ΔΣΕ: Τα κυριότερα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα του 1947 (Χρονολόγιο)

18 Γενάρη: Καταφτάνει στην Ελλάδα η Αμερικανική Οικονομική Αποστολή υπό τον Πολ Πόρτερ, με σκοπό την εκπόνηση προγράμματος καπιταλιστικής ανασυγκρότησης και σταθεροποίησης του αστικού κράτους.
Ακολούθησε στις 15 Ιούλη η Αμερικανική Αποστολή Βοήθειας προς την Ελλάδα (AMAG) για τη διαχείριση των κονδυλίων του Σχεδίου Μάρσαλ. Στις 19 Ιούλη έφτασε και ο στρατηγός Ουίλιαμ Λίβσεϊ, επικεφαλής πολυμελούς στρατιωτικής αποστολής των ΗΠΑ (USAGG), για την εδραίωση της «εσωτερικής ασφάλειας» - δηλαδή τη συντριβή του ΔΣΕ - το πολύ εντός ενός έτους. Στις 31 Δεκέμβρη συγκροτήθηκε η Μεικτή Συμβουλευτική Στρατιωτική Ομάδα Ηνωμένων Πολιτειών (JUSMAPG).

29 Γενάρη: Καταφτάνει στην Αθήνα Επιτροπή Ερευνας του ΟΗΕ για την εκτίμηση της κατάστασης στην Ελλάδα. Η Επιτροπή, με τη σύμφωνη γνώμη 8 εκ των 11 μελών της, συνέταξε απαράδεκτη ψευδή αντικομμουνιστική έκθεση, όπου χαρακτήριζε τους αντάρτες «συμμορίτες» ενισχυόμενους από το «εξωτερικό» (δηλαδή, τις σοσιαλιστικές χώρες). Η Ειδική Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Βαλκάνια (UNSCOB - 21 Οκτώβρη 1947) υιοθέτησε επίσης όλα τα «επιχειρήματα» της αστικής κυβέρνησης, νομιμοποιώντας την αστική τρομοκρατία, την οποία «δεν είδε» (εκτελέσεις, δολοφονίες, εκτοπίσεις κ.λπ.).

12 - 13 Φλεβάρη: Το Συγκρότημα ανταρτών της Λακωνίας απελευθερώνει 224 κρατούμενους αγωνιστές από τις φυλακές Σπάρτης.

19 Φλεβάρη: Ο υπουργός Στρατιωτικών, Γ. Στράτος, θέτει στο Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Αμυνας ζήτημα αλλαγής της ηγεσίας του ΓΕΣ «λόγω του ότι επιβραδύνεται ο αγών κατά των αναρχικών συμμοριών και το ηθικόν και της κοινής γνώμης, αλλά και του Στρατού, αρχίζει να κάμπτεται». Αντικαταστάθηκαν στο ΓΕΣ ο Π. Σπηλιωτόπουλος από τον αντιστράτηγο Κ. Βεντήρη και διοικητές των Σωμάτων Στρατού.

20 Φλεβάρη: Το Πρωτοδικείο Αθηνών αποφασίζει τη διάλυση της ΕΠΟΝ.

21 Φλεβάρη: Η Βρετανία γνωστοποιεί επισήμως στις ΗΠΑ πως αδυνατεί πλέον να στηρίζει οικονομικά τις κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας. Την επόμενη μέρα, ο διευθυντής του Γραφείου Εγγύς Ανατολής και Αφρικανικών Υποθέσεων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Λ. Χέντερσον, εκτίμησε πως, «εάν οι Βρετανοί απέσυραν τους στρατιώτες τους από την Ελλάδα και εμείς δεν παρέμβουμε, οι Ελληνες κομμουνιστές αντάρτες (...) θα αποκτούσαν σίγουρα τον έλεγχο της Ελλάδας (...) Η Ανατολική Μεσόγειος και η Εγγύς Ανατολή θα χανόταν στους κομμουνιστές».

12 Μάρτη: Με πρόσχημα τη δήθεν «κομμουνιστική απειλή» σε Ελλάδα και Τουρκία, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Χ. Τρούμαν, εξαγγέλλει το ομώνυμο δόγμα, για να στηρίξει οικονομικά οποιοδήποτε κράτος «αντιστεκόταν σε απόπειρες καθυπόταξης από οπλισμένες μειοψηφίες ή από ξένες πιέσεις».

20 Μάρτη: Δολοφονείται στη Θεσσαλονίκη, όπου είχε μεταβεί προκειμένου να δώσει στοιχεία στην Επιτροπή του ΟΗΕ για το δολοφονικό όργιο κατά του ΕΑΜ, ο Γιάννης Ζέβγος, αναπληρωματικό μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ.

5 Απρίλη - 15 Οκτώβρη: Ο κυβερνητικός στρατός ξεκινά μεγάλες επιθετικές επιχειρήσεις κατά του ΔΣΕ (Σχέδιο «Τέρμινους»), αρχικά στη Ρούμελη και κατόπιν στη Θεσσαλία και την Ηπειρο. Οι αρχικοί σχεδιασμοί του κυβερνητικού στρατού δεν υλοποιήθηκαν. Οπως παραδέχτηκε ο στρατηγός Ζαφειρόπουλος, «ο καθορισθείς σκοπός» του Σχεδίου «Τέρμινους», «η συντριβή του συμμοριτισμού», αποδείχτηκε «ανώτερος των δυνάμεων του Στρατού». Ταυτόχρονα, ξεκίνησε και η δημιουργία των λεγόμενων «νεκρών ζωνών» με βίαιη εκτόπιση 800.000 περίπου χωρικών, 150.000 ήταν παιδιά, πολλά από τα οποία κλείστηκαν στις «παιδουπόλεις» της Φρειδερίκης. Στόχος η στέρηση από τον ΔΣΕ βασικότατων πηγών άντλησης υποστήριξης, μαχητικών εφεδρειών, εφοδίων, πληροφοριών κ.ο.κ.

6 Απρίλη: Ο Ν. Ζαχαριάδης περνά κρυφά τα ελληνογιουγκοσλαβικά σύνορα και φτάνει στο Βελιγράδι. Από κει στέλνει μαζί με τον Γ. Ιωαννίδη «Απόρρητες Οδηγίες» προς τον Μ. Βαφειάδη (17 Απρίλη) εκθέτοντας τα νέα καθήκοντα του ΔΣΕ. Μεταξύ αυτών: Η μετατροπή του από αντάρτικο σε τακτικό στρατό και η δημιουργία ελεύθερης περιοχής με λαϊκή δημοκρατική συγκρότηση και λειτουργία.

11 Απρίλη: Το τάγμα του Σοφιανού (Γιώργου Ηλιάδη), μαζί με εκατοντάδες καταδιωκόμενους - μέλη των πολιτικών οργανώσεων της Καρδίτσας και των οικογενειών τους (συνολικά 1.200 άτομα, στην πλειοψηφία τους άοπλοι), επιχειρούν να διασπάσουν τον κλοιό του κυβερνητικού στρατού, διασχίζοντας τα βουνά της Νιάλας και των Αγράφων υπό εξαιρετικά αντίξοες καιρικές συνθήκες. Περίπου 150 αγωνιστές άφησαν την τελευταία τους πνοή στο βουνό, ενώ 10, που πιάστηκαν από τις κυβερνητικές δυνάμεις, οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα στις 9 Μάη. Οι μελλοθάνατοι, άφοβοι μπροστά στο θάνατο, έστησαν τον ηρωικό χορό του Ζαλόγγου με πρώτη την Βαγγελίτσα Κουσιάντζα, Γραμματέα της ΑΕ Σέκλιζας του ΚΚΕ. Εκπληκτοι οι άνδρες του εκτελεστικού αποσπάσματος (...) αρνήθηκαν να τους εκτελέσουν. Το φονικό έργο θα το αναλάβουν μαυροσκούφηδες και ΜΑΥδες.

