Ο κόκκινος άγγελος

Ένας Γερμανός ερευνητής, ο Κρίστοφερ, αγνώστων λοιπών στοιχείων, ταξίδεψε, μετά το Β` Παγκόσμιο Πόλεμο, στα Γιάννενα, για να συναντήσει τον Δημήτρη Σωτηριάδη, πρώην κρατούμενο στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, και να καταγράψει την εμπειρία του. Μέσα από τη συζήτηση των δύο ανδρών, εντελώς τυχαία - από μια ερώτηση του Κρίστοφερ - έκανε την εμφάνισή της η μορφή του Νίκου Ζαχαριάδη. Αυτή η τυχαία αναφορά στο πρόσωπο του Ζαχαριάδη έστρεψε τη συζήτηση προς άλλη κατεύθυνση, με κέντρο βάρους τον ηγέτη του Κομμουνιστικού Κόμματος. Η συνομιλία αυτή καταγράφηκε και φυλάχτηκε στο ελληνικό Αρχείο του Νταχάου, μέχρι την ημέρα που την ανακάλυψε ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, ο οποίος και αποφάσισε να την εκδώσει με τον τίτλο «Ελληνες κρατούμενοι στο Νταχάου» (εκδόσεις «Φιλίστωρ» 2003). [1]

-«Γεια σας. Μήπως κανείς από σας με γνωρίζει;».- «Οχι». -«Ακούστε προσεκτικά. Δεν έχουμε πολύ χρόνο. Εδώ μέσα είναι κόλαση, ατσαλωθείτε για να αντέξετε, μην τα χάσετε, τα μάτια σας ανοιχτά και τα λόγια σας μετρημένα. Πρώτον, θα δώσετε τα στοιχεία σας. Θα σας ρωτήσουν το επάγγελμά σας. Για τους εργατοτεχνίτες δεν υπάρχει πρόβλημα. Στους διανοούμενους απευθύνομαι. Εσείς δε θα πείτε την πραγματική σας ενασχόληση (υπάλληλος, δάσκαλος, φοιτητής κλπ.), αλλά θα βρείτε ένα εργατοτεχνικό επάγγελμα - τσαγκάρης, ράφτης, κουρέας, υδραυλικός. (...)Το μεσημέρι θα σας εξηγήσω, γυρίζοντας από τη δουλιά. Είμαι ο Νίκος Ζαχαριάδης».

Μ' αυτές τις κουβέντες έγινε η γνωριμία των 32 «G» (αυτό το γράμμα, μαζί με έναν αριθμό, έφερε το καρφιτσωμένο στο στήθος τους κόκκινο τρίγωνο), δηλαδή των Ελλήνων πολιτικών κρατουμένων στο ναζιστικό στρατόπεδο Νταχάου, το πρώτο βράδυ που έφτασαν σ' αυτό, με τον συγκρατούμενό τους, ΓΓ του ΚΚΕ, Νίκο Ζαχαριάδη. Η πλειοψηφία των 32 Ελλήνων ήταν Γιαννιώτες. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν ΕΠΟΝίτες μαθητές της Ζωσιμαίας Σχολής, τους οποίους συνέλαβαν οι Ιταλοί (18/5/1942) εν ώρα μαθήματος. Μαζί με άλλους συλληφθέντες - εργαζόμενους, υπάλληλους, φοιτητές - κλείστηκαν στην Ιταλική Ασφάλεια και μετά σε στρατόπεδο στην Πρέβεζα. Το Δεκέμβρη του 1942 μεταφέρθηκαν ως εξόριστοι σε χωριό της Τοσκάνης. Το Σεπτέμβρη του 1943 παραδόθηκαν στους Γερμανούς και μεταφέρθηκαν στο Νταχάου. Κάποιοι από αυτούς πέθαναν στο Νταχάου ή στο Μαουτχάουζεν. Αλλοι που επέζησαν μέχρι την απελευθέρωσή τους (29/4/1945), υπέκυψαν αμέσως μετά την επιστροφή τους στην Ελλάδα. Ελάχιστοι έζησαν. Μεταξύ τους και ο Γιαννιώτης 57739, τη διάσωση του οποίου γνωστοποίησε στην οικογένειά του ο Ν. Ζαχαριάδης, με γράμμα του. Το όνομα αυτού, Δημήτρης Σωτηριάδης, ΕΠΟΝίτης μαθητής της Ζωσιμαίας Σχολής (διώχτηκε και από το εμφυλιακό καθεστώς). [2]

Ο Νίκος Ζαχαριάδης χτυπήθηκε από αριστερίστικες ανακρίβειες, απαραίτητες για την επιβίωση της νόσου των Τροτσκιστών και από τα βέλη που εξελίχθηκαν σε χασμουρητά Συνασπισμένων βολεμένων μέχρι δακρύων. Εμειναν στο τέλος κάτι ψίθυροι, που κυκλοφορούσαν και κυκλοφορούν ανερυθρίαστα γύρω από τη συμπεριφορά και τη στάση που κράτησε ο Ζαχαριάδης μέσα στο Νταχάου, όπου και ο ίδιος κρατούνταν. Στην ερώτηση του Κρίστοφερ, αν ο Ζαχαριάδης κάρφωνε τους συγκρατούμενούς του, ο Δημήτρης Σωτηριάδης απάντησε: «Οχι, όχι, όλα αυτά είναι ασύστολα ψέματα!», αφού είχε την τύχη, μέσα στην ατυχία του, όλο τον καιρό που κρατούνταν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, να βλέπει καθημερινά τον Ζαχαριάδη:

«Ο Ζαχαριάδης ήταν εκείνος που ήρθε και μας συνάντησε την πρώτη νύχτα που φτάσαμε στο στρατόπεδο κι ενώ περιμέναμε σε μια γωνιά μέχρι το πρωί. Ηταν σχεδόν ξημερώματα, όταν μας πλησίασε. Μας είπε: "Σε λίγο θα έρθουν και θα σας ρωτήσουν αν κάποιος από σας πάσχει από μαλάρια. Θα απαντήσετε όλοι όχι, ακόμη κι αν κάποιος πάσχει. Διαφορετικά, θα χρησιμοποιηθείτε σαν πειραματόζωα". (...) Ο Ζαχαριάδης μας επισκεπτόταν σχεδόν καθημερινά. Προσπαθούσε να μην κυριαρχήσει η απογοήτευση και χάσουμε τον έλεγχο».

Για άλλη μια φορά, ο κόκκινος Νίκος, ο Ζαχαριάδης του πάθους, ακόμη και ερήμην του, μας αποκαλύπτεται. [3]

Παραπομπές:

[1] και [3] Γιώργου Κακουλίδη: "Ο κόκκινος άγγελος" εδώ.

[2] Αριστούλας Ελληνούδη: "32 «G» στο Νταχάου" εδώ.

Βιογραφικό του συγγραφέα Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη εδώ.

Παρουσίαση του βιβλίου "Ελληνες κρατούμενοι στο Νταχάου" εδώ.