Συμφωνία της Βάρκιζας: Σύμφωνο υποταγής χωρίς πόλεμο σ’ έναν νικητή χωρίς νίκη ― Ουσιαστικά διδάγματα

Η σύγκρουση του Δεκέμβρη 1944, που κράτησε 33 μέρες, στάθηκε ένας ηρωικός αγώνας για τη λευτεριά και έγραψε μια λαμπρή σελίδα στην ιστορία της δημοκρατικής αντιιμπεριαλιστικής πάλης του ελληνικού λαού.

Οι μαχητές του ΕΛΑΣ, της Εθνικής Πολιτοφυλακής, όλος ο λαός πρόβαλαν σθεναρή αντίσταση στους καινούργιους κατακτητές. Τελικά, μπροστά στις υπέρτερες αριθμητικά δυνάμεις, η αντίσταση του ΕΛΑΣ και του λαού της Αθήνας-Πειραιά κάμφθηκε.

Στην έκβαση της μάχης του Δεκέμβρη, εκτός από την ανεπάρκεια των δυνάμεων και των πολεμικών μέσων του ΕΛΑΣ, έχουν συντελέσει και οι εξής παράγοντες: Η ηγεσία του Κόμματος αιφνιδιάστηκε από τα γεγονότα και αντέδρασε σπασμωδικά. Ανασυγκρότησε την ΚΕ του ΕΛΑΣ, χωρίς επιτελείο και μηχανισμό, που ανέλαβε τη διεύθυνση της μάχης της Αθήνας. Παραμέρισε το ΓΣ του ΕΛΑΣ, που διέθετε επιτελείο και υπηρεσίες και ανέθεσε στον Σαράφη και τον Άρη, με τις κύριες δυνάμεις του ΕΛΑΣ, δευτερεύουσα αποστολή εναντίον του ΕΔΕΣ στην Ήπειρο. Δεν συγκέντρωσε έγκαιρα τις βασικές δυνάμεις του ΕΛΑΣ στην Αθήνα, που ήταν το κύριο μέτωπο και δεν οργάνωσε αποτελεσματική επίθεση από τις πρώτες μέρες. Επίσης, δεν εμπόδισε τα διάσπαρτα στην ελληνική επαρχία βρετανικά στρατιωτικά τμήματα να μεταφερθούν στην Αθήνα και να πάρουν μέρος στις μάχες.

Ακόμη η ηγεσία του κινήματος δεν είχε προβλέψει ότι η κατάσταση πιθανόν να οδηγούνταν από τους Άγγλους και την αντίδραση σε ένοπλη σύγκρουση με επίκεντρο την πρωτεύουσα. Σ’ αυτό οφείλεται και η μη έγκαιρη κατάρτιση σχεδίου. Το σχέδιο αντιμετώπισης της κατάστασης καταρτίστηκε εκ των υστέρων, όταν οι Άγγλοι και η αντίδραση είχαν προχωρήσει στην ένοπλη επέμβαση και μάλιστα και τότε ακόμα δε στρεφόταν εναντίον τους, αλλά εναντίον των δυνάμεων της ελληνικής αντίδρασης.

Στις 11 του Γενάρη 1945 ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τους Άγγλους υπογράφτηκε ανακωχή που καθόριζε ημερομηνία κατάπαυσης του πυρός την 14.1.1945. Σύμφωνα με τους όρους της ανακωχής, οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ υποχρεώνονταν ως τις 18 του Γενάρη 1945 να εκκενώσουν τις περιοχές της Αττικοβοιωτίας-Εύβοιας, ένα μεγάλο τμήμα του Νομού Φθιωτιδοφωκίδας και το μεγαλύτερο μέρος του Νομού Μαγνησίας. Επίσης, ν’ αποσυρθούν από ένα τμήμα του Νομού Θεσσαλονίκης και την πόλη της Θεσσαλονίκης, τα νησιά Ζάκυνθο, Κύθηρα και Σποράδες, καθώς και ολόκληρη τη Βόρεια Πελοπόννησο.

Σ’ αυτές τις συνθήκες άρχισαν στις 2 του Φλεβάρη 1945 στη Βάρκιζα Αττικής διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις αντιπροσωπείες του ΕΑΜ και της κυβέρνησης Πλαστήρα για το σταμάτημα της αιματοχυσίας και την αποκατάσταση της ειρήνης και της πολιτικής ομαλότητας στη χώρα.

Ύστερα από 10ήμερες συζητήσεις, στις 12 του Φλεβάρη 1945, υπογράφτηκε το κείμενο της συμφωνίας που είναι γνωστή σαν Συμφωνία της Βάρκιζας.1

Στις διαπραγματεύσεις της Βάρκιζας το ΕΑΜ εκπροσώπησαν ο Γιώργης Σιάντος, Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ, ο Δημήτρης Παρτσαλίδης, Γενικός Γραμματέας της ΚΕ του ΕΑΜ και ο Ηλίας Τσιριμώκος, Γενικός Γραμματέας της ΕΛΔ. Την κυβέρνηση του Ν. Πλαστήρα εκπροσώπησαν ο I. Σοφιανόπουλος, υπουργός Εξωτερικών, ο Π. Θ. Ράλλης, υπουργός Εσωτερικών και ο I. Μακρόπουλος, υπουργός Γεωργίας.

Στα κύρια σημεία της συμφωνίας προβλεπόταν ότι η κυβέρνηση θα έπρεπε να εξασφαλίσει την ελεύθερη εκδήλωση των πολιτικών φρονημάτων όλων των πολιτών, το σεβασμό των ατομικών ελευθεριών και να προβεί στην κατάργηση κάθε ανελεύθερου νόμου. Προβλεπόταν επίσης η αποστράτευση των δυνάμεων του ΕΛΑΣ και η συγκρότηση Εθνικού Στρατού με κανονική στρατολογία, η εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από τους συνεργάτες των κατακτητών και τους εγκάθετους της τεταρτοαυγουστιανής δικτατορίας. Καθοριζόταν, τέλος, η διενέργεια, στη διάρκεια του 1945, ελεύθερου δημοψηφίσματος και στη συνέχεια εκλογών Συντακτικής Συνέλευσης.

Η Συμφωνία της Βάρκιζας δεν προέβλεπε τη χορήγηση γενικής αμνηστίας. Αμνήστευε μόνο «τα πολιτικά αδικήματα τα τελεσθέντα από τις 3 Δεκεμβρίου 1944 μέχρι της υπογραφής της συμφωνίας». Ο Μήτσος Παρτσαλίδης, γενικός γραμματέας του ΕΑΜ και μέλος της αντιπροσωπείας στις συζητήσεις στη Βάρκιζα, σε μια συνέντευξη που έδωσε σε δημοσιογράφο είπε ότι «στην αρχή ολόκληρη η αντιπροσωπεία επέμεινε στην πλήρη, χωρίς καμιά εξαίρεση αμνηστία. Αυτό δεν το δέχτηκαν οι κυβερνητικοί και τα πράγματα έφτασαν ουσιαστικά σε διακοπή των διαπραγματεύσεων για δυο μέρες… Ο Τσιριμώκος ήταν αυτός που περισσότερο ήθελε να υποχωρήσουμε. Και να ζητήσουμε εγγυήσεις για να περιοριστεί όσο το δυνατόν ο κίνδυνος να επεκταθούν οι διώξεις… Και συμφωνήσαμε ότι θα έπρεπε να κάνουμε την υποχώρηση για να μην τραιναριστεί άλλο η υπόθεση… Το τραινάρισμα αυτό μπορεί να οδηγούσε στη ματαίωση της συμφωνίας και να επαναλαμβάνονταν οι επιχειρήσεις έπειτα από την ανακωχή που είχαμε κάνει με τον Σκόμπυ…»2

Εξαιρούνταν από τη συμφωνία «τα συναφή κοινά αδικήματα κατά της ζωής και της περιουσίας, τα οποία δεν ήταν απαραιτήτως αναγκαία δια την επιτυχίαν του πολιτικού σκοπού». Ο όρος αυτός έδωσε τη δυνατότητα στην αντίδραση, με την αστυνομική τρομοκρατία και το μηχανισμό των δικαστηρίων, να εξαπολύσει ένα φοβερό διωγμό κατά των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, χαλκεύοντας σε βάρος τους κατηγορίες για διάπραξη κοινών αδικημάτων κατά την περίοδο της κατοχής. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι συνομιλίες στη Βάρκιζα άρχισαν μαζί με τα έκτακτα στρατοδικεία και τις πρώτες θανατικές καταδίκες. Πέντε αγωνιστές, οι Δ. Αυγέρης, Μ. Μονέδας, Α. Μπερδής, Π. Μόνος και Ε. Μενεγάτος, καταδικάστηκαν στην εσχάτη των ποινών και οι δύο πρώτοι εκτελέστηκαν. Η συμφωνία επίσης δεν προέβλεπε συμμετοχή του ΕΑΜ στην κυβέρνηση, ούτε την αποχώρηση των βρετανικών στρατευμάτων από την Ελλάδα μετά τη λήξη του πολέμου.

Η Συμφωνία της Βάρκιζας δεν ανταποκρινόταν στο συσχετισμό των πολιτικών και στρατιωτικών δυνάμεων. Αν και το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ είχε υποστεί μερική ήττα στην Αθήνα, διατηρούσε σχεδόν ανέπαφες τις κύριες δυνάμεις του και διέθετε την αμέριστη υποστήριξη της μεγάλης πλειοψηφίας του ελληνικού λαού. Συνεπώς, μπορούσε να συνεχίσει τον αγώνα για τη νίκη ή την υπογραφή συμφωνίας που θα εξασφάλιζε ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη του κινήματος. Η συμφωνία αποτέλεσε απαράδεκτο συμβιβασμό και ουσιαστική συνθηκολόγηση με τους Άγγλους ιμπεριαλιστές και την ντόπια αντίδραση. Ο στρατηγός Στέφανος Σαράφης γράφει ότι «τις παραμονές της Συμφωνίας της Βάρκιζας άρχισε μια εντατική δουλειά ανασυγκρότησης των μονάδων και τακτοποίησής τους με νέα διάταξη, ώστε στις αρχές του Φλεβάρη ο ΕΛΑΣ ήταν έτοιμος ν' αντιμετωπίσει οποιαδήποτε νέα επίθεση».3

Στις 16 του Φλεβάρη 1945, ο Στέφανος Σαράφης και ο Άρης Βελουχιώτης υπέγραψαν την ημερήσια διαταγή του Γενικού Στρατηγείου για την αποστράτευση του ΕΛΑΣ.4 Όπως γράφει ο Σαράφης, ο Άρης αρνήθηκε να υπογράψει αυτή τη διαταγή και τελικά την υπέγραψε, όταν ο Σαράφης του είπε πως, αν δεν την υπογράψει αυτός, τότε δε θα την υπογράψει και ο ίδιος.5

Η ένοπλη αγγλική επέμβαση στάθηκε η πηγή της μεταπολεμικής κακοδαιμονίας της Ελλάδας. Ανέκοψε βίαια τη δημοκρατική εξέλιξη της χώρας και επέβαλε το καθεστώς της εθνικής υποτέλειας.

Η ηρωική αντίσταση του λαού της Αθήνας και του Πειραιά το Δεκέμβρη του 1944 στην ένοπλη επέμβαση των Άγγλων ιμπεριαλιστών αποτέλεσε συνέχεια και επιστέγασμα του μεγάλου αντιφασιστικού απελευθερωτικού αγώνα του ελληνικού λαού για την εθνική ανεξαρτησία και τη δημοκρατική ανάπλαση της Ελλάδας.

***

Η πατριωτική στάση και δράση του ΚΚΕ την περίοδο της ιταλικής και στη συνέχεια της γερμανικής επίθεσης ενάντια στη χώρα μας (1940-1941) στάθηκε ένας από τους αποφασιστικούς παράγοντες που έδωσαν στην ηρωική αντίσταση του ελληνικού λαού πανεθνικό χαρακτήρα.

Στα μαύρα χρόνια της ιταλογερμανικής κατοχής (1941-1944) το ΚΚΕ και το ΕAM πέτυχαν τη συσπείρωση της τεράστιας πλειοψηφίας του λαού μας και διεξήγαγαν ένα σκληρό και ηρωικό αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας μας. Χάρη στη σκληρή, την ηρωική πάλη του ελληνικού λαού, στη διάρκεια ακόμα του αγώνα απελευθερώθηκε από το ζυγό του κατακτητή ένα σημαντικό μέρος της ελληνικής γης. Εκεί οι ελεύθεροι πληθυσμοί με την καθοδήγηση των οργανώσεων του ΕΑΜ και του ΚΚΕ έχτισαν τους δικούς τους λαοκρατικούς θεσμούς της Αυτοδιοίκησης, της Λαϊκής Παιδείας και της Λαϊκής Δικαιοσύνης. Άρχισαν να γίνονται αφέντες και νοικοκυραίοι στον τόπο τους. Και όταν οι ελεύθερες περιοχές διευρύνθηκαν και αγκάλιασαν το μεγαλύτερο μέρος της χώρας, συγκροτήθηκε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης και συγκλήθηκε το Εθνικό Συμβούλιο που αποτέλεσαν νέα αφετηρία για τη διεύρυνση της Εθνικής Ενότητας.

Ταυτόχρονα, το ΚΚΕ και το ΕΑΜ είχαν ν’ αντιμετωπίσουν την επίμονη υπονομευτική δραστηριότητα των Αγγλων ιμπεριαλιστών που επιδίωκαν να επαναφέρουν την παλιά κατάσταση πραγμάτων στην Ελλάδα και το καθεστώς της υποτέλειας και της εξάρτησης. Η ηγεσία του ΚΚΕ, ενώ αποδείχτηκε ικανή να καθοδηγήσει με επιτυχία την πάλη για την επιβίωση του λαού και την απελευθέρωση της χώρας από τους κατακτητές, δεν μπόρεσε να οδηγήσει τις δυνάμεις της Αντίστασης στη ματαίωση των επιδιώξεων του αγγλικού ιμπεριαλισμού και της ντόπιας αντίδρασης, γιατί δεν εκτίμησε σωστά τις προθέσεις τους.

Ο αγώνας του ΚΚΕ και του ΕΑΜ για ανεξάρτητη και λαοκρατική Ελλάδα δεν ευοδώθηκε. Η λαθεμένη στρατηγική του κινήματος σχετικά με το πρόβλημα της εξουσίας μετά το διώξιμο του κατακτητή, η έλλειψη σωστού προσανατολισμού και ανάλογης προετοιμασίας για την αντιμετώπιση μιας ενδεχόμενης επέμβασης του αγγλοαμερικάνικου ιμπεριαλισμού προδίκασαν την αποτυχία.6

Βασικές αιτίες των λαθών ήταν: α) Η αδυναμία της ηγεσίας του ΚΚΕ να δει έγκαιρα και να συνδυάσει, σύμφωνα με τη μαρξιστική αντίληψη, το καθήκον της εθνικής απελευθέρωσης με την ταυτόχρονη αντιμετώπιση του προβλήματος της εξουσίας, β) Η απουσία συλλογικής λειτουργίας της ηγεσίας, ιδιαίτερα στις πιο αποφασιστικές στιγμές του αγώνα, καθώς και η έλλειψη συλλογικής επεξεργασίας των βασικών ζητημάτων στρατηγικής και τακτικής του ένοπλου και μαζικού πολιτικού αγώνα. Και γ) Η υπερτίμηση από την ηγεσία των δυνάμεων του αγγλικού ιπεριαλισμού και η έλλειψη ξεκάθαρης αντίληψης για τις εγκληματικές προθέσεις του εναντίον του ΕΑΜικού κινήματος.

Τα λάθη της ηγεσίας του ΚΚΕ εκφράστηκαν κυρίως: Με τη συμφωνία υπαγωγής του ΕΛΑΣ στο Στρατηγείο της Μ. Ανατολής. Με τη συμφωνία του Λιβάνου που συνεπαγόταν απαράδεκτες υποχωρήσεις. Με τη συμφωνία της Καζέρτας που έθετε τις ένοπλες δυνάμεις της Εθνικής Αντίστασης υπό τις διαταγές του Άγγλου στρατηγού Σκόμπι. Με την έλλειψη προετοιμασίας, πολιτικής, ιδεολογικής, οργανωτικής, στρατιωτικής για τη μάχη του Δεκέμβρη. Με τη συμφωνία της Βάρκιζας που αποτελούσε απαράδεκτο συμβιβασμό και ουσιαστική συνθηκολόγηση απέναντι στους Άγγλους και την ντόπια αντίδραση.

Χωρίς τα λάθη αυτά θα διαμορφωνόταν άλλη κατάσταση στη χώρα μας και θα δυσκολευόταν η πραγματοποίηση των σκοτεινών αντιλαϊκών σχεδίων των Άγγλων ιμπεριαλιστών και της ντόπιας αντίδρασης και θα ήταν πολύ μεγάλες οι δυνατότητες νίκης του ΕΑΜικού κινήματος.

Τα λάθη, ωστόσο, δε μειώνουν την εξαιρετική τιμή που ανήκει στο ΚΚΕ για τον πρωτοποριακό ρόλο που διαδραμάτισε στην οργάνωση και την καθοδήγηση της εποποιίας της Εθνικής Αντίστασης.

Παραπομπές:

1. Βλέπε το πλήρες κείμενο της Συμφωνίας της Βάρκιζας στο βιβλίο Το ΚΚΕ. Επίσημα κείμενα, τόμος πέμπτος, σελ. 411-416.

2. Παναγιώτης Βενάρδος, Η Συμφωνία της Βάρκιζας, εκδόσεις «Το Ποντίκι», σελ. 98.

3. Στέφανος Σαράφης, Ο ΕΛΑΣ, σελ. 609.

4. Στο ίδιο, σελ. 612-613. Το πλήρες κείμενο της ημερήσιας διαταγής για την αποστράτευση του ΕΛΑΣ.

5. Ενα χρόνο μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, ο ίδιος ο I. Σοφιανό-πουλος, υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης Πλαστήρα και πρόεδρος στις διαπραγματεύσεις της Βάρκιζας, δήλωνε: «Αν ήξερα ότι τα τιμημένα όπλα του ΕΛΑΣ, με τα οποία ο λαός μας αντιστάθηκε στον κατακτητή, θα τα έδινε το κράτος στους Χίτες, δεν θα είχα υπογράψει ποτέ τη "Συμφωνία της Βάρκιζας".» (Βλέπε Π. Βενάρδος. Η Συμφωνία της Βάρκιζας, σελ. 17).

6. Σχετικά με την αντίληψη της ηγεσίας του ΚΚΕ για το πρόβλημα της εξουσίας είναι πολύ χαρακτηριστικά αυτά που είπε ο γραμματέας της ΚΕ του Κόμματος σε συνέντευξη που έδωσε στις 2 του Μάρτη 1945 στο Ριζοσπάστη: «Ενώ μπορούσαμε» είπε ο Σιάντος, «ευκολώτατα να πάρουμε την εξουσία κατά την ώρα της αποχώρησης των γερμανών, δεν το κάναμε. Αντίθετα κρατήσαμε υποδειγματική τάξη και ασφάλεια, τότε που δεν υπήρχαν ούτε κυβερνητικά, ούτε αγγλικά στρατεύματα στην Ελλάδα.»

• Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, Α΄ τόμος 1918-1949, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή (7^η έκδ.), Αθήνα 2012.

Ουσιαστικά διδάγματα

(Ριζοσπάστης, 12 του Φλεβάρη 2017)

Με αφορμή τη Συμφωνία της Βάρκιζας, ανάμεσα στις πολλές ερμηνείες που έχουν διατυπωθεί για την ήττα του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ το Δεκέμβρη του 1944, αναφέρονται και τα περί ανικανότητας του κομματικού ηγετικού πυρήνα, έλλειψης πολιτικής διορατικότητας, αρνητικού επηρεασμού της ηγεσίας του ΚΚΕ από συμμαχικές δυνάμεις στο ΕΑΜ και άλλες παρόμοιες.

Οσο και αν τα παραπάνω αποτυπώνουν τη μία ή την άλλη πλευρά σε ένα σύνολο παραγόντων που οδήγησαν στην ήττα, παραγνωρίζουν ουσιαστικά διδάγματα που βγαίνουν γι' αυτήν την περίοδο:

-- Το Κόμμα μας δεν αντιμετώπισε τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα ως κρίκο για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας, αλλά αυτονόμησε την πάλη ενάντια στους κατακτητές από την πάλη για την ανατροπή της αστικής εξουσίας.

-- Το αβάσιμο της άποψης που λέει ότι η συμμετοχή του ΚΚ σε κυβέρνηση συνεργασίας αποτελεί σκαλοπάτι για να προχωρήσει το κίνημα σε πιο προωθημένους στόχους, αποδείχτηκε περίτρανα και πριν το Δεκέμβρη του 1944, με τη συμμετοχή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ στην κυβέρνηση Παπανδρέου («εθνικής ενότητας»). Παρά το γεγονός ότι ο λαός είχε και τα όπλα, έγινε ουρά των εξελίξεων που το άρμα τους έσυραν οι αστικές πολιτικές δυνάμεις.

-- Στην περίπτωση των εξελίξεων που ακολουθούσαν τη γερμανική κατοχή, η κατάκτηση της εργατικής εξουσίας προϋπέθετε διαχωρισμό των ΕΑΜικών δυνάμεων από τους πολιτικούς και στρατιωτικούς στόχους των «συμμάχων» και της κυβέρνησης Παπανδρέου, γεγονός που θα όξυνε πολύ περισσότερο την ταξική πάλη. Προϋπέθετε ακόμα αναδιάταξη των συμμαχιών μέσα στο ΕΑΜ - ΕΛΑΣ σε βάση επαναστατική και μετατροπή των φύτρων εξουσίας (Λαϊκός Στρατός, Λαϊκή Δικαιοσύνη) σε όργανα της επαναστατικής δράσης. Ακόμα: Επρεπε να προετοιμαστεί το Κόμμα και ισχυρές λαϊκές δυνάμεις για την εφαρμογή σχεδίου κατάληψης της Αθήνας, μετά την αποχώρηση των Γερμανών. Αυτό, σε συνδυασμό με αντίστοιχη δράση και συγκέντρωση δυνάμεων για την κατάληψη και άλλων βασικών κέντρων της χώρας, ιδιαίτερα της Θεσσαλονίκης.

-- Το Κόμμα μας ήταν ιδεολογικά - πολιτικά ανέτοιμο για να διαμορφώσει τέτοιες εξελίξεις. Το στάδιο της αστικοδημοκρατικής επανάστασης, που είχε χαράξει η 6η Ολομέλεια της ΚΕ, το Γενάρη του 1934 (και επικύρωσε λίγο αργότερα το 5ο Συνέδριο του ΚΚΕ), αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία προσαρμόστηκε η στρατηγική του «αντιφασιστικού μετώπου», που υιοθέτησε το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ (8) (Δεκέμβρη 1935), σύμφωνα με τις αποφάσεις του 7ου Συνεδρίου της ΚΔ (Ιούλης - Αύγουστος 1935).

-- Η στρατηγική των αντιφασιστικών μετώπων πάλης στηριζόταν στην ανάλυση ότι «...οι εργαζόμενες μάζες σε μια σειρά καπιταλιστικές χώρες είναι υποχρεωμένες σήμερα να διαλέξουν συγκεκριμένα όχι ανάμεσα στη δικτατορία του προλεταριάτου και στην αστική δημοκρατία, αλλά ανάμεσα στην αστική δημοκρατία και το φασισμό». Με βάση αυτό, αμέσως μετά το 7ο Συνέδριο της ΚΔ και πριν από το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ, η 4η Ολομέλεια της ΚΕ (27 - 28 Σεπτεμβρίου 1935) αποφάσισε ότι: «...το ΚΚΕ συνεργάζεται όχι μόνο με τα σοσιαλιστικά και αγροτικά κόμματα (...) αλλά και όλα τα άλλα κόμματα (...) που στέκονται σε μια ελάχιστη δημοκρατική - αντιφασιστική βάση (...) όπως των Φιλελευθέρων». Είχε προηγηθεί η απόφαση της ΚΕ (Αύγουστος 1935), η οποία έθετε το στόχο για... το σχηματισμό της αντιφασιστικής - δημοκρατικής κυβέρνησης», με τη συμμετοχή του ΚΚΕ. Η ουσία του 6ου Συνεδρίου, όπως και της 4ης Ολομέλειας ήταν: Μέσα από την πάλη κατά του μοναρχοφασισμού, στη δημοκρατική επανάσταση και μετά στο σοσιαλισμό. Με βάση την παραπάνω στρατηγική αντιμετώπισε το ΚΚΕ και τις εξελίξεις τον Δεκέμβρη του '44.

-- Μια σειρά επικριτές του Δεκέμβρη και του ΚΚΕ ισχυρίζονται ότι η πολιτική γραμμή του Κόμματος ήταν αντιφατική, επειδή, όπως λένε, κινούνταν ανάμεσα στην πολιτική λύση και τον ένοπλο αγώνα για την κατάκτηση της εξουσίας με τη βία. Ομως, η ανατροπή του συσχετισμού δυνάμεων, όπως είχε διαμορφωθεί προς το τέλος της Κατοχής, προϋπέθετε ταξική σύγκρουση, αιματηρή τρομοκρατία εκ μέρους της αστικής τάξης, ανεξάρτητα από το πόσο το συνειδητοποιούσε το ίδιο το Κόμμα. Και στις δύο πλευρές υπήρχαν χιλιάδες νεκροί και τεράστιες υλικές καταστροφές, ταυτόχρονα με το όργιο της πτωματολογίας και της προβοκάτσιας που οργάνωσαν οι Βρετανοί και οι εγχώριοι κρατικοί μηχανισμοί. Ποια ομαλότητα ήταν δυνατό να έρθει, για παράδειγμα, μετά από το δολοφονικό όργιο των οργάνων της αστικής τάξης, των λαομίσητων Ταγμάτων Ασφαλείας, εναντίον χιλιάδων αγωνιστών, ακόμα και ανθρώπων που δεν είχαν ενεργή ανάμειξη στην οργανωμένη πάλη;

Αλλωστε, ο αστικός πολιτικός κόσμος που αντιστεκόταν στους κατακτητές παίρνοντας το μέρος της βρετανικής πλευράς, συνέδεε την απελευθέρωση με τη διατήρηση της καπιταλιστικής εξουσίας. Παρέμεινε αταλάντευτος σε αυτήν τη θέση, ακόμα και τότε που δεν μπορούσε ούτε στην Αθήνα να έρθει από την Αίγυπτο, δίχως τον εγγλέζικο στρατό και τους συμβιβασμούς του ΚΚΕ και του ΕΑΜ.

Το ΚΚΕ αντιμετώπισε τον ένοπλο αγώνα των 33 ημερών ως μέσο επίτευξης ενός στόχου που δεν έβγαινε από το πλαίσιο της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Ομως η ταξική πάλη έχει τους δικούς της αδήριτους νόμους.