15 Απρίλη: Απέδρασαν από τη Νάξο για να πολεμήσουν με το ΔΣΕ, με απόφαση του ΠΓ, 12 αξιωματικοί εξόριστοι μετά τη Βάρκιζα. Προέρχονταν από τον αστικό στρατό, ήταν της Σχολής Ευελπίδων (εκτός από έναν), στελέχη και οπαδοί του ΚΚΕ και στελέχη του ΕΛΑΣ. Ηταν οι: Κούκουρας Δημήτρης, Κιλισμανής Γιάννης, Σαμαρίδης Γιώργος, Βενετσανόπουλος Βασίλης, Καλλιανέσης Γιώργης, Κατεμής Γιώργος, Χατζημιχαλάκης Κίμων, Στεφόπουλος Χρήστος, Ζέρβας Θεοδόσης, Καλλίνος Θόδωρος, Παπαγιάννης Στέφανος, Αντωνόπουλος Κώστας.

13 Μάη: Ο Ν. Ζαχαριάδης παραδίδει υπόμνημα στο ΚΚ (Μπ.) και τον Ι. Β. Στάλιν (με τον οποίο επίσης συναντήθηκε) εκθέτοντας την κατάσταση στην Ελλάδα και τις προοπτικές του ένοπλου αγώνα. Η ηγεσία του ΚΚ (Μπ.) ανταποκρίνεται θετικά.

26 Μάη: Ανοίγει το κολαστήριο της Μακρονήσου.

5 Ιούνη: Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, στρατηγός Τζ. Μάρσαλ, ανακοινώνει τις κατευθυντήριες γραμμές του ομώνυμου Σχεδίου.

9 - 10 Ιούνη: Σε ένα άνευ προηγουμένου πογκρόμ συλλαμβάνονται αιφνιδιαστικά στα σπίτια τους 2.613 μέλη και στελέχη του ΚΚΕ και του ΕΑΜ σε Αθήνα - Πειραιά και εξορίζονται στην Ικαρία.

10 Αυγούστου: Το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ εκδίδει απόφαση με τίτλο «Καταστατικές Διατάξεις για την Ελεύθερη Ελλάδα», όπου αποτυπώνονταν τα βασικά δικαιώματα και ελευθερίες του λαού στις περιοχές υπό τον έλεγχο του ΔΣΕ. Μεταξύ άλλων, το ΓΑ διακήρυσσε την κατάργηση της βασιλευομένης δημοκρατίας, την έκπτωση της δυναστείας των Γλίξμπουργκ και την ανακήρυξη της Ελλάδας σε δημοκρατία. Επίσης, με μια σειρά από Νομοθετικές Πράξεις θεσμοθετούσε τις βασικές αρχές οργάνωσης και λειτουργίας της εξουσίας στην Ελεύθερη Ελλάδα (Λαϊκά Συμβούλια, Λαϊκή Δικαιοσύνη κ.ά.), προέβλεπε τον αναδασμό της γης στους καλλιεργητές της κ.λπ.

10 Αυγούστου & 8 Οκτώβρη: Με τις αποφάσεις αρ. 5 και 8 του Γενικού Αρχηγείου αντίστοιχα αρχίζουν να λειτουργούν Δημοτικά και δύο εξατάξια Γυμνάσια σε Μακεδονία, Θεσσαλία και Ηπειρο.

Τέλη Αυγούστου: Συγκροτείται το Αρχηγείο Σάμου του ΔΣΕ.

7 Σεπτέμβρη: Με την «παρότρυνση» των ΗΠΑ, σχηματίζεται κυβέρνηση Φιλελευθέρων - Λαϊκών με πρωθυπουργό τον Θ. Σοφούλη. Προανήγγειλε δήθεν μέτρα «κατευνασμού» (π.χ., αμνηστία σε όσους αντάρτες παρέδιδαν τα όπλα), ενώ την ίδια στιγμή προετοιμαζόταν για κλιμάκωση της επίθεσης κατά του λαϊκού κινήματος.

