Εργασιακός μεσαίωνας (βλ. «εργασιακό τοπίο στην Ελλάδα»)…

Η όλο και μεγαλύτερη κυριαρχία των ελαστικών μορφών εργασίας, οι πολύ χαμηλοί μισθοί και η συνεχής συμπίεσή τους, η μεγάλη και μακρόχρονη ανεργία είναι τα βασικά χαρακτηριστικά που συνθέτουν το λεγόμενο «εργασιακό τοπίο» στην Ελλάδα, όπως αυτό αποτυπώνεται ακόμα και στα επίσημα στοιχεία που δίνονται από το ΙΚΑ, το σύστημα ΕΡΓΑΝΗ, την ΕΛΣΤΑΤ και τον ΟΑΕΔ.

Η επιδείνωση στη ζωή της εργατικής τάξης επιβεβαιώνεται από τα εν λόγω στοιχεία, παρά τα διαφορετικά κριτήρια και μεθόδους που χρησιμοποιεί η κάθε αρμόδια κρατική διεύθυνση για την καταγραφή και την επεξεργασία τους, παρά το γεγονός ότι «γίνεται παιχνίδι» από το αστικό κράτος ακόμα και με την πολιτική δημοσίευσής τους: Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν έχουν ακόμα δημοσιευτεί οι εκθέσεις του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας για τα έτη 2014 και 2015, οι μηνιαίες εκθέσεις του συστήματος ΗΛΙΟΣ που αφορούν στις συντάξεις έχουν σταματήσει να βγαίνουν από τον Αύγουστο του 2015, ενώ δεν έχουν ακόμα αναρτηθεί οι ετήσιες εκθέσεις του ΙΚΑ για το 2015 και του συστήματος Εργάνη για το 2017 (με τα στοιχεία του 2016).

Ακόμα και με αυτούς τους περιορισμούς, τα στοιχεία που παρουσιάζονται πιο κάτω, τα οποία αφορούν σε διάφορες περιόδους εντός του 2016, όπως και η σύγκρισή τους με αντίστοιχες περιόδους προηγούμενων ετών, δίνουν μια σαφή εικόνα για τον εργασιακό μεσαίωνα που έχει διαμορφωθεί για λογαριασμό του κεφαλαίου.

Οδηγός για τη διαμόρφωση αυτού του εργασιακού μεσαίωνα και του σχετικού νομοθετικού πλαισίου πάνω στο οποίο βασίστηκε, ήταν και είναι η στρατηγική του κεφαλαίου και της ΕΕ, που χαράχτηκε πολύ πριν από την κρίση, η εφαρμογή της οποίας εντάθηκε κατά τη διάρκειά της, για τη μείωση της τιμής της εργατικής δύναμης και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του κεφαλαίου.

Η κατοχύρωση και η παραπέρα εμβάθυνση αυτής της εργασιακής ζούγκλας αποτελούν βασικό ζητούμενο του κεφαλαίου και των κυβερνήσεών του, στη φάση που επιδιώκει να αναθερμάνει την κερδοφορία του εν μέσω έντασης των ενδοκαπιταλιστικών ανταγωνισμών και της αβεβαιότητας στη διεθνή καπιταλιστική οικονομία...

Συνεχής μείωση μισθών και μεγάλη άνοδος της μερικής απασχόλησης

Από την επεξεργασία των στοιχείων του ΙΚΑ (αφορούν στις λεγόμενες «κοινές επιχειρήσεις» που συγκεντρώνουν τη συντριπτική πλειοψηφία των μισθωτών), το μήνα Απρίλη των ετών 2012 - 2016, προκύπτει μείωση μισθών αλλά και μεγάλη άνοδος της μερικής απασχόλησης. Να σημειωθεί, μάλιστα, ότι η εκ περιτροπής απασχόληση, που όπως και η μερική απασχόληση είναι μορφή υποαπασχόλησης, δεν καταγράφεται, καθώς το ΙΚΑ περιλαμβάνει στους πλήρως απασχολούμενους και όσους απασχολούνται εκ περιτροπής. Ετσι αποκρύπτεται, εκ των πραγμάτων, ένα σημαντικό κομμάτι της υποαπασχόλησης και, αντίθετα, η πλήρης απασχόληση φαίνεται μεγαλύτερη από αυτή που πραγματικά είναι.

