Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών 1917-2017: Το θέατρο και οι εργάτες του συνεχίζουν να υπηρετούν την τέχνη τους και ταυτόχρονα να αγωνίζονται

Απελευθέρωση. Οι ηθοποιοί στην πρώτη γραμμή.
Διακρίνονται οι ηθοποιοί Καίτη Ντιριντάουα,
η Αννα Λώρη και ο Σπ. Πατρίκιος, πρόεδρος τότε
του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών (Αρχείο ΣΕΗ)

«Η βασανισμένη και περιφρονημένη ζωή που περνούμε, μας ηνάγκασε να συνέλθωμεν και να ζητήσωμεν την αιτίαν του κακού. Είδαμεν λοιπόν ότι και ημείς, εργάται του πνεύματος, υποκείμεθα εις την ιδίαν εκμετάλλευσιν με τους εργάτας των χειρών, υποχρεωμένοι να εργαζόμεθα προς πλουτισμόν ολίγων επιχειρηματιών χωρίς καμμίαν απολαβήν, ικανοποιητικήν, ούτε ηθικήν, ούτε υλικήν (...)

Οι πόθοι και ελπίδες που μας ώθησαν εις το στάδιον του θεάτρου, σβήνουν μπροστά στη μανίαν του χρηματισμού των διαφόρων εκμεταλλευτών του θεάτρου. Ητο αναγκαιότατη λοιπόν η φρούρησις και άμυνα των συμφερόντων μας, τα οποία καταρρακόνται απ' αυτούς. Προς τον σκοπόν αυτόν ιδρύσαμεν το Συνδικάτον, του οποίου το Καταστατικόν θα τηρήσωμεν με όλας μας τας δυνάμεις, ελπίζομεν δε, ότι θα έχωμεν εις το πλευρόν μας όλους τους συναδέλφους μας».

Αυτό το ιστορικό ντοκουμέντο, που συντάχθηκε και ψηφίστηκε στις 13 Μάη του 1914 στην Αθήνα, είχε τίτλο «Καταστατικόν Συνδικάτου Ηθοποιών». Ηταν το πρώτο βήμα ενός σημαντικού άλματος που επιτεύχθηκε τρία χρόνια αργότερα, το 1917, όταν ιδρύθηκε το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών. Στο μήνυμα εκείνο ανταποκρίθηκαν χιλιάδες ηθοποιοί, καθώς η Οχτωβριανή Επανάσταση έκανε κοσμοϊστορική τη χρονιά αυτή, πυροδοτώντας το συνδικαλιστικό και γενικότερα το λαϊκό κίνημα και στη χώρα μας.

Μάχες σε δύσκολα χρόνια

Πανοραμική άποψη του θεάτρου της ΕΠΟΝ στις Κορυσχάδες, Μάης 1944 (Αναδημοσίευση από το «Θέατρο» του Κώστα Νίτσου, αρ. 55-56, Γεν. - Απρ. 1977, σελ. 31)

Εκατό χρόνια πέρασαν από τότε και παρά τις δυσκολίες, το θέατρο και οι εργάτες του συνεχίζουν να υπηρετούν την τέχνη τους και ταυτόχρονα να αγωνίζονται. Δεν σταμάτησαν ποτέ. Οπως στα χρόνια της Κατοχής, με τη μαζική συμμετοχή των ηθοποιών στην Αντίσταση, με την πολιτική και ανθρωπιστική πράξη των μελών του ΣΕΗ με επικεφαλής τον Θόδωρο Μορίδη, για τη σωτηρία των Ελλήνων Εβραίων. Με το Θέατρο του Βουνού, με τους Βασίλη Ρώτα και Γιώργο Κοτζιούλα. Οπως παιζόταν στον καιρό του Εμφυλίου στους τόπους της εξορίας, με τις παραστάσεις που ανέβαζαν οι εξόριστοι ηθοποιοί.

