Βίκτορ Χάρα: «Εγώ θα βρίσκομαι πάντα εκεί που με χρειάζονται περισσότερο…» - Victor Jara. Presente!

«Εγώ θα βρίσκομαι πάντα εκεί που με χρειάζονται περισσότερο…». (Βίκτορ Χάρα, 1973). Γιατί το τραγούδι δεν υποτάσσεται. Ούτε φυλακίζεται, ούτε εξορίζεται, ούτε πεθαίνει. «Ο στίχος μου είναι ένα περιστέρι/ που ανοίγει τα φτερά για να πετάξει»…

Ο Βίκτορ Χάρα βρισκόταν στο Πολυτεχνείο του Σαντιάγο, σε μια έκθεση για το φασισμό, όταν εκδηλώθηκε στη Χιλή το πραξικόπημα εναντίον του Προέδρου Σαλβαδόρ Αλιέντε (11 του Σεπτέμβρη 1973). Τον μετέφεραν στο Στάδιο της Χιλής (σήμερα φέρει το όνομά του), που είχε τότε μετατραπεί σε χώρο φυλάκισης και κέντρο βασανιστηρίων. Σύμφωνα με μαρτυρίες οι βασανιστές του έσπασαν τα χέρια και του έδωσαν μια κιθάρα περιγελώντας τον, ζητώντας του να παίξει και ο Βίκτορ Χάρα τραγούδησε αποσπάσματα από το τραγούδι Venceremos (Θα νικήσουμε). Στις 16 του Σεπτέμβρη, μετά από βασανιστήρια, ηλεκτροπληξία και με τους καρπούς του και τα οστά των χεριών του σπασμένα, πυροβολήθηκε μέχρι θανάτου. Το κατακρεουργημένο και χιλιοτρυπημένο από τις σφαίρες (44 σφαίρες!) σώμα του βρέθηκε πεταμένο σ’ ένα δρόμο του Σαντιάγο.

Γιατί τραγουδάμε; Τραγουδάμε για να πάρουμε δύναμη, για να κρατήσουμε ζωντανή και να δυναμώσουμε την ελπίδα, για να βγάλουμε τη γλώσσα στο κακό, να διώξουμε το φόβο, για να διαμαρτυρηθούμε, για να στήσουμε όρθια τα όνειρά μας, για να νικήσουμε την εκμετάλλευση, να διώξουμε την καταπίεση, τραγουδάμε για ν’ αλλάξουμε τον κόσμο…

Μεταφέρουμε στο διαδίκτυο ένα κείμενο του Βίκτορ Χάρα, στο οποίο ο σπουδαίος παγκόσμιος Χιλιανός αναφέρεται στο πολιτικό τραγούδι (μετάφραση Λιλιάνας Δρίτσα, Πολιτιστική  9/1986). Σε μια εποχή καταστροφική και άνυδρη, όπου ο κουρνιαχτός από τις συνεχείς  κατεδαφίσεις και τα συντρίμμια απειλούν να σκεπάσουν την ελπίδα, οι λέξεις του Βίκτορ Χάρα σαν τις αχτίδες του ήλιου ζεσταίνουν τις ψυχές, ατσαλώνουν τις συνειδήσεις και,  ανταμώνοντας με τις νότες του, πολεμούν και τα σύγχρονα, δικά μας σκοτάδια…

Βίκτορ Χάρα «ο θάνατός σου θα γεννήσει/ πλήθος ζωές/ που θα πάρουν το δικό σου δρόμο/ τραγουδώντας»… Victor Jara. Presente!

Το πολιτικό τραγούδι

Το τραγούδι γεννιέται με τον άνθρωπο και με την ανάγκη του να εκφράσει μια εσωτερική υποκειμενικότητα για να την καταστήσει παγκόσμια με μια πράξη επικοινωνίας και συμμετοχής.

Γι’ αυτό, το τραγούδι δείχνει την ουσία του ανθρώπου και σαν τελικό σκοπό φανερώνει την εσωτερική σχέση ανάμεσα στα προβλήματα της ανθρώπινης ύπαρξης και το περιβάλλον μέσα στο οποίο η ύπαρξη αυτή εξελίσσεται.

Έτσι, για παράδειγμα, οι μουσικές εκδηλώσεις του πρωτόγονου ανθρώπου είναι συνδεμένες με τη μαζική - θρησκευτική του αντίληψη, ή με τη μυθολογία της κοινότητάς του. Αυτό αποδείχνει πως το τραγούδι γεννιέται σαν αναγκαιότητα κι όχι σαν απλή ψυχαγωγία κι ότι έχει το δικό του ουσιαστικό στόχο: Να καταδείξει τις συγκρούσεις του ανθρώπου που ζει Λεύτερος πάνω στη γη.

Στις ζώνες των Άνδεων οι Ίνκας χρησιμοποιούσαν τους ήχους των «quenas» για να συγκεντρώσουν και να ημερέψουν τα κοπάδια τους.

Στις πεδιάδες της Βενεζουέλας οι ιθαγενείς τραγουδούσαν, καθώς θέριζαν το καλαμπόκι, ρυθμούς που ταίριαζαν με τη δουλειά τους κι έδιναν στο κορμί τους και το σώμα τους την κίνηση του σταχιού.

Στη Χιλή, υπήρχαν σκοποί που οι αγρότες τραγουδούσαν για να έρθει στη γη τους ευφορία.

Ο πρωτόγονος άνθρωπος τραγουδάει για να αποκτήσει δύναμη ενάντια στο κακό και ν’ αντιμετωπίσει όποιον κίνδυνο τον απειλεί — κι αυτό το στοιχείο το συναντάμε ακόμα και σήμερα στη λαϊκή μουσική παράδοση. Τραγουδάει νια να πετύχει μια καλή συγκομιδή, για να ’χει δύναμη στη δουλειά του, για πλούσιο κυνήγι, για να φέρει βροχή, για να ξορκίσει τα στοιχεία της φύσης.

Στη σημερινή πραγματικότητα, το τραγούδι έχει αποκτήσει δυναμικά ένα χαρακτήρα διαμαρτυρίας. Μέσα από το τραγούδι οι λαοί που καταπιέζονται από ξένες δυνάμεις ξεσηκώνονται, αγωνίζονται, καταγγέλλουν τους υπεύθυνους της καταπίεσής τους.

Εδώ το τραγούδι έχει ένα στόχο σημαντικό: Να εξαλείψει το καρκίνωμα της παρουσίας του επιδρομέα. Το τραγούδι αυτού του είδους μιλάει συνήθως για τη γη, που ανήκει στο λαό και για την αναγκαιότητα να ξανακερδηθεί αυτό που έχει αρπαχτεί από το λαό και του ανήκει. Μιλάει για ελευθερία και γι’  αυτούς που σ’ ολόκληρο τον κόσμο παλεύουν για να την κερδίσουν.

Στους δραστήριους αγώνες των πιο συνειδητοποιημένων που καθοδηγούν το λαό με στόχο την απελευθέρωσή του, βοηθάει και το τραγούδι, σαν μια ακόμα έκφραση αγώνα των μαζών.

Ανάμεσα στα πιο δημοφιλή θέματα του πολιτικού τραγουδιού βρίσκεται ο λαός της Κούβας που είναι το άστρο οδηγός της ζωντανής επανάστασης στη Λατινική Αμερική και πρωταγωνιστής είναι ο άνθρωπος που βγήκε με τ’  όπλο στο βουνό για να υπερασπίσει την αξιοπρέπεια του. Χιλιάδες φωνές σ’ όλο τον κόσμο έχουν υψωθεί για να τραγουδήσουν τη ζωή και το θάνατο του Τσε Γκεβάρα, που δολοφονήθηκε από τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό στα δάση της Βολιβίας.

Τραγουδούν για τον χωρικό που το αίμα και τα δάκρυά του ποτίζουν μια γη που δεν είναι δική του, αλλά του ανήκει.

Τραγουδούν για τον εργάτη που πεθαίνει μέσα στη φάμπρικα μέρα με τη μέρα, πιασμένος μέσα στην παγίδα του καπιταλισμού.

Το τραγούδι διαμαρτυρίας εξυμνεί τον αγώνα του ηρωικού βιετναμέζικου λαού και τη σίγουρη νίκη του.

Σε μια κοινωνία απάνθρωπη, το τραγούδι αυτό εξυμνεί την αγάπη, το μοναδικό καταφύγιο του ανθρώπου. Το τραγούδι διαμαρτυρίας είναι ένα γεγονός, μια πραγματικότητα, μια ανάγκη του ανθρώπου στις μέρες μας. Μέσα από διωγμούς και λογοκρισίες πετάει πάνω από σύνορα και φτιάχνει την κοινή γλώσσα της νεολαίας όλου του κόσμου.

Ενάντια  στο  τραγούδι  διαμαρτυρίας,  η αστική κοινωνία αντιπαραθέτει τα δικά της μέσα ενημέρωσης που διαβρώνουν και αλλοτριώνουν το πνεύμα του λαού. Εφημερίδες και περιοδικά, ραδιόφωνο και τηλεόραση, στα χέρια των ίδιων ανθρώπων, δηλητηριάζουν καθημερινά τη συνείδηση των μαζών με ψεύτικες αξίες, ψεύτικα είδωλα για να σβήσουν κάθε λαχτάρα για λευτεριά και αλλαγή. Απ’ την άλλη μεριά η δημοσιότητα και η προπαγάνδα των ψευτολαϊκών τραγουδιστών σπρώχνουν το λαό στη φυγή από την πραγματικότητα και τον οδηγούν δρώντας σαν ναρκωτικά, μακριά από το φυσικό του ένστικτο της αντίστασης στη δυστυχία.

Μέσα από τα μέσα ενημέρωσης που κατέχει η αστική τάξη υποδείχνει στις μάζες μια ψεύτικη εικόνα ζωής και αλλοιωμένα ιδανικά, βασισμένα στο μοντέλο του αμερικάνικου τρόπου ζωής, στον κομφορμισμό και τον αντικομμουνισμό και στη μετριότητα της αδιαφορίας. Μ’ αυτό τον τρόπο θέλει να δημιουργήσει έναν τύπο ανθρώπου που ν’ αντιδρά σαν αυτόματο στις απαιτήσεις του δικτατορικού μηχανισμού που τον κυβερνά, έχοντας χάσει κάθε δυνατότητα προσωπικής έκφρασης και δημιουργικής πρωτοβουλίας. Σε μια τέτοια κατάσταση ο άνθρωπος μένει απομονωμένος και ανίκανος να επικοινωνήσει με τους άλλους.

Το τραγούδι διαμαρτυρίας σπάει αυτό το φαύλο κύκλο και ματαιώνει τις αλλοτριωτικές προσπάθειες του καπιταλισμού παίζοντας έτσι ένα σπουδαιότατο ρόλο στους κοινωνικούς αγώνες.

Βίκτορ Χάρα
Χιλή, 1968

Ο κομμουνιστής Βίκτορ Χάρα, ο σπουδαίος αυτός συνειδητοποιημένος ταξικά και πολιτικά καλλιτέχνης που ύμνησε την εργατική τάξη και, μετά τη φριχτή δολοφονία του από το τυραννικό καθεστώς της Χιλής, έγινε παγκόσμιο σύμβολο του αγώνα κατά της δικτατορίας και του ιμπεριαλισμού, συνεχίζει να εμπνέει με τα τραγούδια του και την αγωνιστική στάση ζωής του τους Χιλιανούς εργαζόμενους, τους καταπιεσμένους της Λατινικής Αμερικής και όλου του κόσμου.

Τρίτη 21 Φλεβάρη 2017.