«Μας μύησε μέσα από τη μαγεία του θεάτρου, στην μαγεία της ζωής» - Ο Κάρολος Κουν για τον Αντόν Τσέχωφ

Αντόν Τσέχωφ και Κάρολος Κουν, δυο μορφές με το δικό της η καθεμιά βάρος στη θεατρική τέχνη, που «έσμιξαν» πάνω στο «σανίδι» της πατρίδας μας προσφέροντας στην Τέχνη και τους ανθρώπους στιγμές - σημεία αναφοράς,  που παραμένουν ανεξίτηλα στο πέρασμα του χρόνου.

Ο Αντόν Τσέχωφ (29 του Γενάρη 1860 – 15 του Ιούλη 1904) Ρώσος θεατρικός συγγραφέας και διηγηματογράφος, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς στην ιστορία (ανήγαγε σε τέχνη μοναδική το σύντομο διήγημα) και από τις πιο σημαντικές μορφές της παγκόσμιας δραματουργίας. Με το έργο του άσκησε μεγάλη επίδραση στη θεατρική λογοτεχνία του 20^ου αιώνα.

Αντόν Τσέχωφ (1860–1904)

Ασκώντας το επάγγελμα του γιατρού έγραψε κυρίως διηγήματα, νουβέλες και θεατρικά έργα που παίζονται και θα παίζονται όπου υπάρχει «σανίδι», σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Αγαπημένος συγγραφέας των θεατρανθρώπων και του κοινού στην Ελλάδα παίχτηκαν (και παίζονται) πολλά έργα του, με πιο γνωστά τον Γλάρο, τον Βυσσινόκηπο, τις Τρεις αδελφές, τον Θείο Βάνια και άλλα.

Τα έργα του Τσέχωφ παρά το ότι γράφτηκαν στα τέλη του 19^ου και στις αρχές του 20^ου αιώνα, έγιναν οικουμενικά και διαχρονικά γιατί μέσα από το κλίμα της Ρωσίας εκείνης της εποχής  αναδεικνύεται  η ανθρώπινη  υπόσταση, οι χαρακτήρες με τις αρετές, τα ελαττώματα, τα πάθη κλπ που χαρακτηρίζουν όλους τους ανθρώπους.

Ο Κάρολος Κουν (13 του Σεπτέμβρη 1908 – 14 του Φλεβάρη 1987), ιδρυτής του «Θεάτρου Τέχνης» και ανανεωτής της ελληνικής σκηνικής τέχνης, με την αλύγιστη πίστη και το πνεύμα αγωνιστή που τον διέκρινε θεμελίωσε την «άλλη» πρόταση στο χώρο του θεάτρου, τόσο στον ελληνικό χώρο όσο και στο εξωτερικό.

Κάρολος Κουν (1908–1987)

Η φιλοσοφία του για τη μορφή τέχνης που διάλεξε να υπηρετήσει περικλείεται σ’ αυτά τα λόγια του: «Δεν κάνουμε θέατρο για το θέατρο. Δεν κάνουμε θέατρο για να ζήσουμε. Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας, το κοινό που μας παρακολουθεί κι όλοι μαζί να βοηθήσουμε να δημιουργηθεί ένας πλατύς, ψυχικά πλούσιος και ακέραιος πολιτισμός στον τόπο μας. Μόνος ο καθένας μας, είναι ανήμπορος. Μόνος, ο καθένας από σας τους πιο κοντινούς στην προσπάθειά μας, είναι ανήμπορος. Μαζί ίσως κάτι μπορέσουμε να κάνουμε. Το θέατρο, ως μορφή Τέχνης, δίνει τη δυνατότητα να συνδεθούμε, να συγκινηθούμε, ν' αγγίξουμε ο ένας τον άλλο, να νιώσουμε μαζί μια αλήθεια. Να γιατί διαλέξαμε το θέατρο σαν μορφή εκδήλωσης του ψυχικού μας κόσμου».

Ο μεγάλος δάσκαλος Κάρολος Κουν μίλησε για τον Αντόν Τσέχωφ στο σοβιετικό ραδιόφωνο με αφορμή την 100^η επέτειο από τη γέννηση του μεγάλου Ρώσου δραματουργού. Ο γιορτασμός της επετείου είχε στην ΕΣΣΔ πανηγυρικό χαρακτήρα και εκφράστηκε με πολλές και πολύμορφες εκδηλώσεις, στις οποίες συμμετείχαν και διεθνείς προσωπικότητες των Γραμμάτων και της Τέχνης. Παραθέτουμε τις δηλώσεις του Κάρολου Κουν, όπως δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Η Αυγή τον Φλεβάρη του 1960:

«Αισθάνομαι ιερή συγκίνηση κάθε φορά που τυχαίνει από οποιαδήποτε αφορμή να ζωντανεύει μέσα μου η μορφή του Αντόν Τσέχωφ. Ομολογώ με περηφάνια πως σπάνια πέρασε μέρα, αφ’ ότου πρωτογνώρισα το θέατρό  του εδώ και 30-35 χρόνια, χωρίς να αισθανθώ είτε συνειδητά, είτε υποσυνείδητα να με συντροφεύει, να με θερμαίνει, να με μαγεύει, να με δονίζει και να με πλουτίζει κάτι από το έργο του. Αν η αποστολή του ποιητή είναι να φανερώνει στους συνανθρώπους του την ομορφιά και τον πλούτο της ζωής, να τους μαθαίνει να γνωρίζουνε και ν’ αγαπάνε το κάθε τι που υπάρχει γύρω τους, τότε ο Αντόν Τσέχωφ δίκαια κατέχει κορυφαία θέση στην Ιστορία του πολιτισμού του αιώνα μας.

Σαν εργάτης του θεάτρου σήμερα πιστεύω στον Τσέχωφ σαν τον βασικότερο θεμελιωτή και πρωτοπόρο του σύγχρονου παγκόσμιου θεάτρου. Έκανε τέχνη χωρίς να προδώσει την αλήθεια και το αληθινό. Έδωσε προέκταση στα θεατρικά πρόσωπα που έπλασε, χωρίς αυτά να πάψουν ποτέ να μιλούν και να κινούνται  μέσα στα πλαίσια μιας ζωικής πραγματικότητας. Λιτά και σεμνά μας αποκάλυψε το όραμά του. Και μας έπεισε. Μας έπεισε γιατί μας μύησε μέσα από τη μαγεία του θεάτρου, στην μαγεία της ζωής, όπως την έβλεπε και την ένιωθε, αγνά και αμόλευτα σαν ποιητής, μ’ όλο το είναι, καρδιά και νου, αισθήσεις και ψυχή.

Με την αγάπη του, την ευαισθησία και αισθαντικότητά του, με την θρησκευτική του προσήλωση για κάθε τι ωραίο και καλό και μεγάλο και πολύ στεριώνει την πίστη μας στον άνθρωπο και την ιερότητα της ζωής. Μας μαθαίνει να σεβόμαστε και να δινόμαστε απεριόριστα σ’ ό,τι γνήσιο κι αληθινό αγγίζουμε και μας μαθαίνει να μη μας κουράζει το όραμα, να μη φοβόμαστε το θαύμα, ν’ αντέχουμε στη μαγεία.

Θέλω να πιστεύω πως η εργασία μου για την παρουσίαση των έργων του Τσέχωφ στο ελληνικό θέατρο είναι εκείνη που περικλείει ό,τι καλύτερο έχω να δώσω, ίσως επειδή ξεκινά από μια θρησκευτική ανάγκη, από ένα αίσθημα ευγνωμοσύνης προς τον άνθρωπο και τον ποιητή που του οφείλουμε τόσα.

Λίγα μου δίνουν μεγαλύτερη χαρά, μεγαλύτερη ικανοποίηση, από τη σκέψη πως συνέβαλα έστω και στο ελάχιστο, να γνωρίσουν, ν’ αγαπήσουν και ν’ ανοίξουν την ψυχή τους στον Αντόν Τσέχωφ οι άνθρωποι στον τόπο μου. Το μόνο που απομένει τώρα, που όλος ο κόσμος γιορτάζει την 100^η επέτειο της γέννησής του, είναι να πούμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στη ζωή που μας τον έδωσε».