Με αυτά τα δεδομένα τα στοιχεία δείχνουν πως:

-- Οι εργαζόμενοι με μερική απασχόληση αυξήθηκαν κατά 86%: Από 299.906 τον Απρίλη του 2012, έφτασαν τους 558.150 τον Απρίλη του 2016. Επί του συνόλου των μισθωτών ασφαλισμένων στο ΙΚΑ, μερικώς απασχολούμενοι ήταν 20% τον Απρίλη του 2012 και έφθασαν στο 29% τον Απρίλη του 2016.

-- Οι εργαζόμενοι με πλήρη απασχόληση αυξήθηκαν μόλις κατά 16%: Από 1.180.895 τον Απρίλη του 2012 έφθασαν τους 1.372.086 τον Απρίλη του 2016. Επί του συνόλου των μισθωτών, από το 80% τον Απρίλη του 2012 μειώθηκαν στο 71% τον Απρίλη του 2016.

Ταυτόχρονα, στα στοιχεία αποτυπώνεται η συνεχής μείωση των μισθών, ως αποτέλεσμα του πετσοκόμματος των κατώτατων μισθών του 2012, που συμπαρέσυρε το σύνολο των μισθών, σε συνδυασμό με το χτύπημα των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας. Μέτρα «κομμένα και ραμμένα» στις επιδιώξεις του κεφαλαίου, που νομοθετήθηκαν από την προηγούμενη κυβέρνηση και διατηρούνται στο ακέραιο από τη συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ...

Χαρακτηριστικά, παρότι οι θέσεις πλήρους απασχόλησης μεταξύ Απρίλη του 2012 και του 2016 αυξήθηκαν κατά 191.191, η μισθοδοσία του συνόλου των εργαζομένων μειώθηκε κατά 33,5 εκατ. ευρώ.

Σε ό,τι αφορά τις θέσεις μερικής απασχόλησης, η συνολική δαπάνη για τη μισθοδοσία αυξήθηκε μόλις κατά 28,68%, την ίδια ώρα που υπήρχε τεράστια αύξηση θέσεων κατά 86%, την οποία ήδη αναφέραμε.

Σε ό,τι αφορά τους μέσους μισθούς, στην πλήρη απασχόληση μειώθηκε κατά 15,71% και στη μερική απασχόληση κατά 31%. Αναλυτικά ο μέσος μισθός πλήρους απασχόλησης ήταν 1.401,39 ευρώ τον Απρίλη του 2012 και 1.181,73 ευρώ τον Απρίλη του 2016. Ο μέσος μισθός μερικής απασχόλησης ήταν 573,59 ευρώ τον Απρίλη του 2012 και 396,67 ευρώ τον Απρίλη του 2016... Κι όλα αυτά ενώ είχε ήδη προηγηθεί η δραματική μείωση των μισθών την περίοδο 2009 - 2012 (βλ. αναλυτικότερα και στις Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το 20ό Συνέδριο, Θέση 24).

Οι 6 στις 10 νέες προσλήψεις είναι «ευέλικτης απασχόλησης»

Την εικόνα αυτή επιβεβαιώνουν και τα στοιχεία του συστήματος ΕΡΓΑΝΗ, που αφορούν στη ροή των προσλήψεων και των απολύσεων.

Συγκρίνοντας τα στοιχεία του μήνα Νοέμβρη των ετών 2013 - 2016, προκύπτουν τα εξής:

-- Οι προσλήψεις μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης αυξήθηκαν κατά 73,5%, από 52.034 το Νοέμβρη του 2013 έφθασαν τις 90.314 το Νοέμβρη του 2016.

-- Επί του συνόλου των προσλήψεων, η μερική και η εκ περιτροπής απασχόληση κρατούν τα πρωτεία όλα τα χρόνια και ενισχύονται, από 53,04% το Νοέμβρη του 2013 έφθασαν στο 57,38% το Νοέμβρη του 2016.

Ενα άλλο σημαντικό στοιχείο που αναδεικνύει την προσωρινότητα της απασχόλησης, είτε αυτή αφορά σε πλήρη απασχόληση είτε σε μερική και εκ περιτροπής απασχόληση, είναι η μεγάλη αύξηση των συμβάσεων ορισμένου χρόνου. Από το στοιχείο για τις λήξεις συμβάσεων ορισμένου χρόνου προκύπτει ότι το Νοέμβρη του 2013 έληξαν 53.253 και το Νοέμβρη του 2016 έληξαν 91.595, δηλαδή αύξηση 72%!

Μεγάλη αύξηση (87%) σημειώνουν και οι «οικειοθελείς» αποχωρήσεις (μια συγκαλυμμένη μορφή απολύσεων που εμφανίζει τους εργάτες να... αποχωρούν «οικειοθελώς» από τη δουλειά τους σε συνθήκες μεγάλης ανεργίας). Συγκεκριμένα, οι «οικειοθελείς» αποχωρήσεις από 35.648 το Νοέμβρη του 2013 έφθασαν τις 66.978 το Νοέμβρη του 2016.

Η πτώση των μισθών μεγαλύτερη από την πτώση της απασχόλησης και των ωρών εργασίας

Η πτώση των μισθών καταγράφεται και στα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ. Συγκεκριμένα, ο δείκτης μισθών (έτος βάσης 2012 = 100) στο σύνολο της οικονομίας (καταγράφει τη μεταβολή του ημερομισθίου), δείχνει πως το τρίτο τρίμηνο του 2008 ήταν 123,9, ενώ το τρίτο τρίμηνο του 2016 ήταν 96,1...

Χρήσιμα συμπεράσματα βγαίνουν και από την εξέλιξη των βραχυχρόνιων Δεικτών Απασχόλησης, Ωρών Εργασίας και Αμοιβών (έτος βάσης 2010 = 100) σε βασικούς κλάδους της οικονομίας. Ο Δείκτης Απασχόλησης καταγράφει τον αριθμό των απασχολούμενων ατόμων, ο Δείκτης Ωρών Εργασίας τον όγκο των ωρών εργασίας που πραγματοποιήθηκε και ο Δείκτης Αμοιβών δείχνει τον όγκο των μισθών και ημερομισθίων.

Σε όλους τους κλάδους που εξετάζονται, βασικό χαρακτηριστικό είναι ότι η πτώση των μισθών ήταν μεγαλύτερη ή και πολύ μεγαλύτερη της πτώσης της απασχόλησης και των ωρών εργασίας. Σε ορισμένους κλάδους μάλιστα σημειώθηκε πτώση των μισθών και άνοδος της απασχόλησης και των ωρών εργασίας. Επιβεβαιώνεται δηλαδή ότι η μείωση της συνολικής μισθολογικής δαπάνης επήλθε όχι μόνο μέσω της μείωσης προσωπικού, αλλά και λόγω της μείωσης μισθών και ημερομισθίων.

Επίσης, το στοιχείο ότι σε αρκετούς κλάδους, όπως η μεταποίηση, η πτώση της απασχόλησης είναι μεγαλύτερη από την πτώση των ωρών εργασίας, δείχνει την ένταση της εκμετάλλευσης: Οι εργαζόμενοι που παραμένουν, δουλεύουν περισσότερες ώρες και παίρνουν λιγότερα.

Παρακάτω, παρουσιάζουμε την εξέλιξη των δεικτών σε μεταποίηση, μεταφορές - αποθήκευση και παροχή υπηρεσιών καταλύματος και εστίασης. Χρονικά αναφέρονται η μεταβολή από το τρίτο τρίμηνο του 2010 στο τρίτο τρίμηνο του 2016:

• Στη μεταποίηση, ο ρυθμός μείωσης των μισθών είναι μεγαλύτερος του ρυθμού μείωσης των ωρών εργασίας και της απασχόλησης:

-- Ο Δείκτης Απασχόλησης από 100,1 έφτασε το 78,7

-- Ο Δείκτης Ωρών Εργασίας από 96,1 έφτασε το 78,5

-- Ο Δείκτης Αμοιβών Εργασίας από 96,6 έφτασε το 68,4

• Στη μεταφορά και αποθήκευση, σημειώθηκε μείωση των μισθών, ενώ αυξήθηκαν οι ώρες εργασίας και η απασχόληση:

-- Ο Δείκτης Απασχόλησης από 100,4 έφτασε το 106,9

-- Ο Δείκτης Ωρών Εργασίας από 98,4 έφτασε το 104,1

-- Ο Δείκτης Αμοιβών Εργασίας ακολούθησε αντίστροφη πορεία, από 93,1 έφτασε το 80,7.

• Στον κλάδο καταλύματος και εστίασης, υπήρξε αύξηση των μισθών και ανάλογη αύξηση της απασχόλησης, αλλά σημειώθηκε πολύ μεγάλη αύξηση στις ώρες εργασίας.

-- Ο Δείκτης Απασχόλησης από 108 έφτασε το 164,4

-- Ο Δείκτης Ωρών Εργασίας από 117,4 έφτασε το 224,3

-- Ο Δείκτης Αμοιβών Εργασίας από 105,5 έφτασε το 161,4.

Ακόμα, στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το τρίτο τρίμηνο του 2016 επιβεβαιώνουν την εκτεταμένη υποαπασχόληση, αλλά και αναδεικνύουν πως ένα μεγάλο κομμάτι των απασχολουμένων υπεραπασχολείται.

Οι μισθωτοί που δουλεύουν έως 24 ώρες φθάνουν τους 487.500, 25 - 34 ώρες τους 180.000, 35 - 39 ώρες τους 42.700, 40 - 47 ώρες τους 1.316.300 και από 48 ώρες και πάνω τους 445.000.

Δηλαδή, το 20% των μισθωτών δουλεύει μέχρι 24 ώρες και το 18% δουλεύει από 48 ώρες και πάνω. Πρόκειται για ένα τοπίο πλήρους ελαστικοποίησης, όπου το κεφάλαιο μικραίνει και μεγαλώνει το ωράριο εργασίας όπως αυτό θέλει.

Στα ύψη η ανεργία, αυξάνεται το ποσοστό των μακροχρόνια ανέργων

Η άλλη όψη του νομίσματος της εργασιακής ζούγκλας είναι οι άνεργοι, ο αριθμός των οποίων διογκώθηκε στα χρόνια της καπιταλιστικής κρίσης και παραμένει ιδιαίτερα υψηλός, περίπου 1,1 εκατομμύρια άτομα, ακόμα και σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ.

Κι ενώ η ανεργία παραμένει στα ύψη, η εμφανιζόμενη σχετική αποκλιμάκωσή της σχετίζεται άμεσα με τη γενίκευση των «ευέλικτων μορφών απασχόλησης» (μερική απασχόληση, εκ περιτροπής εργασία κ.ο.κ.).

Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι από το σύνολο των εγγεγραμμένων ανέργων που αναζητούν εργασία, το 37% είναι άνεργοι από 25 μήνες και πάνω. Επίσης, από 12 μήνες και πάνω είναι άνεργοι το 53,37%.

Οι μακροχρόνια άνεργοι, από το 59% του συνολικού αριθμού των ανέργων το 2012, έφτασαν στο 73,1% το 2015.

Και όλα αυτά, όταν από το σύνολο των ανέργων, αναζητούντων και μη, εργασία επιδότηση ανεργίας παίρνει μόλις το 11%...

Χ. Μ.

Ριζοσπάστης