Οταν ακούς μεγάλα λόγια για «δημοκρατία» και «διαφάνεια» να κουμπώνεσαι

Κώστας Γρηγοριάδης

Τα γεγονότα της ΕΡΤ, η δράση της Χρυσής Αυγής, η ένταση της καταστολής και του αυταρχισμού σε χώρους δουλειάς, η κυβερνητική αποφασιστικότητα ενάντια σε λαϊκές κινητοποιήσεις και απεργίες αξιοποιούνται για να δυναμώνει ο προβληματισμός «μήπως απειλείται η δημοκρατία;».

Από μια σειρά κόμματα αλλά και αστικούς παράγοντες έχει ανοίξει συζήτηση σχετικά με θεσμικές αλλαγές που πρέπει να γίνουν στο αστικό κράτος.

Την ίδια στιγμή διαδηλώσεις στην Τουρκία, τη Βραζιλία, την Αίγυπτο οργανώνονται κάτω από τα συνθήματα της «δημοκρατίας», «διαφάνειας», «πάταξης της διαφθοράς»...

Ιστορική πείρα στην Ελλάδα...

Το σύνθημα της «δημοκρατίας» και της υπεράσπισής της έχει σηκωθεί πολλές φορές στο παρελθόν από τμήμα της αστικής τάξης σε συνθήκες όξυνσης της αντιπαράθεσης με άλλο τμήμα.

Θυμίζουμε: αντιπαράθεση βενιζελικών - βασιλικών τις δεκαετίες 1910-1930, αντιπαράθεση Ενωσης Κέντρου - ΕΡΕ τη δεκαετία του 1960, αντιπαράθεση ΠΑΣΟΚ - ΝΔ τη δεκαετία 1970 - 1980.

Πόσο άραγε πιο δημοκράτης ήταν ο εμπνευστής του «ιδιώνυμου» Βενιζέλος, και θαυμαστής του Μουσολίνι απ' ό,τι ο Γούναρης και ο Τσαλδάρης;

Πόσο άραγε πιο δημοκράτης ήταν ο αντικομμουνιστής Γεώργιος Παπανδρέου, ο πρωθυπουργός που ματοκύλισε την Αθήνα το Δεκέμβρη του 1944, αυτός που εξέδιδε οδηγίες για τη διάλυση της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη στα σχολεία και όλες οι δυνάμεις του λεγόμενου «κέντρου» που πρωταγωνίστησαν στις κυβερνήσεις που καθοδήγησαν τη στρατιωτική δράση ενάντια στο ΔΣΕ;

Πόσο άραγε πιο δημοκρατικό ήταν το ΠΑΣΟΚ από τη ΝΔ με τις διάφορες πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, τα πραξικοπήματα στο συνδικαλιστικό κίνημα κλπ;

Το σύνθημα της δημοκρατίας αξιοποιήθηκε με σκοπό να εγκλωβιστούν εργατικά λαϊκά στρώματα σε ένα ψεύτικο δίπολο ανάμεσα σε αστικές πολιτικές δυνάμεις.

Σε τέτοιες συγχύσεις συνέβαλε βεβαίως και η λανθασμένη στρατηγική που επικρατούσε στο Κομμουνιστικό Κίνημα, η ανάδειξη του στόχου εκδημοκρατισμού του αστικού κράτους μέσα από διάφορες πατριωτικές, αντιμονοπωλιακές αστικές κυβερνήσεις, ως ένα στάδιο πριν το σοσιαλισμό. Είναι χαρακτηριστική η στάση της ΕΔΑ τη δεκαετία του 1960 που έβαλε ανοιχτά πλάτη στην ενίσχυση της Ενωσης Κέντρου, την καθιέρωσή της ως η «δημοκρατική παράταξη», όρος που σήμερα χρησιμοποιείται τόσο από το ΠΑΣΟΚ όσο και από το ΣΥΡΙΖΑ.

Διεθνής πείρα...

Το σύνθημα της «δημοκρατίας» αξιοποιήθηκε πολλαπλά από τις αντεπαναστατικές απόπειρες στα κράτη που οικοδομούσαν το σοσιαλισμό στον 20ό αιώνα τις δεκαετίες του 1950 και 1960 μέχρι αυτές καθαυτές τις αντεπαναστάσεις του 1989-1991.

Το σύνθημα της «δημοκρατίας» αξιοποιήθηκε στις λεγόμενες «πορτοκαλί επαναστάσεις» στη Ουκρανία, τη Σερβία, τη Γεωργία κ.α.

Το σύνθημα της «δημοκρατίας» επίσης αξιοποιήθηκε στη λεγόμενη «Αραβική άνοιξη».

Δηλαδή αξιοποιήθηκε τόσο ενάντια στην εργατική τάξη και στην εξουσία της όσο και στην αποσταθεροποίηση αστικών (ακόμα και νόμιμα εκλεγμένων) κυβερνήσεων στο έδαφος των ενδοαστικών και ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων.

Θυμίζουμε, σε πολλές αυτών των περιπτώσεων, τη δραστηριοποίηση των λεγόμενων δικτύων της «ανοιχτής κοινωνίας», δηλαδή Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων με την άμεση χρηματοδότηση επιχειρηματιών, όπως ο γνωστός Τζορτζ Σόρος.

Για τη «δημοκρατία» επίσης οργανώθηκαν ανοιχτές ιμπεριαλιστικές στρατιωτικές επεμβάσεις στο Ιράκ (1991 και 2003), στη Γιουγκοσλαβία (1999), στο Αφγανιστάν (2001), στη Λιβύη (2011) και σήμερα στη Συρία και ίσως αύριο στο Ιράν.

Θυμίζουμε ότι στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν ήταν λίγοι οι «αριστεροί» απολογητές αυτών των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων (πρώτα απ' όλα δυνάμεις του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς στο οποίο εντάσσεται ο ΣΥΡΙΖΑ) ακριβώς στο όνομα της «υπεράσπισης της δημοκρατίας».

Δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε δημοκρατικές και αντι-δημοκρατικές αστικές δυνάμεις;

Οταν η αστική τάξη επιλέγει να αντικαταστήσει την κοινοβουλευτική μορφή άσκησης της εξουσίας (που είναι δικτατορία του κεφαλαίου) από την ανοιχτά δικτατορική θα το κάνει γιατί αυτό θα εξυπηρετήσει καλύτερα τα συμφέροντά της και όχι εξαιτίας των ιδεολογικών αντιλήψεων τμημάτων της. Βεβαίως σε αυτήν την κατεύθυνση μπορεί να αξιοποιήσει τους πιο κατάλληλους, όπως π.χ. φασιστικές και εθνικοσοσιαλιστικές δυνάμεις. Ούτε όμως αυτό είναι απαραίτητο. Εχει και η ιστορία της Ελλάδας αλλά και η διεθνής πείρα πολλούς αστούς δημοκράτες που δε δίστασαν να φορέσουν τη «στολή» της δικτατορίας όταν αυτό χρειάστηκε για τη σταθερότητα της αστικής εξουσίας. Εξάλλου η ανοιχτή στρατιωτική ή φασιστική δικτατορία δεν μπορεί να είναι το μόνιμο χαρακτηριστικό ενός αστικού κράτους αργά ή γρήγορα θα επανέλθει η τυπική για την αστική εξουσία κοινοβουλευτική δημοκρατία.

Τα ιστορικά παραδείγματα που προαναφέραμε και αφορούν τη στάση του συνόλου του αστικού πολιτικού κόσμου απέναντι στο εργατικό κίνημα και το ΚΚΕ είναι χαρακτηριστικά.

Υπάρχει βεβαίως η ανάγκη η κατασταλτική αντιμετώπιση να συνδυάζεται με μέτρα ενσωμάτωσης. Πολλές φορές ωριμάζει η ανάγκη για εκσυγχρονισμούς στην άσκηση της αστικής εξουσίας (π.χ. κατάργηση του πιστοποιητικού κοινωνικών φρονημάτων κλπ.), κάτω και από την επίδραση του κινήματος με σκοπό την αποτελεσματικότερη χειραγώγηση.

Οι αστικές πολιτικές δυνάμεις δε στέκονται ενιαία απέναντι σε αυτές τις ανάγκες, κάποιοι πρωτοστατούν κάποιοι μπορεί να έχουν επιφυλάξεις.

Το βασικό που πρέπει να κατανοηθεί είναι το εξής:

Κάθε πολιτική δύναμη που δεν αμφισβητεί τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, πολύ περισσότερο που διακηρύσσει την προσήλωσή της στην υπεράσπιση της καπιταλιστικής κερδοφορίας (βλ. ανταγωνιστικότητα, υγιής επιχειρηματικότητα κλπ.) δεν μπορεί να αμφισβητήσει το ταξικό περιεχόμενο της σημερινής δημοκρατίας, τη λειτουργία του αστικού κράτους που αποσκοπεί στην περιφρούρηση της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής. Σ' αυτό το πλαίσιο κάθε κυβέρνηση αστικής διαχείρισης, όποιο επίθετο και να έχει, είναι υποχρεωμένη να εναλλάσσει το «καρότο» με το «μαστίγιο» απέναντι στην εργατική τάξη, είναι υποχρεωμένη να διασφαλίσει την «κοινωνική συνοχή» και την ταξική ειρήνη στους χώρους δουλειάς, και είναι σίγουρο ότι δε θα διστάσει σε τίποτα όταν χρειαστεί να διασώσει την αστική εξουσία, όπως άλλωστε δείχνει η Ιστορία.

Επειδή μπορεί να υπάρξουν ενστάσεις ότι τα ιστορικά παραδείγματα που προαναφέραμε αφορούν δυνάμεις που προέρχονται από τον αστικό πολιτικό κόσμο και όχι δυνάμεις που κατάγονται από το εργατικό κίνημα, θυμίζουμε την περίπτωση του Γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος την περίοδο 1918-1919. Το «κόμμα της Γερμανικής εργατικής τάξης», που ίδρυσαν οι στενοί συνεργάτες του Μαρξ και του Ενγκελς, το κόμμα του ισχυρότερου εργατικού κινήματος της Ευρώπης, εγκαινίασε τη συμμετοχή του σε αστικές κυβερνήσεις πρωτοστατώντας στη βίαιη καταστολή της εργατικής εξέγερσης φτάνοντας μέχρι τη δολοφονία των ηγετών της, ιδρυτών του ΚΚ Γερμανίας (και πρώην στελεχών του) Ρ. Λούξεμπουργκ και Κ. Λίκμπνεχτ.

Υπάρχει σήμερα ζήτημα δημοκρατίας;

Υπάρχει! Ποια όμως είναι η ουσία του;

Η ένταση της καταστολής και του αυταρχισμού δεν αποτελεί ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της μιας ή της άλλης κυβέρνησης, ορισμένων αστικών δυνάμεων είναι φυσικό επακόλουθο των επιπτώσεων της κρίσης, της εφαρμογής των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων, της διογκούμενης ανεργίας κλπ. Δεν αποτελεί χαρακτηριστικό μόνο του λεγόμενου «νεοφιλελευθερισμού», ούτε είναι αποτέλεσμα των μνημονίων. Αποτελεί απάντηση στην εργατική - λαϊκή αντίδραση απέναντι στις εξελίξεις, απέναντι στο ενδεχόμενο ριζοσπαστικοποίησης εργατικών - λαϊκών δυνάμεων.

Αλήθεια έχουν ξεχαστεί πόσες πράξεις νομοθετικού περιεχομένου έχουν εφαρμοστεί από τις σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ για σχεδόν τρεις δεκαετίες, στελέχη των οποίων σήμερα «συνωστίζονται» στο ΣΥΡΙΖΑ;

Σε αυτή την κατεύθυνση δρα και η «Χρυσή Αυγή» που προτάσσει την ανάγκη μιας πιο αποφασιστικής αντιμετώπισης του εργατικού κινήματος, προβάλλει το ενδεχόμενο αντικατάστασης του κοινοβουλευτισμού - όταν αυτό γίνει απαραίτητο - με μια φασιστική δικτατορία ως λύση που θα εξασφαλίσει την αστική εξουσία.

Η σημαία της «δημοκρατίας» όπως σηκώνεται σήμερα από το ΣΥΡΙΖΑ αλλά και από άλλες οπορτουνιστικές δυνάμεις, είναι μια «ξένη σημαία» για την εργατική τάξη και τα φτωχά λαϊκά στρώματα. Αποτελεί σημαία ενσωμάτωσης στην εναλλαγή της αστικής διακυβέρνησης. Ταυτόχρονα συσκοτίζει το ταξικό περιεχόμενο της σημερινής δημοκρατίας, καλλιεργεί αυταπάτες ότι μπορεί στο πλαίσιο της εξουσίας των μονοπωλίων να εξασφαλιστεί «δημοκρατία για όλες τις τάξεις» μέσω ενός άλλου συσχετισμού στο αστικό Κοινοβούλιο και τους αστικούς θεσμούς. Αντίληψη που χρονολογείται από το 19ο αιώνα όταν η καθιέρωση του αστικού κοινοβουλευτισμού και του δικαιώματος ψήφου στην εργατική τάξη εμφανίζονταν ως «κοινωνική δημοκρατία».

Στη λογική του «εκδημοκρατισμού» ο ΣΥΡΙΖΑ προτάσσει συνταγματικές αλλαγές πολλές από τις οποίες δεν ξεφεύγουν από προβληματισμούς που διατυπώνονται και από άλλα αστικά κόμματα και κινούνται σε αντιδραστική κατεύθυνση (π.χ. ενίσχυση του ρόλου του προέδρου της Δημοκρατίας με άμεση εκλογή του από το λαό).

Το δίπολο δηλαδή «δημοκρατικές δυνάμεις» και «δυνάμεις της δεξιάς», της «αντιδημοκρατικής εκτροπής» διαμορφώνεται ως ένα από τα συστατικά στοιχεία του δίπολου ΝΔ - ΣΥΡΙΖΑ, θυμίζοντας την αντιπαράθεση ΝΔ - ΠΑΣΟΚ, ιδιαίτερα στις δεκαετίες του 1970 και του 1980.

Στη λογική αντιμετώπισης του «κινδύνου της δικτατορίας» και της «αντιδημοκρατικής εκτροπής» θυμίζουμε ότι το Ιταλικό ΚΚ προχώρησε στο λεγόμενο «ιστορικό συμβιβασμό» και την προσπάθεια διαμόρφωσης πολιτικής συμμαχίας με τη Χριστιανοδημοκρατία. Αντίστοιχα ο πολιτικός πρόγονος του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα το «ΚΚΕ εσωτερικού» τη δεκαετία του 1970 προέβαλε τη γραμμή της λεγόμενης «Εθνικής Δημοκρατικής Αντιδικτατορικής Ενότητας» δηλαδή τη συνεργασία με τη ΝΔ.

Υπάρχει λοιπόν ζήτημα δημοκρατίας όχι όμως έτσι όπως εννοείται από το ΣΥΡΙΖΑ και άλλους. Το ερώτημα που τίθεται είναι: «Δημοκρατία για ποια τάξη;», δηλαδή «ποια τάξη θα έχει την εξουσία;»...

Αυτό δηλαδή που πρέπει να αποτελέσει σύνθημα - στόχο της εργατικής τάξης και των συμμάχων είναι: «Αλλαγή της τάξης στην εξουσία»!

Δηλαδή ανατροπή της εξουσίας των μονοπωλίων, που σημαίνει αντικατάσταση όλων των θεσμών της (και του Κοινοβουλίου) από θεσμούς που θα γεννηθούν μέσα στην εργατική λαϊκή πάλη και πυρήνας τους θα είναι η συνέλευση των εργαζομένων στο χώρο δουλειάς, που θα εκλέγει τους αντιπροσώπους της για τα διάφορα όργανα της εργατικής - λαϊκής εξουσίας.

Για όσο καιρό αυτός ο στόχος δε θα μπαίνει στην ημερήσια διάταξη ως άμεσος, οι εργαζόμενοι και τα φτωχά λαϊκά στρώματα είναι υποχρεωμένοι να μην γίνονται ουρά οποιασδήποτε «δημοκρατικής» αστικής σημαίας αλλά να ακολουθούν με όρους οργανωμένης δράσης μέσα στο κίνημα, το δρόμο της απειθαρχίας στην αστική νομιμότητα, τη σύγκρουση με την καταστολή και τον αυταρχισμό, τη μαχητική αντιμετώπιση της προσπάθειας περιορισμού των απεργιών και των εργατικών κινητοποιήσεων, τη μη υποταγή στην έμμεση ή άμεση ποινικοποίηση της αντικαπιταλιστικής προπαγάνδας και δράσης.

Οι κομμουνιστές οφείλουν να ξεσκεπάζουν τον ταξικό χαρακτήρα της αστικής εξουσίας και πρώτα απ' όλα των πιο «δημοκρατικών» της θεσμών.

Του Κύριλλου ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ, υπεύθυνου της Ιδεολογικής Επιτροπής

Ριζοσπάστης