Σχετικά με το μέλλον του ελληνικού κινηματογράφου

Το τελευταίο διάστημα, ο «θόρυβος» από τις εξελίξεις στο Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου με την παραίτηση του προέδρου του, Γιάννη Λεοντάρη έφερε στην επιφάνεια ερωτήματα για την πιθανή κατάργηση του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου και ξανάνοιξε τη γενικότερη συζήτηση στο χώρο του ελληνικού κινηματογράφου για το μέλλον του...

Πριν φτάσουμε όμως στο σήμερα, χρειάζεται να θυμηθούμε ότι το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου ιδρύεται μέσα στη χούντα, το 1970, τη στιγμή που αρχίζει η «κατάρρευση» του λεγόμενου εμπορικού κινηματογράφου, όταν κατά συνέπεια ήταν επισφαλής η επένδυση από ιδιωτικά κεφάλαια. Αρχικά, η επωνυμία του ήταν «Γενική Κινηματογραφικών Επιχειρήσεων» και ήταν θυγατρική της Ελληνικής Τράπεζας Βιομηχανικής Αναπτύξεως (ΕΤΒΑ). Στη συνέχεια, μετονομάστηκε σε Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου και το 1980, μετά από αγώνες του κινηματογραφικού κόσμου, οι αρμοδιότητες του Κέντρου μεταβιβάζονται από το υπουργείο Βιομηχανίας στο υπουργείο Πολιτισμού.

Ο κινηματογράφος στο στόχαστρο νέων αναδιαρθρώσεων

Στη συνέχεια, μετά από μια πορεία θεσμικών και άλλων παρεμβάσεων από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, που ακύρωναν τις όποιες ατελείς κατακτήσεις του κλάδου την περίοδο εκείνη, ο ελληνικός κινηματογράφος σήμερα βρίσκεται στο στόχαστρο νέων αναδιαρθρώσεων υπέρ του κεφαλαίου.

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ συνεχίζει την ίδια αντιπολιτιστική - αντιλαϊκή πολιτική για την εθνική κινηματογραφία και με την πρόταση νόμου «Δημιουργία θεσμικού πλαισίου για τη σύσταση καθεστώτος Ενίσχυσης Ιδιωτικών Επενδύσεων για την ανάπτυξη της παραγωγής οπτικοακουστικών έργων στην Ελλάδα», που αποτελεί τροποποίηση του βασικού επενδυτικού νόμου, ν. 4399/2016 (Α' 117), ο οποίος εντάσσεται στο πλαίσιο των κατευθύνσεων της ΕΕ για αντιμετώπιση του οπτικοακουστικού τομέα με οικονομικούς - επιχειρηματικούς όρους σε βάρος των καλλιτεχνικών.

Ουσιαστικά, υπηρετείται η ακόμη μεγαλύτερη πρόσδεση της κινηματογραφικής παραγωγής σε μονοπωλιακούς ομίλους, η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση στον οπτικοακουστικό κλάδο, με σκοπό την ενίσχυση της ευρωπαϊκής κινηματογραφικής βιομηχανίας στο περίγραμμα μιας ενιαίας οπτικοακουστικής αγοράς. Υλοποιεί πιστά επί της ουσίας το πρόγραμμα της ΕΕ «Δημιουργική Ευρώπη 2014 - 2020» και πιο συγκεκριμένα το υποπρόγραμμα MEDIA (για κινηματογράφο, τηλεταινίες, σειρές, βιντεοπαιχνίδια, έργα στο ίντερνετ), που στόχο έχει την ενίσχυση των ευρωπαϊκών μονοπωλίων της κινηματογραφικής βιομηχανίας απέναντι στην κυριαρχία των ΗΠΑ και τις ανερχόμενες κινηματογραφίες (Ινδία, Κίνα) όπως και το μοίρασμα της νέας ψηφιακής αγοράς.

Κινείται στην ίδια κατεύθυνση με τον «νόμο Γερουλάνου» (3905/2010), θέτοντας ένα ασφυκτικό πλαίσιο δημιουργίας, με οικονομικά κριτήρια, για τους σκηνοθέτες, τους σκηνοθέτες - παραγωγούς, αλλά και τους ανεξάρτητους παραγωγούς και μέσω ενός συστήματος μοριοδότησης, που ουδεμία σχέση έχει με καλλιτεχνικά - αισθητικά κριτήρια. Το συγκεκριμένο σύστημα μοριοδότησης θέτει κατευθύνσεις για θέματα περιεχομένου, ισχυροποιώντας ακόμα πιο πολύ τον ιδεολογικό έλεγχο του κινηματογράφου, που αποτελεί άλλωστε τη μαζικότερη και διεισδυτικότερη τέχνη στην ανθρώπινη συνείδηση.

Για ακόμα μεγαλύτερη χειραγώγηση της συνείδησης των λαϊκών στρωμάτων

Η γραμμή για ολοσχερή εμπορευματοποίηση του κινηματογράφου και τον ασφυκτικό έλεγχό του από τις μονοπωλιακές επιχειρήσεις παραγωγής και διανομής έχει σαφέστατα και ιδεολογικούς στόχους, καθώς οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερη χειραγώγηση της συνείδησης πλατιών λαϊκών στρωμάτων. Υπηρετώντας την κατεύθυνση της ΕΕ για διεύρυνση του αγοραστικού κοινού των ταινιών, τα επιτελεία της διαδίδουν μάλιστα όλο και ευρύτερα το τελευταίο διάστημα το διαλυτικό για τη σκέψη σύνθημα ότι ο κινηματογράφος αποτελεί τη σύγχρονη λογοτεχνία (!) καλώντας μας να υποκαταστήσουμε την ανάγνωσή της με τη λιγότερη κοπιαστική και εύπεπτη παρακολούθηση ταινιών.

Οι δραστηριότητες που προβλέπει το νομικό πλαίσιο θα πραγματοποιούνται μέσα από το Εθνικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας (ΕΚΟΜΕ) έναν υπεροργανισμό, ο οποίος έχει ως σκοπό του να δημιουργήσει με κάθε μέσο τις προϋποθέσεις κερδοφόρων επενδύσεων στον οπτικοακουστικό τομέα. Οργανισμός που, επί της ουσίας - όπως είχε τονίσει και το ΚΚΕ στη Βουλή - «έρχεται να πατήσει πάνω στο πρόβλημα της ανυπαρξίας κινηματογραφικής παραγωγής, με τη διευκόλυνση των επιχειρηματικών ομίλων, ελληνικών και ξένων, να διεισδύσουν και να επενδύσουν στον τομέα».

Το σχέδιο νόμου επαναφέρει ακόμα την επικίνδυνη ψευδαίσθηση προς τους δημιουργούς ότι οι ξένες παραγωγές στην Ελλάδα θα συνεισφέρουν στην εθνική κινηματογραφία. Η πραγματικότητα, όμως, τους διαψεύδει οικτρά... Τα μονοπώλια του οπτικοακουστικού τομέα ζητούν χώρες για την παραγωγή ταινιών που να πληρούν δύο βασικά χαρακτηριστικά: Φθηνό, αλλά εξειδικευμένο, εργατικό δυναμικό και ύπαρξη κατάλληλης κινηματογραφικής υποδομής, γι' αυτό και «άλωσαν» τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, αφήνοντας πίσω τους «συντρίμμια» τόσο για τους σκηνοθέτες όσο και για τα εργασιακά δικαιώματα των ηθοποιών, τεχνικών κ.λπ.

Η κυβέρνηση στρώνει μεθοδικά το δρόμο για τη «σωτήρια» επέλαση του ιδιωτικού κεφαλαίου στην κινηματογραφική παραγωγή, σε όλα τα επίπεδα, παρουσιάζοντας την ενίσχυση κεφαλαίων διατλαντικών ή ευρωπαϊκών στο πεδίο των συμπαραγωγών ως ενίσχυση της εθνικής κινηματογραφίας. Μια αντίληψη που είναι πλήρως ενταγμένη στην αγοραία αντίληψη του κινηματογράφου, η οποία όχι μόνο είναι αυθαίρετη και ατεκμηρίωτη με το σχήμα (ξένες παραγωγές = ανάπτυξη των εθνικών κινηματογραφιών) αλλά και καταστροφική για τις εθνικές κινηματογραφίες.

Είναι γνωστή - κι έχουμε ξαναγράψει γι' αυτήν - η προσπάθεια του αστικού κράτους που «αποσύρεται» συνειδητά από την οικονομική ενίσχυση του πολιτισμού, ώστε το τεχνητά δημιουργημένο κενό να καλυφθεί από τις δυνάμεις της «αγοράς»... Ενα σωρό νομοθετικές ρυθμίσεις και στον κινηματογράφο το φανερώνουν, εκτός από τον παραπάνω νόμο: Η προοπτική για το πιθανό κλείσιμο του ΕΚΚ, το «δωράκι» στα κανάλια από τις νομικές τροποποιήσεις και η μη καταβολή του 1,5% όπως όφειλαν κάθε χρόνο να καταβάλλουν, η κατάργηση του ειδικού φόρου επί των εισιτηρίων με τους εφαρμοστικούς νόμους του τρίτου μνημονίου που στέρησε από την κινηματογραφική παραγωγή από 1,5 έως 2,5 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, η κατάργηση της υπουργικής απόφασης Β'1483/27-10-2005, η οποία αναφερόταν στη σύνθεση του κινηματογραφικού συνεργείου και στο αντικείμενο των ειδικοτήτων που τη συγκροτούν.

Να ανατρέψουμε αυτά τα σχέδια

Οι καλλιτέχνες και εργαζόμενοι στο χώρο της τέχνης και του πολιτισμού καλούμαστε να ανατρέψουμε τα σχέδια της ολοσχερούς παράδοσης του πολιτισμού στις απαιτήσεις και τα συμφέροντα των λίγων. Αλλωστε, στο σημερινό σύστημα, τον καπιταλισμό, ο πολιτισμός αντιμετωπίζεται ως εμπόρευμα.

Είναι ανάγκη να ανοίξουμε ιδεολογικό μέτωπο, που θα βοηθήσει στην παραγωγή ριζοσπαστικού έργου. Να ερευνήσουμε να κατανοήσουμε και να δώσουμε στο έργο μας τα βασικά χαρακτηριστικά της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας στη χώρα, όχι γενικά και αόριστα, αλλά πλησιάζοντας τις ανάγκες της μόνης κοινωνικής τάξης που μπορεί να την αλλάξει, της εργατικής...

Κώστας Σταματόπουλος
Συνεργάτης του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ

Ριζοσπάστης