Ο κύριος Πάνος Γαβαλάς

Σηκώθηκα από το τραπέζι και πλησίασα στο μεγάλο τζουκ μποξ. Έσπρωξα ένα τάληρο στη σχισμή. Με το αριστερό μου χέρι πάτησα ένα πλήκτρο που είχε γραμμένο πάνω του ένα  λατινικό χαρακτήρα και με το δεξί ένα με  αριθμό. Ένα μεταλλικό χέρι σα δρεπάνι σηκώθηκε από τη βάση του και κινήθηκε νωχελικά μπροστά από τα τοποθετημένα με αριστοτεχνικό τρόπο στη σειρά δισκάκια των 45 στροφών: «Εγώ είμαι ένα παλιόπαιδο». Το άρπαξε και επέστρεψε στο πικάπ. Το ακούμπησε στο πλατώ. Ο  βραχίονας κατέβηκε νευρικά. Πρώτα ακούστηκε το «ξύσιμο» της βελόνας πάνω στο βινύλιο. Ακολούθησε η εισαγωγή του κλαρίνου και αμέσως μετά το μπουζούκι μ’ ένα σόλο άρχισε να ξεδιπλώνει το βαρύ ζεϊμπέκικο. Σε μερικά δευτερόλεπτα  η φωνή του Πάνου Γαβαλά απογείωνε την παρέα. Κάποιοι χτυπούσαν παλαμάκια συνοδεύοντας τον χορευτή και τον πρόωρο νταλκά του. Άλλοι τραγουδούσαν. 


Στο καφενείο του θείου Κώστα τα ποτήρια γέμιζαν  και άδειαζαν στο λεπτό και οι σωσμένες γόπες των τσιγάρων ξεψυχούσαν στο τσιμεντένιο δάπεδο. Ζούσαμε έντονα  τις στιγμές  των χρόνων της ορμής και του πάθους. Βιαζόμασταν  να γευτούμε τα πάντα. Το πρώτο τσιγάρο, το πρώτο αλκοόλ, το πρώτο ερωτικό φιλί. Ήταν η εποχή που βιάζεσαι να μεγαλώσεις ή μάλλον που νομίζεις πως είσαι μεγάλος,  πολύ μεγάλος… 

Πέρασαν κάμποσα χρόνια μέχρι το 1986. Το ολοκαίνουργιο, μοντέρνας αισθητικής Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας στεκόταν επιβλητικό δίπλα στα γαλάζια φαληρικά νερά σαν βαπόρι έτοιμο να σαλπάρει. Δεν είχαν προλάβει ακόμα να ξεθωριάσουν οι κορδέλες των εγκαινίων μιας εποχής που είχε ήδη αρχίσει να χτίζεται η πράσινη «νέα Ελλάδα», αυτή που στη συνέχεια έγινε «ισχυρή» και πάνω στ’ αποκαΐδια της κυλάει ο καθένας τον τροχό της ζωής του σήμερα. Ένα ζεστό απόγευμα κατηφορίσαμε με την παρέα στο Φάληρο, στη μουσική εκδήλωση που διοργάνωνε το φεστιβάλ ΚΝΕ-Οδηγητή με θέμα το κοινωνικό-λαϊκό τραγούδι. Στο κατάμεστο κλειστό στάδιο εμφανίστηκαν πολλοί σπουδαίοι και καταξιωμένοι καλλιτέχνες και δημιουργοί. Ανάμεσά τους το αχτύπητο μουσικό ζευγάρι Πάνος Γαβαλάς και Ρία Κούρτη. Ήταν η τελευταία εμφάνιση του κυρίου Γαβαλά μπροστά σε μεγάλο κοινό. Από μέρες ξέραμε πως ήταν βαριά άρρωστος και το να εμφανιστεί και να τραγουδήσει  στην εκδήλωση έκανε την συγκίνηση του κόσμου ακόμα μεγαλύτερη. Μετά από πολλά χρόνια διάβασα πως ο γιος του, ο Γιάννης, είχε προσπαθήσει να τον αποτρέψει: «Τελευταία που ήταν άρρωστος δεν τον άφηνα να πάει στο συγκεκριμένο φεστιβάλ. Λέω: πώς θα πας, αφού ήτανε για εγχείρηση, για αφαίρεση λάρυγγα, όχι, μου λέει, θα πάω. Και πήγε. Πήγε γιατί ενδεχομένως θυμότανε τα νιάτα του».

Μα πως μπορούσε στ’ αλήθεια να ξεχάσει τα νιάτα του; Ήταν μια εποχή  δύσκολη για τον περισσότερο κόσμο και για όποιον είχε αριστερές καταβολές, ακόμα πιο δύσκολη… Ο Πάνος Γαβαλάς γεννήθηκε το 1926 στη Γούβα στο Παγκράτι. Η πρώτη επαφή του με τη μουσική έγινε με μια φυσαρμόνικα που έπαιζε στους προσκόπους. Στα χρόνια της κατοχής εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ και συμμετείχε στο μουσικό τμήμα όπου τραγουδούσε αντάρτικα τραγούδια. Το ’45  άνοιξε τσαγκαράδικο στην Καισαριανή, ενώ ταυτόχρονα δούλευε και μια ταβέρνα που είχε παλιότερα ο πατέρας του στο Παγκράτι. Όμως τους την έκλεισαν σύντομα. Είχε γίνει στέκι αριστερών... Τότε πρωτόπιασε την κιθάρα και με δυο τρεις φίλους του έφτιαξαν συγκρότημα κι έπαιζαν τραγούδια της εποχής. Παντρεύτηκε το ’48  κι ένα χρόνο μετά απέκτησε τον γιο του. Δύσκολα  χρόνια. Εμφύλιος, φτώχεια, ανέχεια. Για να μπορέσει να ανταπεξέλθει στην οικογένειά του το πρωί δούλευε, τσαγκάρης, ψαράς, κουρέας, ηλεκτροσυγκολλητής ή  φορτοεκφορτωτής και το βράδυ έπαιζε σε μικρά λαϊκά ταβερνάκια. Ώσπου η φωνή του άνοιξε τις πόρτες και μπήκε στα σπίτια και τις καρδιές του κόσμου  και ο Πάνος Γαβαλάς έγραψε τη δική του χρυσή σελίδα στο βιβλίο του λαϊκού τραγουδιού.

Υπάρχουν πολλές καλές φωνές στο λαϊκό τραγούδι. Ερμηνευτές και ερμηνεύτριες που ξεχώρισαν και έμειναν στο πέρασμα του χρόνου. Όμως οι Καζαντζίδης, Γαβαλάς και Μπιθικώτσης αποτελούν ό,τι καλύτερο μέχρι τις μέρες μας. Αυτό δεν βασίζεται σε έρευνες ή ειδικές γνώσεις του γράφοντος, μα σε ένα  αλάνθαστο  εσωτερικό κριτήριο, που  σαν αξίωμα της καρδιάς δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Ο Μπιθικώτσης, όταν τραγουδάει, κρατάει απέναντί του τον ακροατή. Πατάει ανέκφραστος γερά πάνω στην   αψεγάδιαστη φωνή του, είναι απόμακρος, ψυχρός. Ο Στέλιος το ακριβώς αντίθετο. Μπαίνει στην ταβέρνα με την κιθάρα του, κι έρχεται και κάθεται σαν αδερφός στο τραπέζι σου. Σου σφίγγει το χέρι πριν αγγίξει την ψυχή σου. Τραγουδάει για την παρέα, τραγουδάς κι εσύ μαζί του, κι όπως έχεις απλωμένο το χέρι στην καρέκλα, πίσω από την πλάτη του, σου κάνει κάθε τόσο νόημα να γεμίσεις τα ποτήρια.

Με τον Γαβαλά δεν συμβαίνει τίποτα από τα δυο. Η πρώτη εντύπωση που σου αφήνει όταν ανεβαίνει στο πάλκο, είναι του  κλασικού γόη του ασπρόμαυρου σινεμά. Έχει  «αυστηρό» παρουσιαστικό και μια δωρικότητα στις κινήσεις του σώματος, όμως δεν είναι απόμακρος. Είναι ντυμένος στην πένα και τα γυαλιά με τον χαρακτηριστικό σκελετό του προσθέτουν μια ρομαντική αύρα. Σωστός τζέντλεμαν. Πιάνει την κιθάρα και μέχρι ο μαέστρος να δώσει το μουσικό σύνθημα περιμένεις. Περιμένεις, ώσπου ανοίγει μελαγχολικά τα βελούδινα φτερά της η φωνή του. Αμέσως σε μαγνητίζει με την ευγένειά της. Σε μαγεύει με τις διαστάσεις της. Σε ταξιδεύει σε μουσικά σταυροδρόμια -είτε τραγουδάει για το μεροκάματο, τη φτώχεια και τον καημό του μετανάστη, είτε για τις πληγές που άνοιξαν στις καρδιές τα βέλη του μικρού φτερωτού θεού- με τρόπο τόσο όμορφο που να θέλεις να τα διαβείς όλα. Και αυτό το ταξίδι θέλεις να το κάνεις ξανά και ξανά.

Έγιναν πολλά ταξίδια από τότε. Από τη γυάλινη βιτρίνα του τζουκ μποξ του θείου Κώστα, στην οθόνη της πρώτης ασπρόμαυρης τηλεόρασης. Από  τους δίσκους στο ξεχαρβαλωμένο  πικάπ  στις κασέτες που λιώναν στο πλακέ κασετόφωνο στην πενταήμερη. Από την αγγαρεία στα μαγειρία και την νυχτερινή σκοπιά στον όρχο, στην έξοδο της Κυριακής στο ταβερνάκι του «Έρκολου». Και πάντα, στη χαρά ή την απογοήτευση,  στα πάνω και τα κάτω της ζωής, η φωνή του Πάνου Γαβαλά ήταν και είναι πρόθυμη  να επαναλάβει το γνωστό μας ταξίδι, ακούραστα, όσες διαδρομές κι αν χρειαστούν.

Τις πληροφορίες για τη ζωή του πήρα από την ιστοσελίδα ogdoo.gr στην οποία υπάρχει ένα καλό εκτενές αφιέρωμα στη ζωή και το έργο του τραγουδιστή.

Ο Πάνος Γαβαλάς ηχογράφησε εκατοντάδες τραγούδια, πολλά από τα οποία έγιναν μεγάλες επιτυχίες. Διάλεξα για την ανάρτηση μερικά, με το κριτήριο που αναφέρθηκε πιο πάνω.

ΣΤΟ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ

http://www.youtube.com/watch?v=u6J3A3WupGg&feature=player_embedded

ΠΟΥ ΝΑ ΓΥΡΝΑΣ

http://www.youtube.com/watch?v=rdvx8u3cGU8

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ

http://www.youtube.com/watch?v=mpiZR7YFpa0

ΚΑΗΜΟ ΜΕΣ’ ΤΗΝ ΚΑΡΔΟΥΛΑ ΜΟΥ

http://www.youtube.com/watch?v=Xw44e0VoKCE

ΚΑΘΕ ΛΙΜΑΝΙ ΚΑΙ ΚΑΗΜΟΣ

http://www.youtube.com/watch?v=PhSQzEKz2gc

ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΜΟΥ ΑΝΑΒΕΙ ΦΩΤΙΑ

http://www.youtube.com/watch?v=aupGQ068KYw

ΣΙΓΑΝΟΨΙΧΑΛΙΣΜΑ

http://www.youtube.com/watch?v=kMFedr7G118

ΟΣΟ ΚΙ ΑΝ ΠΙΝΩ ΚΙ ΑΝ ΜΕΘΩ

http://www.youtube.com/watch?v=bGXj70QSyfg

ΕΤΣΙ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ Μ' ΕΝΑ ΑΝΤΙΟ 

http://www.youtube.com/watch?v=x20WBUHJjk0

ΜΑΚΡΙΑ ΜΟΥ ΝΑ ΦΥΓΕΙΣ (live)

http://www.youtube.com/watch?v=yIEdPufaTaI

ΟΣΟ ΜΕ ΜΑΛΩΝΕΙΣ

http://www.youtube.com/watch?v=FkGbrFmoMRE

ΜΗ ΜΕΛΑΓΧΟΛΕΙΣ

http://www.youtube.com/watch?v=EPSY7_ybbnc

ΧΑΡΤΙΝΕΣ ΣΚΑΛΕΣ

http://www.youtube.com/watch?v=RmCUA_vBbPY

ΤΟ ΧΤΥΠΗΜΑ

http://www.youtube.com/watch?v=FF6sHpOZ0oo

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ

http://www.youtube.com/watch?v=fvha-b9WTPQ

ΖΩΗ ΓΕΜΑΤΗ ΠΟΝΟ

http://www.youtube.com/watch?v=Ob0N2lHzmVc

ΜΟΥ ΣΠΑΣΑΝΕ ΤΟ ΜΠΑΓΛΑΜΑ

http://www.youtube.com/watch?v=t-gMOYYyOfw

ΟΝΕΙΡΟ ΔΕΜΕΝΟ

http://www.youtube.com/watch?v=_sn7ahDp8YY

ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΦΥΓΕΣ

http://www.youtube.com/watch?v=Gj4srRK_9gs