Στα δύσκολα και μαύρα χρόνια της Κατοχής, το ΔΣ του ΣΕΗ με πρόεδρο τον Σπύρο Πατρίκιο κάνει ό,τι μπορεί για τα μέλη του που βρίσκονται στο μέτωπο, αλλά και τις οικογένειές τους. Οργανώνει συσσίτια ανέργων, φροντίζει τα παιδιά των απόρων ηθοποιών. Υπογράφει συλλογικές συμβάσεις με κατώτατο ημερομίσθιο 300 δραχμές. Μοιράζει επιδόματα σε ανέργους, συνταξιούχους κ.ά. Το 1942 θεσπίζεται ειδικό ένσημο ενίσχυσης των πόρων του Ταμείου Συντάξεως Ηθοποιών, Συγγραφέων, Μουσικών και Τεχνικών Θεάτρου. 

Οι Γερμανοί, θορυβημένοι από τη δράση των ηθοποιών, έφτιαξαν ειδικές επιτροπές λογοκρισίας, για να ελέγχονται τα κείμενα. Ομως, εκείνοι έβρισκαν πάντα τρόπο να τους μπερδεύουν: «Ελευθερίτσα, Ελευθερίτσα δε μ' ακούς;», φώναζε ένας από τους πρωταγωνιστές μιας επιθεώρησης και η φωνή του σκεπαζόταν από χειροκροτήματα που άκουγαν μεν το όνομα της κοπέλας, αλλά καταλάβαιναν ότι εννοούσε την ποθητή ελευθερία. Στη διάρκεια του Εμφυλίου, στον Αϊ-Στράτη, τη Μακρόνησο και αλλού, οι εξόριστοι έκτισαν με τα ίδια τους τα χέρια θέατρα και ανέβαζαν έργα.

Στις αρχές της δεκαετίας του '50 πραγματοποιείται η ανασυγκρότηση του ΣΕΗ με πρόεδρο στην αρχή τον Ευάγγελο Μαγκλιβέρα και μετά το θάνατό του με τους Βασίλη Μεσολογγίτη και Λυκούργο Καλλέργη, που μαζί με ένα σημαντικό αριθμό νέων συνδικαλιστών εξασφαλίζουν για τον κλάδο σημαντικές κατακτήσεις. Με τη δικτατορία η ανοδική αυτή πορεία ανακόπτεται. Με διαταγή της στρατιωτικής διοίκησης, το σωματείο διαλύεται, διορίζεται δοτή διοίκηση και μετονομάζεται σε Εθνικό Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών. 

Αριστεροί ηθοποιοί διώκονται, φυλακίζονται, βασανίζονται, ενώ όλοι οι αριστεροί ηθοποιοί αρνούνται να εγγραφούν στο χουντικό σωματείο, με συνέπεια να τους αφαιρείται το δικαίωμα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Ολα τελούν υπό λογοκρισία. Ομως και πάλι, βρίσκουν τρόπους να «ξεγλιστρήσουν» ακόμη και κάτω από τη «μύτη» της λογοκρισίας.

Με τη μεταπολίτευση δημιουργήθηκε επιτροπή επανασύστασης του ΣΕΗ και βέβαια η διαδικασία εκδημοκρατισμού του σωματείου προκάλεσε συγκρούσεις με τους διοικούντες στην επταετία, ώσπου το 1975 διεξάγονται οι ελεύθερες αρχαιρεσίες.

Οι κατακτήσεις του ΣΕΗ μετά το 1975 είναι πολλές: Ενταξη των ηθοποιών στο ΙΚΑ, Συλλογική Σύμβαση με την ΠΕΕΘ, Συλλογικές Συμβάσεις με τα κρατικά θέατρα, δημιουργία και ανάπτυξη των ΔΗΠΕΘΕ, προώθηση έως ένα βαθμό του θεσμού των εταιρικών θιάσων, σύμβαση με ΕΡΤ (ραδιόφωνο και τηλεόραση).

Ριζοσπάστης

Οι εκδηλώσεις εορτασμού όλη τη χρονιά

Τη Δευτέρα 30/1, στις 7 μ.μ., στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, η παρουσίαση της Διακήρυξης για τα 100 χρόνια του ΣΕΗ

Στις 22 Φλεβάρη του 2017, είναι η μέρα που συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ίδρυση του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών (ΣΕΗ), που με τη δράση του «συνόδευσε» τη δράση του ελληνικού λαού σε κάθε καμπή της Ιστορίας.

Για τις εκδηλώσεις εορτασμού αυτής της επετείου του ΣΕΗ, μίλησε στον «Ριζοσπάστη» η Ηρα Ρόκου, γενική γραμματέας του σωματείου, σημειώνοντας:

«Το ΔΣ, παρά τις οικονομικές δυσκολίες και τη μη ανταπόκριση του ΥΠΠΟΑ στα συνεχόμενα αιτήματά μας για επιχορήγηση του εορτασμού, μπροστά στον έναν αιώνα ζωής του ΣΕΗ, αποφάσισε να τιμήσει αυτή την επέτειο με μια σειρά δράσεων και εκδηλώσεων.

Η αρχή του "ταξιδιού" γίνεται τη Δευτέρα 30/1, στις 19.00, στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων στο Γκάζι, όπου, ανάμεσα σε άλλα, θα παρουσιαστεί η Διακήρυξη των 100 χρόνων ζωής του ΣΕΗ.

Στη συνέχεια, από τις 11 έως τις 21 Μάρτη θα πραγματοποιηθεί έκθεση αρχειακού υλικού στο Πολιτιστικό Κέντρο "Μελίνα Μερκούρη". Πρόκειται για υλικό σπάνιο, που πρώτη φορά θα δοθεί στη δημοσιότητα. Για την έκθεση αυτή έχει προηγηθεί έρευνα, στο αρχείο του ΣΕΗ, στο Θεατρικό Μουσείο, στην ΕΡΤ, αλλά και στο ιστορικό Αρχείο του ΚΚΕ, που μας έχει παράσχει κάθε δυνατή βοήθεια και σε σχέση με τη συντήρηση του αρχείου, που σκοπεύουμε να την προχωρήσουμε. Επιδιώκουμε η έκθεση αυτή να ταξιδέψει στη συνέχεια στην Πάτρα και στη Θεσσαλονίκη. Ταυτόχρονα, με τη βοήθεια του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθήνας, θα περάσουμε σε ψηφιοποίηση του αρχείου, κάτι πολύ σημαντικό και για τις επόμενες γενιές.

Τον Απρίλη θα κάνουμε μια "περιήγηση" σε σημαντικές στιγμές της ιστορίας του Σωματείου, διοργανώνοντας έναν ιστορικό περίπατο στους δρόμους της Αθήνας. Ταυτόχρονα, θα θέλαμε να τοποθετήσουμε και τιμητικές πλακέτες σε σημεία της πόλης, όπως τα πρώτα γραφεία του ΣΕΗ, που βρίσκονταν στην πλ. Κοτζιά.

Η κεντρική εκδήλωσή μας, που θα γίνει το καλοκαίρι, θα τιμήσει αγωνιστές και προσωπικότητες του χώρου.

Παράλληλα, το ΔΣ του ΣΕΗ, καθώς βρίσκεται και σε μια κρίσιμη μάχη αυτή την περίοδο, για την υπογραφή ΣΣΕ με το Εθνικό Θέατρο, οργανώνει όλη τη διάρκεια της χρονιάς θεματικές συζητήσεις με τα μέλη του, για τα δικαιώματα και τις κατακτήσεις του κλάδου, για τον κοινωνικό ρόλο του ηθοποιού.

Τέλος, είναι μεγάλη μας χαρά και τιμή να κλείσουμε την εορταστική περίοδο, με την προβολή ενός ντοκιμαντέρ για τα 100 χρόνια του ΣΕΗ, σε σκηνοθεσία Λ. Βαρδαρού».

Ριζοσπάστης 

Παρουσίαση Διακύρηξης για τα 100 Χρόνια Σ.Ε.Η.

Σας καλούμε,
την Δευτέρα 30 Ιανουαρίου 2017, στις 19.00, στην “Τεχνόπολις” του Δήμου Αθηναίων,
στην εκδήλωση για την παρουσίαση της Διακήρυξης του Σωματείου μας,
για τα 100 χρόνια από την ίδρυσή του.
Ελάτε να εγκαινιάσουμε το ταξίδι εορτασμού των 100 χρόνων του Σωματείου μας!

Παρακάτω επισυνάπτεται η πρόσκληση σε ηλεκτρονική μορφή.

1917-2017

100 ΧΡΟΝΙΑ Σ.Ε.Η.