Δέσποινα Στυλιανοπούλου: «Οι συντάξεις αυτές γράφουν κάτω “αίμα”»! ― Τα δικαιώματα των καλλιτεχνών - δημιουργών στο στόχαστρο! (Άρθρο της Εύας Μελά)

«Προχθές παίρνω έναν φάκελο από το υπουργείο Οικονομικών και διαβάζω μέσα ότι μου κόβεται η τιμητική σύνταξη. Και όχι μόνο ότι μου κόβεται, που έπαιρνα 450 ευρώ, αλλά οφείλω στο κράτος και 12.000 ευρώ, διότι από το 2014 έπαιρνα περισσότερα χρήματα και αυτά πρέπει να τα επιστρέψω».

(…) «Ποιος άνθρωπος μπορεί να ζήσει με 450 ευρώ αυτή τη στιγμή όταν έχει κάποια ηλικία, έχει ανάγκη από έναν άνθρωπο να την κατεβάσει κάτω αν δεν μπορεί να περπατήσει και έχει ανάγκη να πάρει ορισμένα φάρμακα για να περπατήσει;».

(…)«Σας παρακαλώ πάρα πολύ, όχι για μένα, αλλά για τους συναδέλφους μου, γιατί εγώ έχω αυτό το σπίτι και κάθομαι. Και φαγητό να μην έχω, μπορώ να ζήσω με νερό, αλλά οι συνάδελφοι που δεν έχουν να πληρώσουν το ενοίκιο, παρακαλώ, εκλιπαρώ την κυβέρνηση να μας επιστρέψει τις συντάξεις, που οι συντάξεις αυτές γράφουν κάτω “αίμα”».

Από συνέντευξη της παλαίμαχης ηθοποιού Δέσποινας Στυλιανοπούλου (εδώ)

Τα δικαιώματα των καλλιτεχνών - δημιουργών στο στόχαστρο!

 

Νόμοι και αποφάσεις καθιστούν την καλλιτεχνική δημιουργία απαγορευτική.

Από το 1992 ο χώρος δέχεται σειρά επιθέσεων:

1. Το στυγνό και απάνθρωπο για την εργατική τάξη φορολογικό σύστημα αντιμετωπίζει τον δημιουργό - καλλιτέχνη ως «ελεύθερο επαγγελματία», κατατάσσοντας το έργο τέχνης στα «επιτηδεύματα».

2. Το θέμα των «πνευματικών δικαιωμάτων» των δημιουργών έχει μετεξελιχθεί θεσμικά τελευταία σε θέμα «πνευματικής ιδιοκτησίας». Και ως «ιδιοκτησία» περνά στα χέρια των επιχειρηματιών της καπιταλιστικής πολιτιστικής βιομηχανίας και των εταιρειών διαχείρισής της, πράγμα που δολίως και υπούλως εδραιώνει και επεκτείνει το νομοσχέδιο για την πνευματική ιδιοκτησία που η κυβέρνηση σήμερα «διαβουλεύεται».

3. Οι λεγόμενες «τιμητικές συντάξεις» καλλιτεχνών και λογοτεχνών έχει επιχειρηθεί επί της ουσίας να καταργηθούν (2002, με κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ), ενώ το 2007 επανήλθαν πετσοκομμένες σε αριθμό. Το 2013, η κυβέρνηση της ΝΔ συρρίκνωσε κι άλλο τις συντάξεις, θέσπισε να δίνονται σε «φτωχούς» μόνο καλλιτέχνες. Είκοσι συντάξεις όλες κι όλες, για 36 καλλιτεχνικούς κλάδους!! Το δε άθροισμα συντάξεων συνολικά να μην ξεπερνά τα 720 ευρώ το μήνα, το εισόδημα 3 χρόνια πριν τη σύνταξη να μην ξεπερνά τα 10.000 ευρώ ετησίως: Αν εργάζονταν, δεν δικαιούνται τη σύνταξη.

4. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, ζήτησε μέσα στο Φεβρουάριο από τους συνταξιοδοτημένους καλλιτέχνες και λογοτέχνες, ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΑ με παρακράτηση από τη σύνταξή τους, για το 2013, 2014 και 2015, ποσά 4.863,84 έως 12.500,00 ευρώ, ως «αχρεωτήσθως καταβληθέντα». Δηλαδή ότι έλαβαν ποσά χωρίς να τα δικαιούνται, σαν να έφταιξαν οι ίδιοι. Η ίδια η κυβέρνηση, ήδη τον Ιανουάριο του 2016, τους είχε περικόψει πάλι τη σύνταξη κατά 20%, εφαρμόζοντας νόμο της κυβέρνησης ΝΔ - ΠΑΣΟΚ του 2012, που σήμερα εφαρμόζεται και αναδρομικά...

Το καπιταλιστικό σύστημα οδηγεί σε φυσική εξόντωση τους ηλικιωμένους δημιουργούς:

• Οι περισσότεροι δεν θα πάρουν ποτέ σύνταξη, όντας με ευθύνη όλων των αστικών κυβερνήσεων παντελώς ανασφάλιστοι.
• Στους συνταξιούχους έχει ήδη περικοπεί η σύνταξη, την οποία παρακρατεί η κυβέρνηση αναδρομικά, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να ζήσουν.
• Οι συνταξιούχοι καταδικάζονται να μην παρουσιάζουν το έργο τους: Για κάθε παρουσίαση του καλλιτεχνικού έργου απαιτείται να έχουν επαγγελματική «δραστηριότητα» στην Εφορία. Με το νόμο 4387/2016 (κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ) κόβεται η σύνταξη κατά 60% σε όποιον απλά ανοίγει «βιβλία» στην Εφορία, ανεξάρτητα αν εισπράττει ή όχι.
• Με νομοσχέδιο της γενικού γραμματέα Εμπορίου, οι συνταξιούχοι καλλιτέχνες απαγορεύεται ακόμα και να εργάζονται στο δρόμο, ως υπαίθριοι, ως πλανόδιοι!

Πώς λοιπόν θα επιβιώσει ένας ηλικιωμένος δημιουργός;

Αλλά το σύστημα τσακίζει και τους δημιουργούς κάθε ηλικίας

1. Καταργήθηκε το 2016 από την κυβέρνηση η νοσοκομειακή και φαρμακευτική περίθαλψη των ανασφάλιστων καλλιτεχνών και λογοτεχνών, με το πρόσχημα της συνολικότερης νοσοκομειακής κάλυψης των ανασφάλιστων. Με τις τεράστιες ελλείψεις που υπάρχουν σε προσωπικό και χρήματα στον τομέα της Υγείας, οι ανασφάλιστοι πολίτες πλέον δεν μπορούν να κλείσουν ένα έγκαιρο ραντεβού για την υγεία τους.

2. Σε ένα χώρο ρευστό όπως η καλλιτεχνική δημιουργία, χωρίς καθόλου σταθερό ή και με σπάνιο εισόδημα, ο δημιουργός καλλιτέχνης ή λογοτέχνης, χρεώνεται ΦΚΕ 26% από το πρώτο ευρώ, επιπλέον φόρο επιτηδεύματος ~700 ευρώ, φόρο αλληλεγγύης, ΦΠΑ 24%, προκαταβολή φόρου 100%, με αποτέλεσμα να μην αντέχει να «δραστηριοποιείται» επαγγελματικά. Λύση για τους πολλούς η αυτοκατάργηση.

3. Οπως έχει διατυπωθεί ανοιχτά, στόχος του συστήματος είναι ο έλεγχος της καλλιτεχνικής δημιουργίας μέσω της «διαχείρισης» της Τέχνης. Οι περισσότεροι δημιουργοί δεν βρίσκουν δίοδο επικοινωνίας με το κοινό: Κερδοσκοπικές επιχειρήσεις ελέγχουν όχι μόνο τη διακίνηση (μουσεία, γκαλερί, δισκογραφικές εταιρείες, εταιρείες κινηματογραφικής διανομής, εκδοτικούς οίκους, υπηρεσίες του διαδικτύου κ.ά.) αλλά και τα ΜΜΕ. Το κράτος είναι ο μεγάλος μεσάζων σε αυτή τη δοσοληψία. Στόχος τους και συνέπεια ο έλεγχος του περιεχομένου των έργων που φτάνουν στην «κατανάλωση». Με τη λειτουργία κάθε κρατικής κεντρικής ή τοπικής δομής με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια («επιχειρηματικότητα» «υγιή» ή όχι δεν έχει διαφορά), οι περισσότεροι δεν βρίσκουν πουθενά διέξοδο.

Συνήθως η άρχουσα τάξη, οι κρατούντες, δικαιολογώντας την ανελέητη στάση τους απέναντι στην Τέχνη και τους δημιουργούς, κρύβουν ότι στον καπιταλισμό όλα γίνονται εμπόρευμα, φέρνοντας το επιχείρημα ότι οι δημιουργοί δεν καλύπτονται συνταξιοδοτικά και ασφαλιστικά γιατί το σύστημα είναι «ανταποδοτικό», δηλαδή προκύπτει μόνο από τις εισφορές των εργαζομένων. Ομως, τα έργα Τέχνης αποτελούν πνευματικό πλούτο της ανθρωπότητας. Οχι μόνο αυτά τα λίγα που βρίσκουν το δρόμο της «αγοράς», αλλά, κύρια αυτά που δίνουν ώθηση στην καλλιτεχνική έρευνα, που δεν προσμετρώνται ή διακινούνται. Οι δημιουργοί παράγουν πνευματικό πλούτο, συσσωρεύουν πολύτιμη γνώση για την ανθρωπότητα, πάνω στην οποία βασίζεται η εξέλιξη της Τέχνης. Αντί να ανταμειφθούν για αυτή την κοινωνική προσφορά, οι περισσότεροι ζουν στερημένα, στα γεράματά τους υποφέρουν από την ανέχεια, την απουσία περίθαλψης, ενώ συχνά μετά το θάνατό τους βρίσκονται οι κατάλληλοι επιχειρηματίες που κερδοσκοπούν εκμεταλλευόμενοι τα έργα τους. Μιλώντας ακόμη και με τους στενούς όρους της αστικής πολιτικής οικονομίας, είναι ψέμα ότι οι δημιουργοί δεν έχουν καταβάλει την οικονομική συνεισφορά τους ώστε να δικαιούνται σύνταξη. Φτάνει ενδεικτικά να προσμετρήσουμε την προστιθέμενη αξία που προσδίδουν στην τουριστική βιομηχανία τα μνημεία και οι τέχνες.

Η αλήθεια είναι πως η Τέχνη, όπως όλα τα πολύτιμα για τον άνθρωπο πράγματα, δεν έχει ανταλλακτική αξία, δεν είναι εμπόρευμα. Είναι πολύτιμη παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές, πλουτίζοντας τον κόσμο των ιδεών, των συναισθημάτων και της γνώσης της ανθρωπότητας.

Μονόδρομος ο αγώνας

Σήμερα οι καλλιτέχνες - δημιουργοί καλούνται να δώσουν μια μάχη για την ίδια την υπόστασή τους. Μονόδρομος ο αγώνας να υπερασπιστούν αυτή την πενιχρή σύνταξη που με τόση απαξίωση δίνεται σε τόσους λίγους.

Να διεκδικήσουν:

• Λύση του Ασφαλιστικού - Συνταξιοδοτικού των καλλιτεχνών και λογοτεχνών που θα εδράζει πάνω στην καλλιτεχνική πραγματικότητα.
• Οσο παραμένει άλυτο το Συνταξιοδοτικό, να δίνονται 100 συντάξεις το χρόνο (οι καλλιτεχνικοί κλάδοι είναι 36). Το ύψος της σύνταξης και οι προϋποθέσεις να επανέλθουν στην πριν το 2013 κατάσταση και να αφορούν και όσους έως την ηλικία αυτή εργάζονταν (να ανέβει το όριο των 10.000 στις 25.000).
• Να κατέβει το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης (60 για άνδρες και 55 για γυναίκες).
• Να υπερασπιστούμε το δικαίωμα της εργατικής τάξης, για αξιοπρεπή γεράματα.

Για να καρποφορήσει και να στεριώσει ο αγώνας, πρέπει να στοχεύσει στο αύριο: Στην εργατική εξουσία, την εξουσία του κόσμου της εργασίας, της δημιουργίας, στο σοσιαλισμό, την κοινωνία όπου η καλλιτεχνική δημιουργία δεν πνίγεται από την «αγορά», αλλά, χωρίς εμπόδια στην παραγωγή, την κυκλοφορία της και την επαφή της με το λαό, θα βρει την πραγματική της λειτουργία, πρωτοπόρος εκφραστής της κοινωνικής συνείδησης.

Της Εύας Μελά*
* Η Εύα Μελά είναι μέλος του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ

Ριζοσπάστης