Στα 1838 - 1841 έζησε στη Βρέμη. Εργαζόταν σε εμπορικό γραφείο και τις ελεύθερες ώρες του μελετούσε μόνος πλουτίζοντας τις γνώσεις του. Μάλιστα, το 1839 άρχισε να διαβάζει τη γερμανική φιλοσοφία και ιδιαίτερα τα έργα του Χέγκελ. Το 1841 - 1842 υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στο Βερολίνο και στον ελεύθερο χρόνο του παρακολουθούσε μαθήματα στο πανεπιστήμιο της πόλης με αποτέλεσμα να προσχωρήσει στο ρεύμα των νεοχεγκελιανών, το ρεύμα δηλαδή των οπαδών του Χέγκελ που προσπαθούσαν από τη φιλοσοφία του να βγάλουν επαναστατικά και αθεϊστικά συμπεράσματα. Από το Μάρτη ως το Δεκέμβρη του 1842 υπήρξε συνεργάτης της «Εφημερίδας του Ρήνου» που διευθυντής της τον Οκτώβρη του ιδίου έτους έγινε ο Μαρξ. Ενα μήνα μετά, στα τέλη του Νοέμβρη οι δύο άνδρες συναντήθηκαν στα γραφεία της εφημερίδας στην Κολωνία αλλά εκείνη η συνάντηση δεν έμελλε να είναι αυτή που σημάδεψε τη ζωή τους.
Γενικά τα νεανικά χρόνια του Ενγκελς ήταν πολύ γόνιμα και πολύ γεμάτα. Το γεγονός αυτό υποχρέωσε το μεγάλο Γερμανό κομμουνιστή - διανοητή Φραντς Μέρινγκ να παρατηρήσει ότι ο Ενγκελς «υπήρξε ένα πρώιμα ώριμο πνεύμα, όπως ο Λασάλ κι ο Μαρξ»2. Η ωριμότητα αυτή έδωσε στο νεαρό Ενγκελς τη δυνατότητα να παράγει πολύ νωρίς επιστημονικό - επαναστατικό έργο. Από το Νοέμβρη του 1842 ως τον Αύγουστο του 1843 έζησε στο Μάντσεστερ όπου εργάστηκε στα γραφεία της υφαντουργικής επιχείρησης που ίδρυσε ο πατέρας του. Πρόκειται για το χρονικό διάστημα της ζωής όπου συντελείται το πέρασμά του από τον ιδεαλισμό στον υλισμό κι από τον επαναστατικό δημοκρατισμό στην επεξεργασία και διαμόρφωση του επιστημονικού κομμουνισμού. Είναι το διάστημα που μελετάει τις κοινωνικές και οικονομικοπολιτικές σχέσεις του καπιταλισμού σε μια τόσο ανεπτυγμένη καπιταλιστική χώρα όπως ήταν τότε η Αγγλία, είναι η περίοδος που έρχεται σε επαφή με το εργατικό κίνημα και με τις σοσιαλιστικές ιδέες της εποχής όπως εκφράζονταν από το χαρτιστικό κίνημα και τον Ρ. Οουεν. Από τις μελέτες του αυτές προκύπτουν δύο σημαντικά έργα. Το ένα είναι το «Σχέδιο κριτικής της πολιτικής οικονομίας» που άσκησε μεγάλη επίδραση στον Μαρξ που το θεωρούσε μεγαλοφυές3 και το άλλο «Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία». Γι' αυτό το τελευταίο ο Φραντς Μέρινγκ σημειώνει4: «Μια τόσο λαμπρή είσοδος στην επιστήμη σε μια τόσο νεαρή ηλικία είναι πάντα μια σπάνια επιτυχία, αποτελεί αδιάψευστη απόδειξη πνεύματος και δύναμης που επί μισόν αιώνα η σταθερή εξέλιξή τους την εδραίωσε ακόμα πιο πολύ. Στα γεράματά του υλοποίησε όλα εκείνα που υποσχόταν στα νιάτα του».
Στα τέλη Αυγούστου του 1844, επιστρέφοντας, από την Αγγλία, στη Γερμανία ο Φρ. Ενγκελς πέρασε από το Παρίσι όπου και έμεινε για 10 μέρες. Εκεί ξανασυναντήθηκε με τον Μαρξ και στη διάρκεια της ιστορικής τους εκείνης συνάντησης διαπιστώθηκε η ταυτότητα των αντιλήψεων και των επιστημονικών τους αναζητήσεων με αποτέλεσμα να ξεκινήσει η χωρίς προηγούμενο 40χρονη φιλία και συνεργασία τους. «Οι παλιοί θρύλοι - έγραψε αργότερα ο Λένιν5 - μιλούν για διάφορα συγκινητικά παραδείγματα φιλίας. Το προλεταριάτο της Ευρώπης μπορεί να πει ότι η επιστήμη του δημιουργήθηκε από δύο επιστήμονες κι αγωνιστές, που οι σχέσεις τους ξεπερνούν τους πιο συγκινητικούς θρύλους των αρχαίων για την ανθρώπινη φιλία».
Συνιδρυτής της επιστήμης του Μαρξισμού
Ο επιστημονικός σοσιαλισμός χωρίς αμφιβολία είναι έργο τόσο του Μαρξ όσο και Ενγκελς. Μαζί άλλωστε έγραψαν έργα όπως η «Αγία Οικογένεια», η «Γερμανική Ιδεολογία» και το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο». Ομως και στα έργα όπου συγγραφέας είναι ο ένας από τους δύο, η σφραγίδα του άλλου είναι εμφανής και ανεξίτηλη. Είναι επίσης γνωστό πως ο Μαρξ δε θα κατάφερνε να μας δώσει το έργο που έδωσε χωρίς τη βοήθεια του Ενγκελς, τόσο την πνευματική όσο και την οικονομική. Εξίσου γνωστό είναι πως ο 2ος και ο 3ος τόμος του «Κεφαλαίου» είναι στη διάθεσή μας γιατί ο Ενγκελς τους εξέδωσε αφού προηγουμένως κατέβαλε τεράστια προσπάθεια να επεξεργαστεί στην τελική του μορφή το υλικό που είχε συγκεντρώσει ο Μαρξ. «Οι δύο αυτοί τόμοι του Κεφαλαίου - έγραψε πολύ εύστοχα ο Λένιν6 - είναι έργο και των δύο: του Μαρξ και του Ενγκελς». Τέλος, αν θέλουμε να αποτιμήσουμε ολοκληρωμένα τη μεγάλη θεωρητική προσφορά του Ενγκελς, δεν πρέπει να ξεχνάμε αξεπέραστα έργα του, όπως «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους», το «Αντι- Ντύρινγκ», το «Λουδοβίκος Φόυερμπαχ και το τέλος της κλασικής γερμανικής φιλοσοφίας» κ.ά. Γράφει ο Λένιν7: «Ο Μαρξ και ο Ενγκελς υπεράσπισαν με τον πιο αποφασιστικό τρόπο το φιλοσοφικό υλισμό και εξήγησαν επανειλημμένα πόσο βαθιά λαθεμένη είναι κάθε παρέκκλιση απ' αυτή τη βάση. Οι απόψεις τους έχουν εκτεθεί με τη μεγαλύτερη σαφήνεια και διεξοδικότητα στα έργα του Ενγκελς "Λουδοβίκος Φόυερμπαχ" και "Αντι - Ντύρινγκ", που όπως και το "Κομμουνιστικό Μανιφέστο", αποτελούν εγκόλπιο κάθε συνειδητού εργάτη».
Στις 5 Αυγούστου του 1895, στις 10.30' το βράδυ, η καρδιά του συντρόφου του Μαρξ και συνδημιουργού της μαρξιστικής επιστήμης Φρίντριχ Ενγκελς έπαψε να χτυπά. Ο μεγάλος διανοητής άφηνε τη ζωή, στο Λονδίνο, σε ηλικία 75 ετών.
Σύμφωνα με την τελευταία επιθυμία του το σώμα του αποτεφρώθηκε και η λήκυθος με την τέφρα του ρίχτηκε στη θάλασσα στο Ιστμπορν, στη νότια ακτή της Αγγλίας όπου του άρεσε να παραθερίζει.
1 «Ο "Στρατηγός" - αναμνήσεις για τον Φρίντριχ Ενγκελς», σελ. 22
2 στο ίδιο, σελ. 94
3 Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Φιλοσοφικό- Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό», εκδόσεις «Καπόπουλος», τόμος 2ος, σελ. 127
4 «Ο "Στρατηγός" - αναμνήσεις για τον Φρίντριχ Ενγκελς», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 94
5 Β.Ι. Λένιν: «Φρίντριχ Ενγκελς», «Απαντα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 2ος, σελ. 12
6 Β.Ι. Λένιν: «Φρίντριχ Ενγκελς», «Απαντα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 2ος, σελ. 12
7 Β.Ι. Λένιν: «Απαντα», ελληνική έκδοση «Σύγχρονη Εποχή», τόμος 23, σελ. 42.
(Ριζοσπάστης, Κυριακή 27 Νοέμβρη 2005)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου