ΧΟΣΕ ΜΑΡΤΙ: "Η Δική Μας Αμερική"

Ο φαντασμένος χωριάτης πιστεύει ότι ο κόσμος ολόκληρος είναι το χωριό του. Αρκεί να είναι ο ίδιος δήμαρχος ή να μπορεί να ταπεινώνει το αντίζηλο που ξεμυάλισε την καλή του και να αυγαταίνει το κομπόδεμά του, για να νομίσει ότι όλα πάνε καλά στην οικουμένη, αγνοώντας τους γίγαντες με τις μπότες ίσαμε εφτά λεύγες που είναι έτοιμοι να τον ποδοπατήσουν ή τη διαμάχη στα ουράνια, ανάμεσα στους κομήτες που διασχίζουν νυσταλέοι τους αιθέρες, καταβροχθίζοντας κόσμους.

   

Ό,τι απομένει από το χωριό στην Αμερική, πρέπει να ξεσηκωθεί. Αυτοί δεν είναι καιροί για να κοιμάται κανείς με τη σκούφια του ύπνου στο κεφάλι, αλλά με όπλα για μαξιλάρι, όπως έκαναν οι πολεμιστές του Χουάν ντε Καστεγιάνος: τα όπλα της λογικής, που υπερνικούν όλα τα άλλα. Τα οδοφράγματα των ιδεών αξίζουν περισσότερο από τα πέτρινα οδοφράγματα.

    

Καμία πλώρη δε μπορεί να χαράξει ένα νέφος ιδεών. Μία ιδέα γεμάτη ενέργεια, όταν ξεδιπλωθεί ενώπιον του κόσμου τη κατάλληλη στιγμή, μπορεί να σταματήσει ολόκληρη αρμάδα σιδερόφραχτων πλοίων, σαν τη μυστική σημαία της θείας δίκης. Έθνη που δε γνωρίζονται μεταξύ τους, είναι τώρα ανάγκη να βιαστούν να γνωριστούν, όπως πρέπει σε ανθρώπους που ετοιμάζονται να δώσουν μάχη, ο ένας στο πλευρό του άλλου. Όσοι κουνούν απειλητικά τη γροθιά ο ένας στον άλλον σαν ζηλιάρικα αδέρφια που διεκδικούν το ίδιο χωράφι, ή σαν τον χωρικό που είναι μικρό το σπίτι του και φθονεί τον άλλον που το σπίτι του είναι καλύτερο , πρέπει να ενώσουν τα δυο τους χέρια και να γίνουν ένα. Όσοι κρύβονται πίσω από μία παράδοση εγκληματική προκειμένου να βάλουν χέρι στη γη του αδερφού τους με σπαθί βαμμένο σε αίμα που βγαίνει από των δυο τους τις φλέβες, πρέπει να επιστρέψουν τη γη στον αδερφό τους που έχει ήδη τιμωρηθεί αρκετά, αν δε θέλουν ο λαός να τους φωνάζει κλέφτες. Ο έντιμος άνθρωπος δεν εξοφλεί τα χρέη τιμής με χρήμα – τόσο πάει για κάθε σφαλιάρα που έχει δεχθεί.

    

Δε μπορεί πια να είμαστε ένας λαός που ζει όπως τα φύλλα στον άνεμο, οι φυλλωσιές μας γεμάτες ανθούς κι είτε να μαραινόμαστε, είτε να σιγοτραγουδάμε στο έλεος των χαδιών του ήλιου είτε να παραδέρνουμε στις καταιγίδες. Τα δέντρα πρέπει να μπουν στη σειρά για να μη περάσει ο γίγαντας με τις μπότες, ίσαμε εφτά λεύγες! Είναι καιρός να δώσουμε το παρών και να πορευτούμε ενωμένα , να πυκνώσουμε τις γραμμές μας όπως οι φλέβες του αργύρου στα ριζά των Άνδεων.

    

Μόνο τα εφταμηνίτικα θα λιποψυχήσουν. Όσοι δε πιστεύουν στη χώρα τους είναι άνδρες πρόωρα γεννημένοι και αδύναμοι. Επειδή οι ίδιοι δεν έχουν κουράγιο, το αρνούνται και στους υπόλοιπους. Τα ατροφικά μικρά τους χέρια -νύχια βαμμένα, μπράτσα στολισμένα με βραχιόλια, χέρια του Παρισιού και της Μαδρίτης- δε μπορούν να φτάσουν ούτε στα πιο χαμηλά κλαριά του δέντρου, και δηλώνουν ότι ένα τέτοιο ψηλό δέντρο είναι αδύνατο να το σκαρφαλώσει άνθρωπος. Τέτοια βλαβερά έντομα που ροκανίζουν τα κόκαλα της χώρας που τους θρέφει, πρέπει να φορτωθούν σε καράβια και να φύγουνε γι’ αλλού. Αν είναι Παριζιάνοι ή από τη Μαδρίτη, ας παν στο Πράδο, στο φως των φαναριών, ή στου Tortoni για σορμπέ. Γιοι που ντρέπονται που ο πατέρας τους είναι μαραγκός! Γέννημα θρέμμα της Αμερικής και ντρέπονται γιατί η μάνα τους φορά ινδιάνικη ποδιά! Ντρέπονται για τη μάνα που τους ανέθρεψε και την απαρνούνται οι αλήτες, τη παρατάνε άρρωστη, στο κρεβάτι του πόνου! Ποιος, λοιπόν, είναι άνδρας; Αυτός που παραστέκει στη μητέρα του και τη φροντίζει στην αρρώστια της ή αυτός που τη βάζει να ξενοδουλεύει και ζει σε βάρος της σε χώρες έκφυλες, φορώντας φανταχτερές γραβάτες και καταριέται τη μήτρα που τον γέννησε, με τα σημάδια του προδότη χαραγμένα στη πλάτη του φράκου του;

    

Αυτοί λοιπόν οι γιοι της δικής μας Αμερικής που θα τη σώσουν οι Ινδιάνοι της και που συνέχεια προχωρά μπροστά, αυτοί οι λιποτάκτες οπλοφορούν και έχουν ενταχθεί στα στρατεύματα της Βόρειας Αμερικής που πνίγει τους Ινδιάνους στο αίμα και πάει από το κακό στο χειρότερο! Οι ευαίσθητες αυτές υπάρξεις είναι άνδρες που αρνούνται να δουλέψουν σαν άνδρες! Μήπως ο Ουάσινγκτον, που τους έφτιαξε τη χώρα αυτή, πήγε να ζήσει με τους Άγγλους, ενώ τους έβλεπε να μάχονται κατά της ίδιας του της χώρας; Αυτοί οι «φανατικοί» της Τιμής, σέρνουν τη τιμή τους σε ξένη γη, όπως έκαναν οι ομοϊδεάτες τους κατά τη Γαλλική Επανάσταση με τους χορούς τους, τους προσποιητούς τρόπους τους και τα μοναδικά, παρατραβηγμένα τους ρο.

    

Γιατί σε ποια άλλα μέρη της γης μπορούν να είναι οι άνθρωποι πιο περήφανοι, απ’ ότι στις πολύπαθες αμερικανικές μας Δημοκρατίες, που ορθώθηκαν μέσα από τις βουβές μάζες των Ινδιάνων, πάνω στα ματωμένα χέρια εκατό αποστόλων, μέσα στον αχό της μάχης ανάμεσα στο βιβλίο και το θυμιατήρι. Ποτέ άλλοτε στην ιστορία δεν έχουν σφυρηλατηθεί τόσο ενωμένα και προχωρημένα έθνη, σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, από τόσο ετερόκλητα στοιχεία. Ο αλαζόνας πιστεύει ότι η οικουμένη έχει πλαστεί για να του χρησιμεύει ως βάθρο, επειδή τυχαίνει να έχει ωραία πένα ή ευφράδεια στην ομιλία, και κατηγορεί τη γη που τον γέννησε ότι είναι άχρηστη και πέρα από κάθε σωτηρία γιατί τα παρθένα της δάση της δεν καταφέρνουν να του παρέχουν τα μέσα να ταξιδεύει διαρκώς ανά τον κόσμο ως διάσημος πολιτικός ανήρ, να καβαλάει πόνι από τη Περσία και να χαίρεται τη σαμπάνια του σαν μεγιστάνας. Ανίκανη δεν είναι η νεογέννητη χώρα που αναζητεί μορφές που να την εξυπηρετούν και ένα χρήσιμο εργαλείο, αλλά αυτοί που προσπαθούν να διοικήσουν ιδιόμορφους λαούς, με ταμπεραμέντο μοναδικό και βίαιο, σύμφωνα με νόμους που έχουν κληροδοτηθεί από τέσσερις αιώνες ελευθερίας στις Ηνωμένες Πολιτείες και δεκαεννέα αιώνες μοναρχίας στη Γαλλία. Η διακήρυξη του Χάμιλτον δε μπορεί να κόψει τη φόρα του καβαλάρη της κοιλάδας. Μία φράση που ξεστομίζει ο Σιεγές δε μπορεί να ξανάψει το αίμα της ινδιάνικης φυλής που λιμνάζει.

    

Προκειμένου να κυβερνήσει καλά, πρέπει κανείς να βλέπει τα πράγματα όπως έχουν. Ο ικανός κυβερνήτης στην Αμερική δεν είναι αυτός που ξέρει να διοικεί Γερμανούς ή Γάλλους, αλλά εκείνος που γνωρίζει από τι στοιχεία είναι φτιαγμένη η χώρα του και πως μπορεί να βαδίσει οδηγώντας τα στην ενότητα για να φτάσει, μέσα από μεθόδους και θεσμούς που πηγάζουν από την ίδια τη χώρα, στην επιθυμητή κατάσταση όπου ο κάθε άνθρωπος φτάνει στην αυτοπραγμάτωση και στην αυτογνωσία, και όλοι μπορούν να χαίρονται την αφθονία που η φύση χαρίσει σε όσους από τον λαό τη γονιμοποιούν με το μόχθο τους και την υπερασπίζονται με τη ζωή τους. Η διακυβέρνηση πρέπει να γεννιέται μέσα από την ίδια τη χώρα. Το πνεύμα της διακυβέρνησης πρέπει να είναι το ίδιο με το πνεύμα της χώρας. Η δομή της πρέπει να συμμορφώνεται με κανόνες που ταιριάζουν στη χώρα. Η καλή διακυβέρνηση δεν είναι τίποτα παραπάνω από την ισορροπία ανάμεσα στα φυσικά στοιχεία της χώρας.

    

Γι’ αυτό και στην Αμερική το βιβλίο που εισάγεται απ’ έξω, το έχει νικήσει ο φυσικός άνθρωπος. Οι φυσικοί άνθρωποι έχουν νικήσει τους τεχνητούς γραμματιζούμενους. Ο αυτόχθονας μιγάς έχει νικήσει τον εξωτικό κρεολό. Δεν υπάρχει κάποιος πόλεμος ανάμεσα στον πολιτισμό και τη βαρβαρότητα, αλλά ανάμεσα στη κίβδηλη σοφία και τη φύση. Ο φυσικός άνθρωπος είναι καλός και σέβεται και επιβραβεύει την ανώτερη διανοητική ικανότητα όσο αυτή δε στρέφει τη ταπεινοφροσύνη που τον διακρίνει ενάντιά του ή δεν τον προσβάλλει απαξιώνοντάς τον, κάτι που ο φυσικός άνθρωπος ποτέ δε συγχωρεί, όντας διατεθειμένος να ξανακερδίσει με τη βία τον σεβασμό όπου του έχει πληγώσει τη περηφάνια ή του έχει απειλήσει τα συμφέροντά του. Οι τύραννοι της Αμερικής, έχουν αναρριχηθεί στην εξουσία ακριβώς προσαρμοζόμενοι σε αυτά τα περιφρονημένα στοιχεία, και έχουν πέσει από τους θώκους τους τη στιγμή που τα προδίδουν. Οι Δημοκρατίες έχουν πληρώσει το βαρύ τίμημα της τυρρανίας για την ανικανότητά τους να αναγνωρίσουν τα γνήσια αυτά στοιχεία των χωρών τους και να αντλήσουν από τα στοιχεία αυτά τη πρέπουσα μορφή διακυβέρνησης, για να κυβερνήσουν ανάλογα. Σε ένα τέτοιο νέο έθνος, ο κυβερνήτης είναι εξ ορισμού δημιουργός.

    

Σε λαούς που απαρτίζονται από στοιχεία απολίτιστα μαζί και πολιτισμένα, θα κυριαρχήσουν τα απολίτιστα επειδή έχουν συνηθίσει να επιτίθενται και να διασκεδάζουν τις αμφιβολίες με τις γροθιές τους στις περιπτώσεις που οι πολιτισμένοι έχουν αποτύχει στην τέχνη της διακυβέρνησης. Η απολίτιστη μάζα είναι νωθρή και συνεσταλμένη στο πεδίο της διανόησης και απαιτεί να διοικείται σωστά’ εάν όμως η κυβέρνηση τη βλάπτει, τότε τη ξεφορτώνεται και κυβερνά αυτή. Πως μπορούν τα πανεπιστήμια να διαμορφώσουν κυβερνήτες αν δεν υπάρχει ούτε ένα πανεπιστήμιο στην αμερικανική ήπειρο, που να διδάσκει το πλέον θεμελιώδες στοιχείο της τέχνης της διακυβέρνησης: την ανάλυση των ιδιόμορφων στοιχείων των λαών της Αμερικής; Οι νέοι παίρνουν τον δρόμο της ζωής μαντεύοντας και φορώντας γιάνκικα ή γαλλικά ματογυάλια, με την ελπίδα να διοικήσουν ένα λαό που δε γνωρίζουν καν. Στον πολιτικό στίβο, πρέπει να απαγορεύεται η είσοδος σε όσους αγνοούν τα στοιχειώδη της πολιτικής. Τα λογοτεχνικά βραβεία δε πρέπει να απονέμονται στην ωραιότερη ωδή, αλλά στη καλύτερη μελέτη των πολιτικών δεδομένων της χώρας όπου ζει κανείς. Εφημερίδες, πανεπιστήμια και σχολεία πρέπει να προωθούν τη μελέτη των πραγματικών συνθηκών της χώρας. Να τις γνωρίζει και μόνο κανείς είναι αρκετό, χωρίς υπεκφυγές και περιττές φλυαρίες’ γιατί όποιος παραβλέπει έστω και ένα κομμάτι της αλήθειας, είτε επίτηδες είτε από αμέλεια, είναι καταδικασμένος να αποτύχει εξαιτίας ακριβώς του κομματιού της αλήθειας που του λείπει. Η αλήθεια που αποκρύπτεται τρέφεται από την αμέλεια και γκρεμίζει όποιο οικοδόμημα χτιστεί χωρίς αυτήν. Είναι ευκολότερο να επιλυθεί ένα πρόβλημα όταν τα συστατικά του στοιχεία είναι γνωστά, παρά όταν είναι άγνωστα.

    

Έρχεται με τη σειρά του ο φυσικός άνθρωπος, ρωμαλέος και αγανακτισμένος και ανατρέπει όλα τα δίκαια που έχουν συσσωρευτεί μέσα στα βιβλία, διότι δεν τον κυβερνούν σύμφωνα με τις πρόδηλες ανάγκες της χώρας.

    

Γνωρίζω σημαίνει επιλύω. Να γνωρίζεις τη χώρα σου και να τη κυβερνάς με βάση τη γνώση είναι ο μόνος τρόπος να την απελευθερώσεις από τη τυρρανία. Το ευρωπαϊκό πανεπιστήμιο πρέπει να υποκλιθεί μπροστά στο πανεπιστήμιο της Αμερικής. Η ιστορία της αμερικανικής ηπείρου, από τους Ίνκας ως τις μέρες μας, πρέπει να διδάσκεται λεπτομερώς, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι δε θα διδάσκονται οι άρχοντες της Ελλάδας. Η δική μας Ελλάδα πρέπει να έχει προβάδισμα απέναντι στην Ελλάδα που δεν είναι δική μας. Την έχουμε πιότερο ανάγκη. Εθνικοί πολιτικοί άνδρες πρέπει να αντικαταστήσουν τους διαχειριστές της εξουσίας που είναι ξένοι στη νοοτροπία. Ας μπολιαστούν οι Δημοκράτες με τον κόσμο ολόκληρο, μα ο κορμός πρέπει να είναι δικός μας. Ας σωπάσει πια ο ηττημένος σοφολογιότατος, γιατί για κανέναν άλλο τόπο δε μπορεί να νιώθει κανείς περηφάνια όσο για τις πολύπαθες Δημοκρατίες μας.

    

Με το κομποσκοίνι οδηγό και με λευκό πρόσωπο και πολύχρωμο σώμα Ινδιάνου και κρεολού μπήκαμε, ατρόμητοι, στον κόσμο των εθνών. Με το λάβαρο της Παναγίας ήρθαμε να κατακτήσουμε την Ελευθερία. Ένας παπάς, μερικοί υπολοχαγοί και μία γυναίκα, σήκωσαν το Μεξικό πάνω στους ώμους των Ινδιάνων. Μία χούφτα ηρωικών φοιτητών, που είχαν διδαχθεί τη γαλλική ελευθερία από έναν Ισπανό ιερωμένο, οδήγησαν τη Κεντρική Αμερική στην εξέγερση κατά της Ισπανίας, υπό τις διαταγές ενός Ισπανού στρατηγού. Με τον μανδύα της μοναρχίας και τον Ήλιο στο στήθος, οι Βενεζουελάνοι στον Βορρά και οι Αργεντίνοι στο Νότο βάλθηκαν να ξεσηκώσουν τους λαούς. Όταν οι δύο ήρωες ήρθαν σε σύγκρουση και η ήπειρος ετοιμαζόταν να συγκλονιστεί, ο ένας τους -κι όχι ο ελάσσων- παρέδωσε στον άλλον τα ηνία. Και καθώς ο ηρωισμός σε καιρούς ειρήνης σπανίζει επειδή δεν έχει τόση αίγλη όσο σε καιρούς πολέμου, καθώς είναι ευκολότερο να πεθάνει κανείς ένδοξα παρά να σκεφτεί ορθολογικά, καθώς είναι ευκολότερο να κυβερνήσεις όταν το φρόνημα είναι υψηλό κι επικρατεί πνεύμα ενότητας, παρά μετά τη μάχη να καθοδηγήσεις ανθρώπους που σκέφτονται διαφορετικά, αλαζονικά, εξωτικά ή φιλόδοξα, καθώς οι δυνάμεις που γεννιούνται μέσα από τον επικό αγώνα -με την αιλουροειδή πονηριά του είδους μας και πιεζόμενες από το βάρος της σκληρής πραγματικότητας- υπονόμευαν ολοένα το νέο οικοδόμημα, όπου, με τα τραχιά και μοναδικά χώματα της μιγάδας Αμερικής μας, με τους ξυπόλυτους λαούς και τους φρακοφορεμένους από το Παρίσι, υψωνόταν μία σημαία δανεισμένη από λαούς που είχαν ανατραφεί μέσα στη διαρκή πρακτική της ελευθερίας και του ορθολογισμού, καθώς τα ιεραρχικά δομημένα συντάγματα των αποικιών αντιστέκονταν στη δημοκρατική οργάνωση των Δημοκρατιών, καθώς οι γραβατομένες πρωτεύουσες άφηναν τις χωριάτικες μπότες στο προθάλαμο της εισόδου κι οι πολυδιαβασμένοι σωτήρες ήταν ανίκανοι να νιώσουν ότι η επανάσταση νίκησε επειδή ξεπηδούσε από τη ψυχή του λαού και ότι με τη ψυχή αυτή έπρεπε να κυβερνήσουν, όχι χωρίς αυτήν ή εναντίον της- η Αμερική άρχισε να υποφέρει, να υποφέρει ακόμα και από το βάρος της προσπάθειας να συμφιλιώσει εχθρικά μεταξύ τους και παράταιρα στοιχεία που έχει κληρονομήσει από ένα δεσποτικό και διεστραμμένο αποικιστή με ιδέες και μεθόδους εισαγωγής που, καθώς είναι άσχετες με τη τοπική πραγματικότητα, ήρθαν να επιβραδύνουν την ανάπτυξη ορθολογικών κυβερνήσεων. Η ήπειρος που επί τρεις αιώνες σπαρταρούσε κάτω από τον ζυγό ενός καθεστώτος που αρνιόταν στους λαούς το δικαίωμα να κάνουν χρήση της λογικής τους, τώρα -παραμελώντας και κωφεύοντας απέναντι στους αδαείς που τόσο συνέβαλαν στο λυτρωμό της- αποκτά μία διακυβέρνηση που βασίζεται στον ορθό λόγο, τον ορθό λόγο που ανήκει σε όλους για το κοινό καλό, όχι στο πανεπιστημιακό ορθό λόγο των λίγων που επιβάλλεται στον χωριάτικο ορθό λόγο των πολλών. Το πρόβλημα της ανεξαρτησίας δεν ήταν να αλλάξουν οι μορφές, αλλά να αλλάξει το πνεύμα.

    

Έπρεπε να δημιουργηθεί ένα κοινό μέτωπο με τους καταπιεσμένους, έτσι ώστε να εξασφαλίσουμε ένα νέο σύστημα που να αντιτίθεται στα συμφέροντα και τις συνήθειες διακυβέρνησης των καταπιεστών. Η τίγρη που τη τρόμαξε το μπαρούτι, επιστρέφει τη νύχτα στο ίδιο μέρος για να παγιδέψει τη λεία της. Σκοτώνεται με τα νύχια της γυμνά και με τις φλόγες να ξεπηδούν από τα μάτια της. Δεν την ακούς που ζυγώνει γιατί πλησιάζει με βελούδινη πατημασιά. Το θήραμα ξυπνά όταν η τίγρη είναι ήδη επάνω του. Η αποικία ζει ακόμα στα σωθικά της Δημοκρατίας κι η δική μας Αμερική προσπαθεί να σώσει μόνη τον εαυτό της από τα ίδια της τα τεράστια λάθη -την αλαζονεία των πρωτευουσών της, τον τυφλό θρίαμβο της περιφρονημένης αγροτιάς της, την υπέρμετρη εισαγωγή ξένων ιδεών και μοντέλων, τη κακόβουλη και ανάρμοστη απαξίωση των αρχέγονων φυλών- με τη βοήθεια της υψηλότερης αρετής, εμπλουτισμένης με το απαραίτητο αίμα, που διακρίνει τη Δημοκρατία που αγωνίζεται ενάντια στην αποικία. Τίγρη καραδοκεί πίσω από κάθε δέντρο και στήνει ενέδρα σε κάθε στροφή του δρόμου. Θα πεθάνει με τα νύχια γυμνά και με φλόγες να ξεπηδούν από τα μάτια της.

    

Αλλά «οι χώρες αυτές θα λυτρωθούν», όπως εξάγγειλε ο Αργεντινός Ριβαδάβια, του οποίου η μόνη αμαρτία ήταν ότι υπήρξε ένας λεπτός άνθρωπος σε άξεστους καιρούς. Δε φυλά κανείς τη ματσέτα του σε βελούδινο θηκάρι, ούτε μπορεί να παρατήσει κανείς τη παραδοσιακή λόγχη με το κοντό κοντάρι σε μία χώρα που κερδήθηκε με αυτήν, μόνο και μόνο επειδή στέκεται έξω από τη πόρτα του κοινοβουλίου του Ιτουρμπίδε κι απαιτεί «να ανακηρυχθεί σε αυτοκράτορα ξανθομάλλης». Οι χώρες αυτές θα λυτρωθούν γιατί, με την ιδιοφυή συναίσθηση του μέτρου που προέρχεται από την ήρεμη αρμονία της Φύσης και φαίνεται να επικρατεί στην ήπειρο του φωτός, γεννιέται ένας νέος άνθρωπος, ένας άνθρωπος που έχει εντρυφήσει στη κριτική σκέψη που στην Ευρώπη έχει αντικαταστήσει των ανεύθυνων αυτοσχεδιασμών με την οποία ήταν διαποτισμένη η προηγούμενη γενιά: ο πραγματικός άνθρωπος για αυτούς τους συγκεκριμένους καιρούς.

   

Ήμασταν μία φασματική μορφή που διέθετε στήθος αθλητή, χέρια δανδή και μυαλό παιδιού. Ήμασταν ένας μασκαράς με αγγλικά παντελονάκια, παριζιάνικο γιλέκο, σακάκι βορειοαμερικάνικο και καπελάκι ισπανικό. Ο Ινδιάνος, σιωπηλός, έφερνε βόλτες γύρω μας και έπαιρνε τα βουνά για να βαπτίσει τα παιδιά του στη κορυφή. Ο Μαύρος τα βράδια άδειαζε τον πόνο της καρδιάς του στο τραγούδι, μόνος και άγνωστος πλάι στα ποτάμια και τα άγρια ζώα. Ο χωρικός, ο δημιουργός, έστρεφε τη τυφλή του αγανάκτηση ενάντια στην ακατάδεχτη πόλη, ενάντια στα ίδια του τα παιδιά. Όσο για μας, δεν ήμασταν παρά σιρίτια και τήβεννοι πανεπιστημιακοί σε χώρες που είχαν έρθει στον κόσμο φορώντας πέδιλα από καναβάτσο στα πόδια και δερμάτινη κορδέλα στο μέτωπο. Ιδιοφυία θα σήμαινε να αδέλφωνε κανείς, με τη γενναιοδωρία και το θάρρος των ιδρυτών των χωρών μας, τη δερμάτινη κορδέλα με τη τήβεννο, να λύτρωνε τον Ινδιάνο, να άφηνε αρκετό χώρο στον Μαύρο, να στήριζε την ελευθερία στο σώμα αυτών που εξεγέρθηκαν στο όνομά της και την κατέκτησαν.

    

Δεν μας έχουν μείνει παρά μόνο ο δικαστής, ο στρατηγός, ο γραμματιζούμενος και ο καρδινάλιος. Οι νέοι, αγγελικά αθώοι, παγιδευμένοι σαν σε πλοκάμια χταποδιού, ορμούν προς τα ουράνια για να πέσουν ξανά στη γη, με μία στείρα δόξα και με το κεφάλι στεφανωμένο με σύννεφα. Ο φυσικός άνθρωπος, σπρωγμένος από το ένστικτο, έκανε πέρα τα σκήπτρα των οφίκιων μέσα στον τυφλό του θρίαμβο. Ούτε στο βιβλίο του Ευρωπαίου, ούτε στο βιβλίο του Γιάνκη θα βρούμε τη λύση του ισπανοαμερικανικού γρίφου. Δοκιμάσαμε το μίσος και κάθε χρόνο πηγαίναμε από το κακό στο χειρότερο. Αποκαμωμένοι από το άχρηστο μίσος, αποκαμωμένοι από την αντίσταση του βιβλίου ενάντια στη λόγχη, του ορθολογισμού ενάντια στο θυμιατήρι, της πόλης ενάντια στο χωριό, από την αδύνατη κυριαρχία που ασκούν οι διαιρεμένες κάστες των πόλεων πάνω στο φυσικό έθνος -πότε πολυτάραχο και πότε αδρανές- αρχίσαμε, σχεδόν ασυνείδητα, να δοκιμάζουμε την ...αγάπη. Οι λαοί ορθώνονται και χαιρετούν ο ένας τον άλλον. «Πως είμαστε;» ρωτούν. Και αποκρινόμενος ο ένας στον άλλο βρίσκουν απαντήσεις. Όταν παρουσιάζεται ένα πρόβλημα στο Κοχίμαρ, δε ψάχνουν για λύσεις στο Ντάνζιγκ.

    

Τα φράκα παραμένουν γαλλικά, αλλά η σκέψη έχει αρχίσει να είναι αμερικανική. Η νεολαία της Αμερικής ανασκουμπώνεται, βάζει τα χέρια της βαθιά στη ζύμη και τη ζυμώνει μέχρι να φουσκώσει με τον ιδρώτα της. Έχει καταλάβει ότι το κακό έχει παραγίνει με τη μίμηση και ότι το κλειδί της σωτηρίας είναι η δημιουργία. Το κρασί μπορεί να το φτιάχνουμε από πλάτανος (σ.σ., είδος στυφής μπανάνας), αλλά ακόμα κι αν είναι ξινό, είναι το δικό μας κρασί! Έχει γίνει πλέον κατανοητό, ότι η μορφή διακυβέρνησης μίας χώρας πρέπει να εναρμονίζεται με τα φυσικά της στοιχεία, ότι οι απόλυτες ιδέες, για να μην αποτύχουν μέσα από τις εσφαλμένες μορφές, πρέπει να παίρνουν μορφές συγκεκριμένες και σχετικές’ ότι η ελευθερία, για να ΄ναι βιώσιμη, πρέπει να είναι ειλικρινής και απόλυτη, ότι αν η Δημοκρατία δεν είναι ανοικτή σε όλους και δε προχωρά μπροστά με όλους μαζί, τότε η Δημοκρατία πεθαίνει. Η τίγρη που βρίσκεται μέσα, έχει μπει από τη χαραμάδα. Το ίδιο κι η τίγρη που καραδοκεί απ' έξω.

    

Ο στρατηγός περιορίζει το ιππικό στο βηματισμό του πεζικού, γιατί αν μείνει πίσω το πεζικό, το ιππικό θα περικυκλωθεί από τους εχθρούς. Η στρατηγική είναι πολιτική. Οι λαοί πρέπει να ζουν σε μία ατμόσφαιρα ελεύθερης κριτικής, γιατί η κριτική είναι υγεία, πάντα όμως όταν γίνεται με μία καρδιά και έναν νου. Να σκύβεις προς τους δυστυχισμένους και να τους σηκώνεις στα χέρια σου! Με τη φλόγα της καρδιάς μας να βγάλουμε την Αμερική από τον πάγο. Να ξεχυθεί σφριγηλό και να τρέξει ελεύθερα στις φλέβες το φυσικό αίμα της χώρας! Όρθιοι, με τα γελαστά μάτια των εργατών, χαιρετιούνται -λαό προς λαό- οι νέοι Αμερικανοί. Αναδεικνύονται οι φυσικοί κυβερνήτες μέσα από τη μελέτη της Φύσης. Διαβάζουν για να εφαρμόσουν και όχι για να αντιγράψουν. Οι οικονομολόγοι μελετούν τις δυσκολίες στη πηγή τους. Οι ρήτορες αρχίζουν να μιλούν νηφάλια. Οι δραματουργοί ανεβάζουν στη σκηνή χαρακτήρες ιθαγενείς. Οι ακαδημίες καταπιάνονται με πρακτικά ζητήματα. Η ποίηση κάνει πέρα τον υπέρμετρο λυρισμό του Θορίγια και κρεμά το πολύχρωμο γιλέκο της στο δέντρο της δόξας. Η πεζογραφία, επιλεκτική και σπινθηροβόλα, γεμίζει νέες ιδέες. Οι κυβερνήτες, στις δημοκρατίες των Ινδιάνων, μαθαίνουν τη γλώσσα τους.

    

Η Αμερική σταδιακά λυτρώνεται απ’ όλους τους κινδύνους της. Πάνω σε ορισμένες δημοκρατίες, συνεχίζει να κοιμάται το χταπόδι. Άλλες ξεχύνονται ορθές, οδηγημένες από τους νόμους της ισορροπίας, βάζουν το πόδι στη θάλασσα, να αναπληρώσουν τους χαμένους αιώνες με μία βιασύνη ξέφρενη και θεϊκή. Άλλες, ξεχνώντας ότι ο Χουάρες γυρνούσε με μία καρότσα που την έσερναν μουλάρια, δέρνουν το άρμα τους στον άνεμο με μία σαπουνόφουσκα για καροτσέρη. Η δηλητηριώδης χλιδή, εχθρός της ελευθερίας, διαφθείρει τον ελαφρόμυαλο άνθρωπο και ανοίγει τη πόρτα στον ξένο. Σε άλλες ορθώνεται, όποτε απειλείται η ανεξαρτησία, το επικό πνεύμα και η ανδρεία. Άλλες, μέσα από τους αδηφάγους πολέμους ενάντια στους γείτονές τους, εκτρέφουν ένα στρατό ικανό να τις καταβροχθίσει. Ίσως όμως η δική μας Αμερική διατρέχει τώρα έναν άλλο κίνδυνο, που δε προέρχεται από την ίδια, αλλά από τις διαφορές ως προς τη προέλευση, τις μεθόδους και τα συμφέροντα που υπάρχουν ανάμεσα στα δύο τμήματα της ηπείρου. Έρχεται η ώρα που τη πλησιάζει, ζητώντας τις πιο στενές σχέσεις, ένας επιχειρηματικός και δυναμικός λαός που δε τη γνωρίζει και την απεχθάνεται. Και καθώς οι ρωμαλέοι λαοί, αυτοδημιούργητοι με το νόμο και το πιστόλι, δεν αγαπούν παρά τους ρωμαλέους λαούς’ καθώς η εποχή της παραφροσύνης και της φιλοδοξίας -κάτι που η βόρεια Αμερική μπορεί να αποβάλει αν πρυτανεύσουν τα αγνότερα στοιχεία του αίματός της ή πάλι μπορεί να κυριευτεί από αυτήν αν επικρατήσουν οι εκδικητικές και πρόστυχες μάζες της, η παράδοση της επέκτασης που έχει κληρονομήσει ή τα συμφέροντα ενός ισχυρού άνδρα- δεν είναι τόσο κοντά μας, ακόμη και στα μάτια του πιο φοβισμένου παρατηρητή, ώστε να μην έχουμε χρόνο να δοκιμάσουμε τον εναλλακτικό τρόπο της διακριτικής και επίμονης περηφάνιας, προκειμένου να την αντιμετωπίσουμε και να την αποτρέψουμε’ καθώς το καλό όνομα που έχει ως Δημοκρατία μπροστά στα παρατηρητικά μάτια των λαών του κόσμου βάζει στη βόρεια Αμερική ένα χαλινάρι που δε κόβεται εύκολα από τις παιδαριώδεις προκλήσεις, την επιδεικτική αλαζονεία, ή τις πατροκτόνες έριδες μεταξύ των λαών της δικής μας Αμερικής.

    

Πιεστική ανάγκη για τη δική μας Αμερική είναι να δείχνουμε αυτό που είμαστε: ενωμένοι στη ψυχή και συσπειρωμένοι σε ένα σκοπό υπερνικάμε γοργά το καταπιεστικό μας παρελθόν και δε μας αμαυρώνει παρά το καρπερό αίμα, από τα χέρια που αγωνίζονται να κάνουν πέρα τα χαλάσματα και τα σημάδια από τις πληγές που μας έχουν ανοίξει οι παλιοί μας αφέντες. Η περιφρόνηση που μας δείχνει ο ισχυρός αυτός γείτονας που δε μας γνωρίζει είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τη δική μας Αμερική. Και μια που πλησιάζει η μέρα που θα μας χτυπήσει τη πόρτα, είναι επιτακτικά αναγκαίο ο γείτονας να μας γνωρίσει, το συντομότερο, για να μη μας περιφρονεί. Από άγνοια μπορεί ακόμα και να έλθει να βάλει τα χέρια του πάνω μας. Όταν μας γνωρίσει, όμως, θα αποτραβήξει τα χέρια του από σεβασμό. Πρέπει κανείς να έχει εμπιστοσύνη στα καλύτερα στοιχεία που έχει ένας άνθρωπος και να φυλάγεται από τα χειρότερα. Πρέπει κανείς να δίνει την ευκαιρία στα καλύτερα στοιχεία να αναδειχθούν για να επικρατήσουν στα χειρότερα. Αλλιώς επικρατεί πάντα το κακό. Οι λαοί πρέπει να τιμωρούν σκληρά όσους υποθάλπουν ανώφελα μίση καθώς και όσους δεν τους λένε έγκαιρα την αλήθεια.

    

Δε μπορεί να υπάρχει έχθρα φυλετική, γιατί δεν υπάρχουν φυλές. Οι διανοητές της δεκάρας με τη φτωχή τους σκέψη, ζεσταίνουν και ξανασερβίρουν τις «φυλές» που ανακάλυψαν σε κάποια βιβλιοθήκη΄ φυλές που ο αντικειμενικά σκεπτόμενος ταξιδιώτης και ο καλοπροαίρετος παρατηρητής ψάχνουν αλλά ποτέ δε βρίσκουν στη δικαιοσύνης της Φύσης, απ’ όπου πηγάζει η οικουμενική ταυτότητα του ανθρώπου, ξεπηδώντας από τον θρίαμβο της αγάπης και την ανήσυχη δίψα για ζωή. Οι ψυχές, ίσες και αιώνιες, εκπορεύονται από σώματα που διαφέρουν στο σχήμα και στο χρώμα. Όποιος καλλιεργεί και διαδίδει τον ανταγωνισμό ανάμεσα στις φυλές αμαρτάνει κατά της ανθρωπότητας. Όταν όμως, στο χωνευτήρι των διαφορετικών λαών, σχηματίζεται ένας νέος λαός, αποκρυσταλλώνονται ορισμένα ζωτικά, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ως προς τον τρόπο σκέψης και τις συνήθειες, τον επεκτατισμό και την επέκταση σε νέα εδάφη, την αλαζονεία και την απληστία, χαρακτηριστικά που, ενώ στην αρχή παραμένουν σε λανθάνουσα κατάσταση και αποτελούν εσωτερική υπόθεση της χώρας, θα μπορούσαν -σε περίοδο εσωτερικών ανακατατάξεων και μέσα από τη ταχύτητα με την οποία προχωρά η διαδικασία διαμόρφωσης των εχθρικών χαρακτηριστικών- να μετατραπούν σε σοβαρότατη απειλή για τις αδύναμες και απομονωμένες γειτονικές χώρες που η ισχυρή χώρα θεωρεί κατώτερες και αναλώσιμες. Αυτή η θεωρία εύκολα περνά στη πράξη.

    

Δε θα έπρεπε κανείς, ωστόσο, σαν τον μνησίκακο επαρχιώτη, να υποθέσει ότι ο ανοιχτόχρωμος λαός της ηπείρου είναι μοιραία κι έμφυτα κακός, μόνο και μόνο επειδή δε μιλά τη γλώσσα μας’ ή δε βλέπει τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο όπως εμείς ή έχει διαφορετικές από εμάς πολιτικές αγκυλώσεις ή δε βλέπει με καλό μάτι τους ευέξαπτους λαούς που το δέρμα τους έχει το χρώμα του σταριού ή δε διάκειται φιλικά, μέσα από την αβέβαιη ακόμα κυριαρχία τους, προς όσους είναι λιγότερο ευνοημένοι από την Ιστορία, αλλά παρ’ όλα αυτά, τραβούν τον δρόμο προς τη Δημοκρατία με ηρωικές δρασκελιές, ούτε πρέπει να αποκρύπτονται τα προφανή δεδομένα του προβλήματος αυτού που μπορεί να επιλυθεί για χάρη της ειρήνης των μελλοντικών αιώνων, μέσα από την έγκαιρη μελέτη του και τη σιωπηρή και επείγορα ενότητα της ψυχής ολόκληρης της ηπείρου.

    

Γιατί ο ύμνος της ομοψυχίας έχει αρχίσει ήδη να αντηχεί’ η σημερινή γενιά κουβαλά στους ώμους της την εργαζόμενη Αμερική, προχωρώντας στον δρόμο που άνοιξαν οι μεγαλοπρεπείς πατέρες της. Από το Ρίο Μπράβο ως τα στενά του Μαγγελάνου, καβάλα στη ράχη του Κόνδορα, σκόρπισε ο Μέγας Σεμί (σ.σ. Θεός στη γλώσσα των Ιθαγενών Αρουάκο), στα λατινογενή έθνη της ηπείρου και στα πονεμένα νησιά του πελάγους, τον σπόρο της νέας Αμερικής.

El Partido Liberal

Μεξικό, 30 Ιανουαρίου 1891