Όταν οι εκμεταλλευτές πουλάνε στους εκμεταλλευόμενους τον «ανθρώπινο» καπιταλισμό

Συμπεράσματα και αντιθέσεις που αναδείχθηκαν στη φετινή σύναξη της πλουτοκρατίας.

Μετά την πραγματοποίηση της 47ης διοργάνωσης του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (17 - 20 Γενάρη) στο Νταβός της Ελβετίας με κεντρικό θέμα «Μια υπεύθυνη ηγεσία που δίνει απαντήσεις», οι διοργανωτές δίνουν τα βασικά συμπεράσματά τους. Αυτό που προβάλλεται ιδιαίτερα από τις τοποθετήσεις αστών πολιτικών και τα τραπέζια συζητήσεων όπου συμμετείχαν μαζί με εκπροσώπους επιχειρηματικών ομίλων είναι ότι... όσοι παίρνουν τις αποφάσεις πρέπει να είναι κοντά στις ανάγκες των απλών ανθρώπων για να μην αφήνεται χώρος στους λαϊκιστές (με αφορμή την ανησυχία για την εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ και την απόφαση των Βρετανών για έξοδο από την ΕΕ, όπως και την άνοδο εθνικιστικών δυνάμεων ενόψει εκλογών σε Ολλανδία, Γαλλία, Γερμανία και πιθανόν Ιταλία). Επίσης, σημειώνεται ότι ...η παγκοσμιοποίηση - και όχι μέτρα εθνοκρατικού προστατευτισμού - πρέπει να τους συμπεριλαμβάνει όλους, ή ότι χρειάζεται «δίκαιη αναδιανομή του πλούτου», όπως και καταπολέμηση των διακρίσεων, ή ιδέες για την αντιμετώπιση της πείνας, της δίψας κ.λπ.

Οι θύτες ...να αφουγκράζονται τα θύματα, ή, αλλιώς, πιο «ανθρώπινη» εκμετάλλευση

Αυτό που εκπέμπεται από τους τεχνοκράτες του Φόρουμ με δήθεν αυτοκριτική διάθεση είναι ότι χρειάζεται να υπάρξει κλείσιμο της τεράστιας εισοδηματικής ψαλίδας με αποφάσεις των πολιτικών αλλά και των επιχειρήσεων. Γίνονται αναφορές στη «χαμένη μεσαία τάξη», σ' έναν «κοινωνικό συμβιβασμό πάνω στον οποίο οικοδομήθηκε ο δυτικός κόσμος μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο» και εκφράζεται ανησυχία γιατί σήμερα έχει διαμορφωθεί μια τεράστια κοινωνική διαφοροποίηση με μια «πάμπλουτη ελίτ (σ.σ. τους ίδιους που ήταν στο Νταβός) και, από την άλλη, μια οργισμένη, απογοητευμένη μεσαία τάξη, που διαφέρει ελάχιστα από τα φτωχά στρώματα». Πάνω σε αυτήν τη βάση σημειώνεται ότι «η πολιτική ελίτ δεν είδε αυτό που ερχόταν με τη νίκη Τραμπ και το Brexit, γιατί ήταν μακριά από τον πραγματικό κόσμο» και προστίθεται με νόημα ότι «οι άνθρωποι πρέπει να συμμετέχουν στις αποφάσεις».

Μάλιστα, ο καθηγητής Φιλοσοφίας του Χάρβαρντ Μάικλ Σάντελ ανέπτυξε τη θεωρία του «skyboxification of society», δηλαδή περί «κοινωνίας όπου λόγω των ανεξέλεγκτων αγορών έχουν μεγαλώσει οι κοινωνικές διαφορές», κάτι που «καταστρέφει τη δημοκρατία και τον υγιή καπιταλισμό». Ο σύμβουλος του Τραμπ Αντονι Σκαραμούτσι ...αυτοκριτικά, είπε ότι ο ίδιος αν και μεγάλωσε σε μια οικογένεια της μεσαίας τάξης, όταν απέκτησε πλούτο «αποκόπηκε από τον απλό κόσμο».

Η Βρετανίδα πρωθυπουργός, Τερέζα Μέι, επίσης, έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου ότι «αν οι κανονικοί (mainstream) πολιτικοί δεν μάθουν να ακούνε τους απλούς ανθρώπους, τότε η τάση της ανόδου του εθνικισμού θα συνεχιστεί».

Ετσι, με έναν «εύπεπτο» τρόπο επιχειρείται να φτιαχτεί το ψεύτικο δίπολο για τους λαούς: «Αστική δημοκρατία με έλεγχο και αρχές απέναντι ...στις ανεξέλεγκτες αγορές που δεν έχουν ηθικούς φραγμούς».

Το όλο σχήμα αξιοποιείται για να εγκλωβίσει λαϊκές δυνάμεις στη χίμαιρα ότι μονόδρομος για τη ζωή τους είναι η καπιταλιστική εκμετάλλευση, που μπορεί να γίνει πιο ανθρώπινη. Δηλαδή, να πιστέψουν ότι είναι μονόδρομος τον κοινωνικό πλούτο που παράγουν οι εργαζόμενοι να τον ιδιοποιούνται οι εκμεταλλευτές τους, κάτοχοι των μέσων παραγωγής και άντε αυτοί να παίρνουν κάποια ψίχουλα παραπάνω. Είναι αυτό που βλέπουμε να λανσάρεται και στη χώρα μας και σε όλο τον καπιταλιστικό κόσμο, από φιλελεύθερους, σοσιαλδημοκράτες και κάθε είδους οπορτουνιστές και συμβιβασμένους με το σύστημα εκμετάλλευσης, ότι δήθεν για να ζήσουν οι εργάτες πρέπει να υπάρχουν οι καπιταλιστές για να τους δίνουν δουλειά και άρα από την καπιταλιστική ανάπτυξη έχουν να προσδοκούν και οι ίδιοι. Ομως, η εγχώρια και διεθνής πείρα αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει φιλολαϊκή διαχείριση του καπιταλισμού. Το δίχρονο διακυβέρνησης του «αριστερού» ΣΥΡΙΖΑ το αποδεικνύει περίτρανα, όπως και άλλα παραδείγματα στη Λατινική Αμερική ή ακόμα και στην καπιταλιστικοποιημένη Κίνα.

Προβληματισμοί για το μέλλον της εργασίας

Ταυτόχρονα, έντονες συζητήσεις έγιναν στο Νταβός για το «μέλλον της εργασίας» αφού τα αστικά επιτελεία βλέπουν να διευρύνεται η απώλεια θέσεων εργασίας λόγω της συνεχώς διευρυνόμενης ένταξης στην παραγωγή των επιτευγμάτων της τεχνολογίας και της επιστήμης (αυτοματοποίηση, ρομπότ, «έξυπνες» μηχανές κ.λπ.), η λεγόμενη «τέταρτη βιομηχανική επανάσταση». Και σε αυτό το ζήτημα γίνονται εκκλήσεις στις αστικές κυβερνήσεις και τον ιδιωτικό τομέα να κάνουν προσπάθεια να μειώσουν τις επιπτώσεις στην ανεργία και προτείνονται επανακατάρτιση του εργατικού δυναμικού, απόκτηση των δεξιοτήτων που θα απαιτούν τα νέα μέσα παραγωγής. Ομως, και πάλι κάποιοι θα περισσεύουν σε μια οικονομία όπου τα πάντα γίνονται για το κέρδος και όχι για την ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών. 

Εκεί λοιπόν έρχεται η ...ιδέα του «ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος», που έπεσε και στο Νταβός, το οποίο δήθεν θα εξασφαλίζει τα προς το ζην και ταυτόχρονα ο άνεργος που θα παίρνει το επίδομα, θα μπορεί, χωρίς να το χάνει, να βρίσκει και μια συμπληρωματική δουλειά, συνήθως μερικής απασχόλησης. Στόχος τέτοιων προτάσεων, που γίνονται σε πολλές χώρες, είναι πρωταρχικά να συγχωνευτούν διάφορα επιδόματα, να εξοικειωθούν οι άνεργοι με την μισο-ζωή μισο-δουλειά, να περάσουν πιο μαζικά η μερική απασχόληση, τα μηδενικά συμβόλαια, το σύγχρονο δουλεμπόριο των ενοικιαζόμενων εργαζομένων για όσο θέλουν οι εργοδότες, η κατάργηση του σταθερού ημερήσιου χρόνου εργασίας, της δουλειάς με δικαιώματα. Δηλαδή, με άλλα λόγια, αντί τα επιστημονικά επιτεύγματα να αξιοποιούνται για τη βελτίωση της ζωής των εργαζομένων, γίνονται και πάλι μέσο υποδούλωσης. 

Και αυτό συμβαίνει γιατί οι παραγωγικές δυνάμεις δεν μπορούν να αποδώσουν για την κοινωνική πλειοψηφία αφού εντάσσονται στο πλαίσιο των εκμεταλλευτικών παραγωγικών σχέσεων. Ομως, αυτή η ραγδαία εξελισσόμενη πραγματικότητα της επιστήμης και της τεχνικής κάνει όλο και πιο αναγκαίο το πέρασμα σε μια ανώτερη κοινωνική οργάνωση, που απαλλαγμένη από την καπιταλιστική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής απελευθερώνει τεράστιες δυνατότητες, απελευθερώνει τον ίδιο τον εργαζόμενο. Με την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, τον επιστημονικό σχεδιασμό, τον εργατικό έλεγχο και στόχο της παραγωγής την ολόπλευρη ικανοποίηση των σύγχρονων λαϊκών αναγκών, μπορεί και οι ώρες της δουλειάς να μειωθούν και οι εργάτες να έχουν περισσότερο χρόνο για την άσκηση και τον έλεγχο της δικής τους λαϊκής εξουσίας. 

Αυτή η σοσιαλιστική - κομμουνιστική κοινωνία θα ξεβράζει τους κηφήνες και κάθε εκμεταλλευτή και θα προάγει την κοινωνική αλληλεγγύη και την αμοιβαία συνεργασία μεταξύ των λαών. Αυτό όμως είναι ακριβώς που θέλουν να σβήσουν από τον ορίζοντα των λαών οι καπιταλιστές, που μετείχαν στα συμπόσια στο Νταβός.

Επαναπροσδιορισμός του ρόλου των ΗΠΑ σε σχέση με την Κίνα

Χαρακτηριστική ήταν από γεωστρατηγικής πλευράς επίσης η παρέμβαση (μέσω τηλεδιάσκεψης) της παλιάς «καραβάνας» του αμερικανικού ιμπεριαλισμού Χένρι Κίσινγκερ (93 χρόνων σήμερα), συμβούλου ασφαλείας από το 1969 έως το 1974 και πρώην υπουργού Εξωτερικών, 1974 - 1977, πρωτεργάτη στη στήριξη δικτατοριών (σε Ελλάδα, Χιλή και αλλού) και της προσέγγισης ΗΠΑ - Κίνας, ο οποίος στη συνέχεια δημιούργησε ίδρυμα στρατηγικών μελετών. Ο Κίσινγκερ, που έχει συναντηθεί με τον Τραμπ, σημείωσε την ανάγκη η νέα αμερικανική ηγεσία να επαναπροσδιορίσει τις σχέσεις των ΗΠΑ με την Κίνα, την Ευρώπη και τη Ρωσία και «να βρει το νέο ρόλο τους που θα απαντάει στις ανάγκες της σημερινής εποχής, όπου παρατηρείται μια απώλεια του αναμφισβήτητου ηγετικού τους ρόλου και να προσδιορίσει πού οι ΗΠΑ μπορούν να πρωτοστατήσουν, πού πρέπει να συμβάλουν και με αυτή τη διαδικασία να βοηθήσει στη δημιουργία της διεθνούς τάξης».

Μάλιστα, τόνισε ότι η παρέμβαση του Κινέζου Προέδρου, Σι Τζινπίνγκ, στο Νταβός ήταν «καθοριστικής σημασίας». Θυμίζουμε ότι ο Κινέζος Πρόεδρος (για πρώτη φορά συμμετείχε ο ανώτατος Κινέζος ηγέτης στο Φόρουμ) εμφανίστηκε ως ο μεγαλύτερος υπερασπιστής της «οικονομικής παγκοσμιοποίησης» και απέδωσε τα «προβλήματα στην οικονομία και τη χρηματοπιστωτική κρίση» στη «με κάθε κόστος επιδίωξη του κέρδους και την έλλειψη ρύθμισης στην αγορά», ενώ πρότεινε τον «αναπροσανατολισμό της παγκοσμιοποίησης ώστε να μη δημιουργεί αποκλεισμό». Επίσης, είπε ότι η χώρα του, στην οποία κυριαρχούν οι καπιταλιστικές σχέσεις, είναι «ανοιχτή σε επενδύσεις» και «θέλει την πρόοδο όλων» σε έναν «πολυπολικό κόσμο». Ετσι, ο Κίσινγκερ χαρακτήρισε την παρέμβαση αυτή «τη θεώρηση της Κίνας για την παγκοσμιοποίηση στην οικοδόμηση της νέας τάξης πραγμάτων» και πρόσθεσε με νόημα ότι «ένα από τα προβλήματα - "κλειδιά" της σημερινής περιόδου είναι ότι η διεθνής τάξη την οποία γνωρίζαμε έως τώρα αποδιοργανώνεται και κάνουν την είσοδό τους νέα στοιχεία από την Ασία και τον αναπτυσσόμενο κόσμο».

Ταυτόχρονα, μιλώντας για τις διατλαντικές σχέσεις ο Κίσινγκερ σημείωσε με έμφαση: «Δεν νομίζω ότι είναι ξεπερασμένες, αντίθετα είναι ζωτικής σημασίας. Αυτό που χρειάζεται να επανεξεταστεί είναι η αρμοδιότητα και ευθύνη των θεσμών τους. Η διατλαντική εταιρική σχέση πρέπει να αναδομηθεί, αλλά είναι κομβικό ζήτημα για την αμερικανική και ευρωπαϊκή πολιτική». Η παρέμβαση αυτή την τελευταία μέρα των συζητήσεων στο Νταβός έχει σημασία για να κατανοηθεί η ένταση των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και των προσωρινών αξόνων και συμμαχιών που δημιουργούνται, με ίδιο και απαράλλακτο σκοπό, την κυριαρχία των μονοπωλιακών ομίλων έναντι ανταγωνιστών στην κοινή στρατηγική της διατήρησης του συστήματος εκμετάλλευσης. Η ενδεχόμενη «προσέγγιση» της κυβέρνησης των ΗΠΑ προς τη Ρωσία (όπως τη δεκαετία του 1960 με την Κίνα ενάντια στην ΕΣΣΔ) επιχειρεί να περιορίσει την Κίνα, που απειλεί την κυριαρχία των ΗΠΑ στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία. Οι άξονες και αντιάξονες των καπιταλιστών εγκυμονούν μόνο νέους κινδύνους για τους λαούς και κάνουν πιο επιτακτική την πάλη για την οριστική ανατροπή της εξουσίας των μονοπωλίων παντού.

Δ. Κ.

Ριζοσπάστης