11 - 12 Σεπτέμβρη: Συνέρχεται η 3η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, με κύριο θέμα την πολιτικοστρατιωτική κατάσταση και τα καθήκοντα του Κόμματος γύρω από τη «δημιουργία ελεύθερου εδάφους στην έκταση της Μακεδονίας και την απελευθέρωση ολόκληρης της Μακεδονίας και Θράκης, με κέντρο τη Θεσσαλονίκη» (Σχέδιο «Λίμνες»).

18 Σεπτέμβρη: Ο Ν. Ζαχαριάδης στέλνει επιστολή στο ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, όπου τονίζει μεταξύ άλλων πως «επιβάλλεται σήμερα και η δική μου παρουσία για την κομματική δουλειά στις περιοχές όπου δρα ο ΔΣΕ (...) Θα βοηθήσει ν' αναπτυχθεί καλύτερα η κομματική δουλειά και να εφαρμοστεί στέρεα η κομματική γραμμή».

20 Σεπτέμβρη: Με επιστολή του προς την ΚΕ του ΚΚ Γιουγκοσλαβίας ο Ν. Ζαχαριάδης εκθέτει την κατάσταση του ένοπλου λαϊκού κινήματος στην Ελλάδα, τονίζοντας την ανάγκη διεθνούς ηθικής και υλικής υποστήριξής του.

21 Σεπτέμβρη: Το συγκρότημα Ταϋγέτου του ΔΣΕ εξουδετερώνει τις ισχυρές δυνάμεις της Χωροφυλακής και ΜΑΥδων στο στρατηγικής σημασίας χωριό Δυρράχι, δημιουργώντας έτσι την πρώτη μεγάλη ελεύθερη περιοχή σε Μεσσηνία και Λακωνία, που εκτεινόταν από το Νότιο Ταΰγετο (Δάσος Βασιλικής) έως το Δυτικό (επαρχία Φαλαισίας, Νότια Αρκαδία).

18 Οκτώβρη: Απαγορεύεται - και τυπικά πια - η κυκλοφορία του «Ριζοσπάστη» και της «Ελεύθερης Ελλάδας» (εφημερίδα του ΕΑΜ).

18 - 24 Οκτώβρη: Ο ΔΣΕ διεξάγει επιχείρηση με σκοπό την κατάληψη του Μετσόβου. Παρά την αρχική επιτυχία της επίθεσης με την εξουδετέρωση των φρουρών γύρω από την πόλη, ο ΔΣΕ δεν κατάφερε να σταθεροποιήσει τις θέσεις του στο εσωτερικό της.

20 Οκτώβρη: Με την Πράξη αρ. 10 του ΓΑ του ΔΣΕ ιδρύεται η Λαϊκή Πολιτοφυλακή, με σκοπό την περιφρούρηση των ελευθεριών και δικαιωμάτων του λαού, την εσωτερική τάξη και ασφάλεια, ενώ έπαιρνε ενεργό μέρος και στον ένοπλο λαϊκό αγώνα.

Δεύτερο δεκαήμερο Οκτώβρη: Συγκροτείται η Δημοκρατική Νεολαία Ελλάδας (ΔΝΕ), η Νεολαία του ΔΣΕ, που αποτελούνταν από νέους μαχητές. Είχε πολύμορφη δράση της στα πεδία των μαχών και πλούσιο μορφωτικό και πολιτιστικό έργο, τόσο ανάμεσα στα μέλη της όσο και ανάμεσα στους νέους των ελεύθερων περιοχών. Εδρασε μέχρι το Γενάρη του 1949, οπότε αποφασίστηκε η ανασυγκρότηση της ΕΠΟΝ (5η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ).

Νοέμβρης: Οργανώνεται η ένταξη αεροπόρων στον ΔΣΕ, με επικεφαλής τον Νίκο Καραθάνο. Προς αυτόν το σκοπό είχε οργανωθεί απόδραση σμήνους αεροπλάνων «Σπιτφάιρ», που ωστόσο προδόθηκε, έγιναν συλλήψεις αεροπόρων και το εγχείρημα ματαιώθηκε. Η γιουγκοσλαβική κυβέρνηση αρνήθηκε να δώσει αεροπλάνα στον ΔΣΕ.

24 Νοέμβρη: Δολοφονείται στη Λάρισα από τη Χωροφυλακή το μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ Σπύρος Καλοδίκης.

25 Νοέμβρη: Το Αρχηγείο Ηπείρου του ΔΣΕ ξεκινά μεγάλη σύνθετη επιχείρηση με τελικό σκοπό τον ορεινό όγκο της Μουργκάνας.

28 Νοέμβρη: Η VII Μεραρχία του κυβερνητικού στρατού παίρνει οδηγίες για την υλοποίηση του Σχεδίου «Αλέξανδρος», με στόχο την «εκκαθάριση της Θράκης» από τις δυνάμεις του ΔΣΕ, ενισχυμένη με 6 Τάγματα Εθνοφρουράς, αλλά απέτυχε.

2 Δεκέμβρη: Το 2ο Κλιμάκιο του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ τονίζει σε απόφασή του: «Κάθε μέλος του Κόμματος, οπουδήποτε και αν βρίσκεται, είναι στρατευμένος μαχητής του ΔΣΕ». Σε συνέχεια, το Μάρτη του 1948, το 2ο Κλιμάκιο επανήλθε με «γράμμα προς τα μέλη του ΚΚΕ στην Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη και όλες τις πόλεις», με το οποίο καλούσε σε «μαζική έξοδο στο βουνό χιλιάδων εργαζομένων για το ΔΣΕ».

20 Δεκέμβρη: Το Αρχηγείο Ρούμελης συγκροτεί μια ταξιαρχία χιλίων άοπλων (εκ των οποίων 300 γυναίκες) με σκοπό την αποστολή τους στη Μακεδονία. Βάδισαν επί 42 μέρες, μέσα στις πλέον αντίξοες συνθήκες (εχθρικά πυρά, πείνα, κούραση, κρύο), αλλά τελικά έφτασαν στον προορισμό τους.

23 Δεκέμβρη: Ανακοινώνεται η συγκρότηση της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης (ΠΔΚ) ή Κυβέρνησης του Βουνού, της οποίας η εξουσία κάλυπτε τις ελεύθερες από τον ΔΣΕ περιοχές. Στα τέλη του 1947 ο ΔΣΕ κυριαρχούσε σε ολόκληρη σχεδόν την ορεινή Ελλάδα, από τον Εβρο έως τη Λακωνία (σχεδόν το 1/3 της ελληνικής επικράτειας, σύμφωνα με δημοσίευμα των «New York Times») και σε 4.000 περίπου χωριά (400 στην Πελοπόννησο, 350 στη Δυτική Μακεδονία, εκατοντάδες σε Θεσσαλία, Θράκη και Ρούμελη).

27 Δεκέμβρη: Υπογράφεται ο ΑΝ 509 περί «Ασφαλείας του Κράτους, του πολιτεύματος, του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών». Οι διώξεις πολλαπλασιάστηκαν.

***

Συνεχίζοντας την παρουσίαση του χρονολογίου με τα κυριότερα γεγονότα (αυτά του 1946 δημοσιεύτηκαν στον «Ριζοσπάστη» 31/12/2016 - 1/1/2017), δημοσιεύουμε σήμερα αυτά του 1947. Το χρονολόγιο είναι παρμένο από το βιβλίο - έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής» «Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, Συλλογή κειμένων. Εγγραφα από το Αρχείο του ΚΚΕ», σε επιμέλεια του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ.