οργανώνουν «το σχολείο» των παιδιών, μέχρι και υδρόγειο είχαν φτιάξει, που είχε σχεδιάσει η εικαστικός Κατερίνα Χαριάτη, για να μάθουν γεωγραφία, μαθαίνουν γραφή και ανάγνωση στις μεγαλύτερες εξόριστες. Οργανώνουν πολιτιστικά δρώμενα, συγκροτούν χορωδία με τη διδασκαλία της Ελλης Νικολαΐδου. «Το να ετοιμάσουμε σε αυτές τις συνθήκες μια εκδήλωση με χορό και τραγούδι, θα μπορούσε κατ' αρχήν να μοιάζει αδύνατο, αφού μας τα απαγορεύουν. Σκεφτείτε όμως και σε πόσες γυναίκες θα δώσουμε χαρά, πόσες θα πάρουν το μήνυμα της επίμονης προσπάθειας. Πόσες θα παρηγορηθούν. Πόσες θα ψυχωθούν».

Και μετά η Μακρόνησος, που μεταφέρονται οι «επικίνδυνες». Ζωντανεύουν οι εκβιασμοί που ασκήθηκαν από το αστικό κράτος και τους μηχανισμούς του, η πίεση ακόμα και από τους άντρες τους για να υπογράψουν «δήλωση», τα βασανιστήρια... «Στις 30 Γενάρη του '50, νύχτα, μας κατέβασαν άρον άρον στο θέατρο. Ξέραμε ότι θα φάμε ξύλο γι' αυτό όλες είχαμε ντυθεί καλά. Ολόγυρα αξιωματικοί και αλφαμίτες οπλισμένοι για πόλεμο. Απ' τα μεγάφωνα ένας ούρλιαζε, φοβέριζε με βασανιστήρια και με θάνατο. Αρχινήσαν να μετράνε αντίστροφα 12, 11, 10...».

Και το κέντημα; Μεταφέρεται και αυτό από τόπο σε τόπο. Το κεντάνε διαφορετικές γυναίκες. Καθεμιά αφήνει πάνω του τη δική της ιστορία. Και είναι ακόμα ανολοκλήρωτο...

«Εμείς αρχίσαμε κάτι μεγάλο, σπουδαίο, αλλά όχι, δεν το ολοκληρώσαμε όπως έπρεπε. Δεν μπορέσαμε. Πάρε βελόνα και κλωστή. Ξέρεις να κεντάς;». Χρέος μας να το τελειώσουμε...

Α. Π.

Ριζοσπάστης 

Στο βίντεο η θεατρική παράσταση: