Ενα φάντασμα πλανιέται στην Αθήνα. Ολες οι δυνάμεις της γερασμένης Δημοκρατίας ενώθηκαν σε μια ιερή συμμαχία για να το κυνηγήσουν. Το φάντασμα είναι του Λένιν και έρχεται σε μια εποχή όπου το πιο διαδεδομένο σπορ μέσα στους φιλολογικούς κύκλους είναι αυτό του αντικομμουνισμού.
Το σπορ αυτό ανανεώθηκε δραστικά μέσα στα γράμματα από τη λεγόμενη γενιά της ήττας. Εξελίχθηκε σε αφηρημένη μόδα, που στο όνομα της ήττας σκέπασε τη νεότητα αυτής της γενιάς, σβήνοντας με επιμέλεια κάθε ίχνος από την εποχή της ανταρσίας.
Η διάχυτη πίκρα για την έκβαση της μάχης είναι ίσως το μόνο που μπορούμε να καταλάβουμε σ' αυτή την περιπέτεια. Ισως και πολλοί απ' αυτούς να μπήκαν σε μια ιστορία που δε χώραγαν, γιατί αν εξετάζαμε κάθε επανάσταση με βάση το αποτέλεσμα της μάχης ούτε Τσε θα είχε προκύψει ποτέ, ούτε Σεν Ζιστ, ούτε ρωσική επανάσταση. Γεγονός, πάντως, είναι ότι στα φιλολογικά σαλόνια περίσσευε ο αντικομμουνισμός.
Αυτή η σκυταλοδρομία στις μέρες μας συνεχίζεται με ό,τι έχει απομείνει από το Γαλλικό Μάη και από την εφήμερη αίγλη που απέκτησε το δήθεν περιθώριο. Το τελευταίο μάλιστα, το αναμάρτητο, όχι μόνο δεν αυτοπυρπολήθηκε όπως παραμυθιαζόταν, αλλά τελικά απαιτούσε και από τους άλλους να συνεχίζουν με μια πέτρα στο χέρι. Εν τω μεταξύ, εκείνο άρχισε να παχαίνει μαζί με το όνειρό του, και έφτασε να γίνει μέχρι και βασικό στέλεχος σε έντυπες κερδοσκοπικές επιχειρήσεις, όπως κάποτε τις αποκαλούσε και όπου μάλιστα δήλωνε ότι ποτέ δε θα συμμετείχε, επειδή η αλήθεια του θα αποτελούσε μέρος του γενικότερου ψέματος που γράφεται στην εφημερίδα. Αντί λοιπόν γι' αυτό, έφτασε στο σημείο όχι μόνο να ζει άνετα, αλλά να αγοράζει εξοχικό στην Τήνο, να κοιμάται με το λόγο του Γκι Ντεμπόρ και να ξυπνάει με τον Αλαφούζο. Οσο γι' αυτά που καταλόγιζε στους άλλους - δογματισμό, ανελευθερία, μικροσυμβιβασμούς - θέλω να του θυμίσω για πρώτη και τελευταία φορά ότι τελικά αυτά παιζόντουσαν και στη δική του την αυλή. Αυτά τουλάχιστον ασκήθηκαν στην περίπτωση του Νικόλα Ασιμου, που δεν τον έφαγε το κράτος και η αστυνομία, αλλά η συμπεριφορά του δήθεν περιθωρίου.
Ποιοι, ωστόσο, ήταν το περιθώριο; Περιθώριο ήταν ο Ναπολέων Λαπαθιώτης, όταν μέσα από την προσωπική τραγωδία του ένιωσε πως έπρεπε να συνδέσει τη μοίρα του με τη μοίρα της πόλης. Το 1932 δημοσίευσε στο περιοδικό «Νέοι Πρωτοπόροι» το πεζό ποίημά του «Τραγούδι για το ξύπνημα του προλεταριάτου». Μερικοί από τους πιο γνωστούς στοχασμούς του για την ιδιαίτερη σχέση του με τον κομμουνισμό μαρτυρούν πως είχε σχέση με την καθαρή ιδεολογία: «Η κομμουνιστική κοινωνία είναι το τελευταίο ατού της ταλαιπωρημένης ανθρωπότητας. Αν αποτύχει και σ' αυτό, δεν της μένει παρά να επιστρέψει στο σκοτάδι και την αποκτήνωση». Το 1943 ο Λαπαθιώτης συνδέθηκε με τον εφεδρικό ΕΛΑΣ της περιοχής Εξαρχείων, όπου κατοικούσε, φιλοξένησε μια ομάδα ΕΛΑΣιτών στο σπίτι του, πρόσφερε μάλιστα για τον αγώνα τα όπλα του πατέρα του.
Περιθώριο, επίσης, ήταν ο συγγραφέας Γιώργης Ζάρκος. Μυήθηκε νεότατος στο κομμουνιστικό κίνημα και εξορίστηκε στην Ανάφη επί 4ης Αυγούστου. Στα χρόνια 1945 - '50 μοίραζε χειρόγραφά του, στηλιτεύοντας πρόσωπα και πράγματα του κατεστημένου, πολιτιστικού και πολιτικού. Τον έβαλαν στο ψυχιατρείο.
Τόσα χρόνια παρακολουθώ ένα γενικευμένο παραμύθιασμα γύρω από το περιθώριο ή το λεγόμενο Αντεργκραουντ. Ο,τι απ' αυτό στις μέρες μας φτάνει σαν μόδα και εκδηλώνεται σαν τέχνη είναι για γέλια δυστυχώς. Είναι μερικές σκηνές από το έργο. Πιο απλά λοιπόν, ξύστε έναν τύπο του περιθωρίου και θα βρείτε έναν τύπο του Συνασπισμού με τις πιτζάμες του και το χαμόγελο από διαφήμιση οδοντόπαστας να σας κοιτά. Αλλά τουλάχιστον οι του Συνασπισμού έμαθαν γρήγορα το κόλπο: Οποια πέτρα κι αν σηκώσεις, θα τους βρεις από κάτω. Το μυστικό της επιτυχίας τους; Να είσαι μέσα σε όλα και ταυτόχρονα να κάνεις κριτική σε όλα.
Πέρα και πάνω απ' όλα αυτά, ακούγεται και πάλι το θαυμάσιο γέλιο του Λένιν. Το έχουμε ανάγκη τώρα, που όλοι περνάνε στα χέρια της μαγγανείας και η Αθήνα κοντεύει να γίνει αρχαίο νεκρομαντείο.
Γιώργος Κακουλίδης
Ριζοσπάστης, 5 Μάρτη 2000
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου