Τον διέκριναν η αξιοπρέπεια, η λεβεντιά, η ντομπροσύνη

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΗΤΡΟΠΑΝΟΣ - Ένας χρόνος από την πικρή απουσία του. Του βάζεις δύσκολα του κόσμου αυτού του άμυαλου και ξενυχτάς με το ζεϊμπέκικο του αρχάγγελου, γελάς με γέλιο δυνατό κι όποιος αντέξει μετά ζητάς σιωπή που δε σηκώνει λέξη.

Μοναχική και σπάνια γυρνάς μες στα Βαλκάνια ανέμους να θερίσεις, σαν Παναγιά σ' έναν τεκέ ψάχνεις του κόσμου το λεκέ για να τον καθαρίσεις.

Μελαχρινούς θεούς τις νύχτες ονειρεύεσαι και μ' όποιον ήλιο σεργιανάς τον ερωτεύεσαι, οχτώ μποφόρ κι οι δράκοι βγήκανε στο κύμα, παίρνεις μελάνι και φτερό και γράφεις ποίημα

Μια πηγαία λαϊκή φωνή, με μεγάλη, ουσιαστική κατάθεση στο ελληνικό τραγούδι, ο Δημήτρης Μητροπάνος λείπει ήδη ένα χρόνο από κοντά μας. Ο σπουδαίος αυτός αυθεντικός λαϊκός καλλιτέχνης, δωρικός στη ζωή και το τραγούδι, που «βάδισε» με συνέπεια στους «δρόμους» του ελληνικού τραγουδιού, αποκαλύπτοντας συνεχώς νέες πτυχές των μεγάλων ερμηνευτικών του δυνατοτήτων, έφυγε πρόωρα και αναπάντεχα από τη ζωή στα 64 χρόνια του, στις 17 του Απρίλη του περασμένου χρόνου.

Ο Δημήτρης Μητροπάνος διήνυσε μια 45χρονη διαδρομή στο τραγούδι στεφανωμένη με επιτυχίες, από τότε που τυχαία τον άκουσε να τραγουδά ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης και μέσω εκείνου βρέθηκε στην «Κολούμπια». Εκτοτε, ξεκινά μια πορεία στο ελληνικό τραγούδι, με διάρκεια και ερμηνείες - σταθμούς του λαϊκού και έντεχνου τραγουδιού που τον κατέταξαν στους λαϊκούς βάρδους.

Απαράμιλλες ερμηνείες

Γεννημένος στις 2/4/1948, στην Αγία Mονή, μια συνοικία έξω από τα Τρίκαλα - από την οποία καταγόταν η μητέρα του - μεγάλωσε χωρίς τον πατέρα του, τον οποίο γνώρισε στα 29 του χρόνια. Μέχρι τα 16 του νόμιζε πως ο πατέρας του σκοτώθηκε στο βουνό (ήταν αντάρτης του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας), οπότε έλαβε ένα γράμμα του πατέρα του που έλεγε πως ζει στη Ρουμανία. Από μικρός δούλευε τα καλοκαίρια για να βοηθήσει οικονομικά την οικογένεια. Πρώτα ως σερβιτόρος στην ταβέρνα του θείου του και ύστερα σε ξυλουργεία. Μετά την Γ' Γυμνασίου, το 1964, ήρθε στην Αθήνα να ζήσει με το θείο του. Προτού τελειώσει το Γυμνάσιο άρχισε να δουλεύει ως τραγουδιστής. Το 1967, ο Μητροπάνος ηχογραφεί τον πρώτο του 45άρη δίσκο, με το τραγούδι «Θεσσαλονίκη». Είχε προηγηθεί η ηχογράφηση του τραγουδιού «Χαμένη Πασχαλιά», που λογοκρίθηκε από τη χούντα και δεν κυκλοφόρησε ποτέ.

Μεγάλη και ουσιαστική ήταν η κατάθεσή του στο ελληνικό τραγούδι, το οποίο υπηρέτησε από νεαρή ηλικία μέχρι το τέλος, με αγάπη, συνέπεια, ήθος, σεβασμό κι ένα μοναδικό ταλέντο. Χάρη στο γνήσιο λαϊκό χρώμα της φωνής του και την πλούσια ερμηνευτική του γκάμα, ο Δημήτρης Μητροπάνος χάρισε πολλές ανεπανάληπτες στιγμές, καταφέρνοντας να συγκινήσει όχι μόνο εκείνους που τον γνώρισαν από τα πρώτα του βήματα, αλλά και τις νεότερες γενιές, στοιχείο που αναδεικνύει τη δύναμη του ταλέντου του. Ισως, γιατί πάντα μέσα από το έργο του «μιλούσε» τη «γλώσσα» της αλήθειας, όπως αυτή πηγάζει από τη λαϊκή κληρονομιά. Ισως, γιατί η αξιοπρέπεια, η λεβεντιά, η ντομπροσύνη που τον διέκριναν γίνονταν ένας επιπλέον «κώδικας» στην επικοινωνία του με το κοινό, που τον αγάπησε πολύ. Με τον μοναδικά δικό του απλό, ευθύ και λεβέντικο τρόπο, στη μακρόχρονη καλλιτεχνική του πορεία, ερμήνευσε μεγάλους συνθέτες, λαϊκούς και έντεχνους, ποιητές και στιχουργούς, περνώντας από ανεπανάληπτα σπαραχτικά ζεϊμπέκικα, σε ανεξίτηλα τραγούδια των μεγάλων δημιουργών, κι από απρόβλεπτες αγαπημένες ροκ μπαλάντες σε όμορφα λαϊκά κομμάτια.

Η φωνή του Δημήτρη Μητροπάνου, ειδικά από τη δεκαετία του '90 και μετά, έγινε ο μελωδικός «τόπος» όπου συναντήθηκε ένα ρεύμα του λαϊκού τραγουδιού με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και με τραγούδια των οποίων οι στίχοι και η μουσική διαφοροποιούνταν από τη θεματολογία του κλασικού λαϊκού τραγουδιού.

Σε αυτή τη «συνάντηση» η φωνή του διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο γιατί προσέλκυσε στιχουργούς και συνθέτες να γράψουν με διαφορετικό τρόπο απ' ό,τι μέχρι τότε, αλλά και μπόλιασε νέες μορφές στιχουργίας και σύνθεσης με τη δωρική λιτότητα του κλασικού λαϊκού τραγουδιού, το οποίο είχε επηρεάσει τον Μητροπάνο.

Χρέος και ανάγκη ο αγώνας

Συμμεριζόμενος την άποψη ότι ο καλλιτέχνης, αλλά και κάθε άνθρωπος έχει χρέος και ανάγκη να αφουγκράζεται, να μιλά, να αγωνίζεται για τα ζωτικά προβλήματα της εποχής μας, ο Δημήτρης Μητροπάνος σφράγισε με την απαράμιλλη ερμηνεία του τραγούδια χαραγμένα στη συνείδηση του λαού μας, των Μίκη Θεοδωράκη («Τραγούδι του Νεκρού αδερφού», «Αξιον Εστί», «Ρωμιοσύνη» κ.ά.), Χρήστου Λεοντή (το δοξαστικό της Ειρήνης από την «Καταχνιά»), κ.ά.

Από τις πολλές φορές που είχαμε την ευκαιρία να γευτούμε τις μοναδικές ερμηνείες του, αξέχαστη θα μας μείνει η υπέροχη συναυλία του στο τελευταίο Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή», στο Ιλιον, με το «Αξιον Εστί» των Οδυσσέα Ελύτη - Μίκη Θεοδωράκη, στο πλαίσιο του μεγάλου αφιερώματος «...Και θα λάβουνε τα όνειρα εκδίκηση», με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου ποιητή. Η ερμηνεία του - συγκλονιστική, μπροστά σε ένα τεράστιο ακροατήριο, που ένωνε φωνές, ελπίδες, οράματα. Ηταν μία από τις πολλές φορές που ο Δημήτρης Μητροπάνος έδινε το «παρών» στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ, δηλώνοντας τη στήριξή του στην Οργάνωση των νέων κομμουνιστών. Ο λαϊκός τραγουδιστής πορεύτηκε στο πλάι του ΚΚΕ, έχοντας την πεποίθηση ότι «το μόνο όπλο του λαού είναι η αντίσταση, η ουσιαστική, συνεχής, καθημερινή πάλη του».

Στη μακρόχρονη πορεία του στο τραγούδι, ο Δημήτρης Μητροπάνος συνεργάστηκε με τους μεγαλύτερους δημιουργούς του λαϊκού και έντεχνου τραγουδιού: Γιώργος Ζαμπέτας, Μίκης Θεοδωράκης, Δήμος Μούτσης, Απόστολος Καλδάρας, Τάκης Μουσαφίρης, Χρήστος Νικολόπουλος, Γιάννης Σπανός, Μάριος Τόκας. Η πολύ σημαντική συνεργασία με τον Θάνο Μικρούτσικο στο δίσκο «Στου αιώνα την παράγκα», αποτελεί στροφή του ερμηνευτή σε πιο «έντεχνες» διαδρομές, διατηρώντας και πάλι την ταυτότητα του λαϊκού.

Τα χείλη μου ξερά και διψασμένα

γυρεύουνε στην άσφαλτο νερό

περνάνε δίπλα μου τα τροχοφόρα

και συ μου λες μας περιμένει η μπόρα

και με τραβάς σε καμπαρέ υγρό

Βαδίζουμε μαζί στον ίδιο δρόμο

μα τα κελιά μας είναι χωριστά

σε πολιτεία μαγική γυρνάμε

δε θέλω πια να μάθω τι ζητάμε

φτάνει να μου χαρίσεις δυο φιλιά

... Πώς η ανάγκη γίνεται ιστορία

πώς η ιστορία γίνεται σιωπή...

Τελευταίες συνεργασίες

Ο Μητροπάνος συνεχίζει στα ίδια μονοπάτια, με τραγούδια των Κορακάκη, Μουκίδη, Παπαδημητρίου κ.ά. Τελευταίες δισκογραφικές δουλειές του ήταν η ζωντανή ηχογράφηση της συναυλίας του στο Ηρώδειο (Σεπτέμβρης 2009), αποτελούμενη από 2 CD, με τίτλο «Τα τραγούδια της ζωής μου» και ο δίσκος «Εδώ είμαστε» με τραγούδια του Σταμάτη Κραουνάκη. Ενας δίσκος - καρπός της πρώτης και μοναδικής τους συνάντησης στη δισκογραφία, ένας δίσκο που κομίζει «ό,τι κατέγραψε η ψυχή κι ο καιρός» - τραγούδια με την υπογραφή του πληθωρικού, ανήσυχου συνθέτη στη μουσική, αλλά και στο μεγαλύτερο μέρος των στίχων, γραμμένα ειδικά για τον «ιεροκήρυκα του ελληνικού συναισθήματος», όπως χαρακτηρίζει ο Στ. Κραουνάκης τον Δημήτρη Μητροπάνο. Νότες λαϊκές, λόγια «μ' αίμα και καρδιά» και με αναφορές συχνά στη σημερινή κατάσταση, ρυθμός απογειωτικός, άλλοτε δοσμένος με νεύρο κι άλλοτε με λυρισμό, συνθέτουν ένα δυνατό άλμπουμ. Το cd περιλαμβάνει δεκατέσσερα τραγούδια του Στ. Κραουνάκη, ανάμεσα στα οποία και η εμβληματική «Ζωή νταλίκα κόκκινη», που είχε συμπεριληφθεί στον προηγούμενο πολυσυλλεκτικό δίσκο του Δ. Μητροπάνου «Στη διαπασών».

Ζωή νταλίκα κόκκινη/Στις εθνικές του κόσμου/ Του Στέλιου τα τραγούδια/ Βενζίνα των φτωχών/ Αγάπη θεοσκότεινη/ Πολλά ουίσκια εντός μου/ Ακούνε τα ζεϊμπέκικα/ Σαν το Πάτερ Ημών/. Πίκρα μανούλα μου το γάλα/ Πίκρα τα χρόνια μας τα υγρά/ Τα εργοστάσια μεγάλα /Τα μεροκάματα μικρά/. Φεύγω απ`αυτό που νιώθω/ Εκαψα τον πόθο μόνος σε μια νυχτιά/ Ηπια μέχρι που σε είδα /Με βαθιά ρυτίδα μεσ' στην ξενιτιά.

Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ

Ριζοσπάστης