Κεφάλαιο και Θρησκεία

Το  άρθρο  γράφτηκε πριν από δεκατέσσερα χρόνια  (δημοσιεύτηκε στον Ριζοσπάστη στις 23 Ιούλη 2000), με αφορμή το θέμα των ταυτοτήτων, όμως παραμένει επίκαιρο. Αφορμή για την αναδημοσίευση στάθηκε η πρόσφατη «κόντρα» των   δυο εταίρων του δικομματισμού ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ γύρω από το… αν πιστεύει σε θεό (…και σε ποιον) ο κ. Τσίπρας. Όταν ο στόχος και των δυο κομμάτων είναι η -με κάθε τρόπο ή «μίγμα» πολιτικής-  διαιώνιση του βάρβαρου καπιταλιστικού συστήματος της εκμετάλλευσης, δεν μας προξενεί εντύπωση που στα παιχνίδια εξουσίας τους εμπλέκουν και τη θρησκεία. Η τελευταία, ως μέρος του εποικοδομήματος…  δεν τσιγκουνεύτηκε ποτέ τον οβολό της… (Οικοδόμος)

Κεφάλαιο και Θρησκεία - Του Βασίλη Ζιώβα*

Το θέμα των νέων ταυτοτήτων βρίσκεται ή σωστότερα φροντίζουν να βρίσκεται καθημερινά στην επικαιρότητα. Συζητήσεις επί συζητήσεων, άρθρα και περισπούδαστες αναλύσεις, σχόλια και... φωτογραφίες, καθετί που μπορεί να συμβάλλει στη διατήρηση του ζητήματος στην ημερήσια διάταξη, χρησιμοποιείται αφειδώς. Αρκεί ο στόχος, τόσο της Πολιτείας όσο και της Εκκλησίας, να υλοποιείται. Αρκεί, δηλαδή, η ψευτοδιαχωριστική γραμμή να προβάλλεται και να αποπροσανατολίζει. Αρκεί η τοποθέτηση υπέρ ή κατά της αναγραφής του θρησκεύματος να χωρίζει, οριοθετώντας τους σύγχρονους «διαφωτιστές» από τη μια και την ιεραρχία από την άλλη. Αρκεί η συζήτηση να γίνεται με όρους 17ου και 18ου αιώνα! Αρκεί να μην αμφισβητείται το κεφαλαιοκρατικό κατεστημένο. Αρκεί στις «λαοσυνάξεις» να ακούγεται το καταπληκτικό «Ελλάς, Ευρώπη, Ορθοδοξία» και να μην αμφισβητούνται οι επιλογές του κεφαλαίου, η είσοδος στην ΟΝΕ! Αρκεί, τελικά, το ένα χέρι -κυβέρνηση- να νίβει το άλλο -εκκλησιαστική ηγεσία- και φυσικά και τα δύο να ευλογούν τις επιχειρήσεις για αύξηση των κερδών τους, να δημιουργούν και να ανέχονται την ανεργία, τα ναρκωτικά, τη φτώχεια και την εξαθλίωση, την έλλειψη στέγης, την εγκληματικότητα και τις τόσες άλλες πληγές του Φαραώ, δηλαδή του καπιταλιστικού συστήματος.

Εύστοχα η ανακοίνωση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ υπογράμμιζε μεταξύ άλλων ότι: «Με αφορμή τη μη αναγραφή του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες επιχειρείται τεχνητή όξυνση και ο διαχωρισμός του λαού μας, με βάση τις θρησκευτικές πεποιθήσεις. Την ίδια στιγμή που τον ελληνικό λαό τον απασχολούν μεγάλα και οξύτατα προβλήματα και η κυβέρνηση υλοποιεί ή προγραμματίζει νέα αντιλαϊκά μέτρα που απορρέουν από τη συμμετοχή στην ΟΝΕ και τους σχεδιασμούς του ΝΑΤΟ και τις αξιώσεις τους για παραπέρα περιορισμό των δημοκρατικών ελευθεριών, στο όνομα, δήθεν, της αντιμετώπισης της τρομοκρατίας, ένα αποσπασματικό, άρα δευτερεύον, ζήτημα, όπως η μη αναγραφή του θρησκεύματος, γίνεται μοχλός αποπροσανατολισμού του λαού από τα μεγάλα προβλήματά του. Η μη αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες ως μέτρο είναι ανεπαρκές, αφού δε βασίζεται και δεν επικεντρώνει στο κύριο, που είναι ο διαχωρισμός Εκκλησίας - Κράτους. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, όπως όλα δείχνουν, επιδίωξε σκόπιμα αυτή την εξέλιξη και την πυροδότησε. Από την άλλη πλευρά και η ηγεσία της Εκκλησίας τροφοδοτεί την ένταση, ρίχνοντας λάδι στη φωτιά». Αυτή η σαφής και ξεκάθαρη θέση του Κόμματος ενόχλησε πολλούς. Αυτή την άποψη του ΚΚΕ προσπαθούν ή να αποσιωπήσουν ή να παραποιήσουν. Ακόμα, στις μέρες μας παρατηρείται το φαινόμενο να αυξάνονται από διάφορες πλευρές, οι «ανησυχούντες» για τη στάση του Κόμματος απέναντι στο θέμα της θρησκείας. Επειδή, λοιπόν, πληθαίνουν οι συμβουλές και οι προτροπές για την ορθότητα της γραμμής μας, για το αν βαδίζουμε στον ορθό δρόμο ας τους «θυμίσουμε» μερικές θέσεις του διαλεκτικού υλισμού, της κοσμοθεωρίας μας. Κοσμοθεωρία η οποία βασίζεται στον επιστημονικό σοσιαλισμό, δηλαδή στο μαρξισμό. Φιλοσοφική βάση του μαρξισμού είναι ο διαλεκτικός υλισμός, ο οποίος είναι κατηγορηματικά εχθρικός απέναντι σε κάθε θρησκεία.

Η θρησκεία είναι το όπιο του λαού, αυτό το απόφθεγμα του Μαρξ είναι ο ακρογωνιαίος λίθος όλης της κοσμοθεωρίας του μαρξισμού στο ζήτημα της θρησκείας. Ο μαρξισμός λοιπόν όλες τις σύγχρονες θρησκείες και εκκλησίες, όλες τις κάθε λογής θρησκευτικές οργανώσεις τις βλέπει πάντα σαν όργανα της αστικής αντίδρασης, που χρησιμεύουν για την υπεράσπιση της εκμετάλλευσης και την αποχαύνωση της εργατικής τάξης.

Ταυτόχρονα όμως ο Ενγκελς καταδίκασε επανειλημμένα τις απόπειρες εκείνων που ήθελαν να είναι «πιο αριστεροί» ή «πιο επαναστάτες» από τη σοσιαλδημοκρατία, να μπάσουν στο πρόγραμμα του εργατικού κόμματος μια άμεση αναγνώριση του αθεϊσμού με την έννοια της κήρυξης πολέμου κατά της θρησκείας. Μάλιστα το 1874 ο ίδιος ο Ενγκελς μιλώντας για το περίφημο μανιφέστο των φυγάδων της κομμούνας, των μπλανκιστών, χαρακτηρίζει σαν ανοησία τη θορυβώδη κήρυξη πολέμου από μέρους τους κατά της θρησκείας και δηλώνει ότι μια τέτοια κήρυξη πολέμου είναι ο καλύτερος τρόπος να ζωντανέψει το ενδιαφέρον προς τη θρησκεία και να δυσκολευτεί η πραγματική απονέκρωση της θρησκείας. Τους κατηγορεί μάλιστα ότι δεν μπορούν να καταλάβουν πως μονάχα η ταξική πάλη των εργατικών μαζών, που τραβά ολόπλευρα τα πιο πλατιά στρώματα του προλεταριάτου στη συνειδητή και επαναστατική κοινωνική πρακτική, είναι σε θέση ν' απελευθερώσει στην πράξη τις καταπιεζόμενες μάζες από το ζυγό της θρησκείας, ενώ η ανακήρυξη σε πολιτικό καθήκον του εργατικού κόμματος του πολέμου κατά της θρησκείας είναι αναρχική λογοκοπία. Ιδιαίτερα κριτικά στέκεται ο Ενγκελς και στην «κουταμάρα της πάλης του Βίσμαρκ ενάντια στους κληρικόφρονες». Μ' αυτή την πάλη ο Βίσμαρκ το μόνο που έκανε ήταν να δυναμώσει τη μαχητική κληρικοφροσύνη των καθολικών, να βλάψει την υπόθεση του πραγματικού πολιτισμού, γιατί πρόβαλε σε πρώτη μοίρα τις θρησκευτικές διαιρέσεις αντί τις πολιτικές, τράβηξε την προσοχή μερικών στρωμάτων της εργατικής τάξης και της δημοκρατίας από τα επιτακτικά καθήκοντα της ταξικής και επαναστατικής πάλης προς την κατεύθυνση της πιο επιφανειακής και αστικά απατηλής αντικληροφροσύνης.

Από όλους τους κλασικούς του μαρξισμού τονίζεται η άποψη ότι: Το εργατικό κόμμα πρέπει να είναι ικανό να δουλεύει υπομονετικά για το έργο της οργάνωσης και της διαφώτισης του προλεταριάτου, έργο που οδηγεί στην απονέκρωση της θρησκείας και όχι να ρίχνεται στους τυχοδιωκτισμούς ενός πολιτικού πολέμου κατά της θρησκείας.

Σαν μαρξιστές έχουμε καθήκον να εξηγήσουμε υλιστικά την πηγή της πίστης και της θρησκείας στις μάζες. Ακόμα την πάλη κατά της θρησκείας πρέπει να τη συνδέσουμε με τη συγκεκριμένη πρακτική του ταξικού κινήματος που αποβλέπει στην εξάλειψη των κοινωνικών ριζών της θρησκείας.

Ακριβώς στο συγκεκριμένο ζήτημα, σ' αυτό το σημείο είναι που ξεχωρίζουν όλοι οι σύγχρονοι «διαφωτιστές» από τους μαρξιστές. Ας δούμε λοιπόν την ουσία του προβλήματος, ας δούμε τις ρίζες της θρησκείας στον καπιταλισμό. Ιδού λοιπόν πώς τις περιγράφει ο ίδιος ο Λένιν στο άρθρο του: «Σχετικά με τη στάση του εργατικού κόμματος απέναντι στη θρησκεία» (ΑΠΑΝΤΑ - Τόμος 17, σελ. 427).

«Στις σύγχρονες καπιταλιστικές χώρες οι ρίζες αυτές είναι κυρίως κοινωνικές. Η κοινωνική εξάρτηση των εργαζόμενων μαζών, η καταφανής απόλυτη αδυναμία τους μπροστά στις τυφλές δυνάμεις του καπιταλισμού, που προξενεί κάθε μέρα και κάθε ώρα χίλιες φορές φρικτότερα βάσανα, χειρότερα μαρτύρια στους απλούς ανθρώπους της δουλιάς από ό,τι οποιαδήποτε έκτακτα γεγονότα, όπως πόλεμοι, σεισμοί κ.λ.π. να πού βρίσκεται η βαθύτερη ρίζα της θρησκείας. «Ο φόβος δημιούργησε τους θεούς». Ο φόβος μπροστά στην τυφλή δύναμη του κεφαλαίου, που είναι τυφλή, γιατί δεν μπορεί να προβλεφτεί από τις μάζες του λαού, που στο κάθε βήμα της ζωής του προλετάριου και του μικρονοικοκύρη η δύναμη αυτή απειλεί να του φέρει και του φέρνει την «ξαφνική», την «αναπάντεχη», την «τυχαία» καταστροφή, τον όλεθρο, τη μετατροπή του σε ζητιάνο, σε πόρνη, το θάνατο από την πείνα, να η ρίζα της σύγχρονης θρησκείας που πριν απ' όλα και πάνω απ' όλα πρέπει να έχει υπόψη του ο υλιστής, αν δε θέλει να παραμείνει υλιστής του νηπιαγωγείου. Κανένα διαφωτιστικό βιβλίο δεν πρόκειται να ξεριζώσει τη θρησκεία από τις μάζες που καταπιέζονται από το καπιταλιστικό κάτεργο και που εξαρτώνται από τις τυφλές καταστροφικές δυνάμεις του καπιταλισμού, όσο αυτές οι μάζες δε θα μάθουν μόνες τους ν' αγωνίζονται ενωμένες, οργανωμένα, συστηματικά, συνειδητά ενάντια σ' αυτή τη ρίζα της θρησκείας, ενάντια στην κυριαρχία του κεφαλαίου σ' όλες τις μορφές».

Ιδού, λοιπόν, η Ρόδος ιδού και ο... σωστός δρόμος του αγώνα. Ιδού, λοιπόν, το βασικό καθήκον σήμερα: Ανάπτυξη της ταξικής πάλης των εκμεταλλευόμενων μαζών κατά των εκμεταλλευτών. Ο καθένας πρέπει να κρίνεται ανάλογα με τη στάση του απέναντι σ' αυτό το καθήκον. Να κρίνεται με το αν προβάλλει σε πρώτη μοίρα τις θρησκευτικές ή τις πολιτικές διαιρέσεις. Να κρίνεται πιο συγκεκριμένα με το αν αγωνίζεται για τη συσπείρωση των εργαζομένων ενάντια στην ανεργία, τις ιδιωτικοποιήσεις, την κατεδάφιση του ασφαλιστικού συστήματος, της συμφωνίας Σένγκεν, του νέου δόγματος του ΝΑΤΟ, της ιμπεριαλιστικής Νέας Τάξης Πραγμάτων. Μόνο έτσι θα ξεχωρίζει η ήρα από το στάρι.

(*Ο Βασίλης Ζιώβας είναι Περιφερειακός  Σύμβουλος Ηπείρου με τη "Λαϊκή Συσπείρωση")