15-16 Μάρτη 1944: Το Μπλόκο της Καλογρέζας

Σαν σήμερα, στις 15 προς 16 του Μάρτη 1944, πραγματοποιείται επιδρομή 2.000 χιτλερικών, ταγματασφαλιτών και χωροφυλάκων κατά του συνοικισμού Καλογρέζα στην Αθήνα. Εκατοντάδες πολίτες συνελήφθησαν, ενώ δεκάδες σπίτια λεηλατήθηκαν και κάηκαν. Σε μια χαράδρα κοντά στην πλατεία της Καλογρέζας δολοφονήθηκαν 26 κομμουνιστές αντιστασιακοί, και δεκάδες αγωνιστές πιάστηκαν και μεταφέρθηκαν στο Χαϊδάρι…

Ο Σπύρος Κωτσάκης (Νέστορας), κομμουνιστής λαϊκός αγωνιστής με πάνω από 20 χρόνια σε φυλακές και σανατόρια, καταδικασμένος από Στρατοδικείο δύο φορές σε θάνατο (1957), υπήρξε Καπετάνιος του Α΄ Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ (Αθήνα). Παλιός Ακροναυπλιώτης, με την είσοδο των Γερμανών δραπέτευσε απ’ το Σανατόριο Ασβεστοχωρίου και με άλλους που δραπέτευσαν από φυλακές και εξορίες, στελέχη του ΚΚΕ οι περισσότεροι, συντέλεσε στη δημιουργία του ΕΑΜ και των πρώτων οργανώσεων του ΚΚΕ. Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι από το βιβλίο του «Εισφορά στο χρονικό της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης στην Αθήνα», (εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1986).

Το Μπλόκο της Καλογρέζας

«Όπως οι ανατολικές συνοικίες ―βασικά προσφυγικοί συνοικισμοί― το ίδιο και τα βορινά προάστια: Νέα Ιωνία, Περισσός, Νέα Φιλαδέλφεια. Καλογρέζα έχουν αναπτυγμένο εαμικό κίνημα. Η μεγάλη πλειοψηφία των κατοίκων είναι οργανωμένοι στο ΕΑΜ, ΚΚΕ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ, ΕΑ, κατά γειτονιά, κατά τετράγωνο. Εδώ στις βόρειες συνοικίες υπάρχουν και πολλά εργοστάσια: υφαντουργεία, ανθρακωρυχεία κ.ά.

Οι ανθρακωρύχοι αυτές τις ημέρες του Μάρτη βρίσκονται σε κινητοποίηση με οικονομικά, διατροφής, αιτήματα. Όμως κι ο εχθρός ―οι Γερμανοί και οι Κουίσλιγκς— έχουν κι αυτοί στρέψει εδώ την προσοχή τους και τις προσπάθειές τους. 

Στο πρώτο δεκαήμερο του Μάρτη κατάφεραν να πιάσουν από προδοσία στα σπίτια τουςδυο τοπικά ηγετικά στελέχη του ΕΛΑΣ, τ’ αδέλφια Μπαρτζώκα. Καπετάνιος του τάγματος ο ένας, καπετάνιος λόχου Καλογρέζας ο άλλος (εκτελέστηκαν και οι δυο). Έτσι η μεγάλη επιδρομή - μπλόκο του συνοικισμού της Καλογρέζας —πάνω από 2000 Γερμανοί, Γερμανοτσολιάδες, δολοφόνοι της Ειδικής― τη νύχτα 15 προς 16 Μάρτη, βρίσκει τον ΕΛΑΣ αποκεφαλισμένο. Η πολιτική καθοδήγηση έπαθε σύγχυση, κι ένοπλη αντίσταση δεν προβλήθηκε.

Γερμανικά Es-Es, Γερμανοτσολιάδες, Μπουραντάδες, χωροφύλακες της Ειδικής μ’ επικεφαλής τον Λάμπου, με πρωτοφανή για την πρωτεύουσα αγριότητα έπεσαν πάνω στο συνοικισμό. Έρευνες, συλλήψεις, με υποδείξεις καταδοτών πραχτόρων, βασανισμοί για να μαρτυρήσουν τα στελέχη των αντιστασιακών οργανώσεων. Μάζεψαν τους άντρες στην πλατεία, ξεχώρισαν κάπου 190 κι απ’ αυτούς διάλεξαν 26 —οι 21 από την Καλογρέζα και 5 από τη Σαφράμπολη― τους πήγαν στη χαράδρα δεξιά από την πλατεία και μ’ «ελληνικό» απόσπασμα τους εκτελέσανε.

Έκαψαν σπίτια, έδειραν, βασάνισαν, εξευτέλισαν, βίασαν γυναίκες, σκότωσαν παιδιά. 160 άνδρες τους τράβηξαν για το Χαϊδάρι. Στο δρόμο πολλοί δραπέτευσαν. Έκανε τα στραβά μάτια ο αντιφασίστας Γερμανός αξιωματικός που τους συνόδευε. Σχεδόν όλοι τους από το Χαϊδάρι μεταφέρθηκαν στη Γερμανία, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, κι εκεί άφησαν τα κόκαλα τους. Ελάχιστοι γύρισαν πίσω.»