Συναγερμός Μάχης (2/3) - ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Η Κρίση των Πυραύλων, Οκτώβρης 1962

Πρόλογος του βιβλίου Alarma de combate (Συναγερμός Μάχης) των Ernesto Pérez Shelton και Eduardo Yasells Ferrer που  εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Αβάνα το 1993 (Εditorial Pablo de la Torriente)  και επανεκδόθηκε το 2007 (Casa Editora Abril) .

Οι Ηνωμένες πολιτείες διέθεταν τότε  5.000 πυρηνικές κεφαλές και η Σοβιετική Ένωση 300, σε μια αναλογία 17 προς 1 υπέρ των ΗΠΑ, το ίδιο και στα στρατηγικά βομβαρδιστικά που υπερείχαν της ΕΣΣΔ σε μια αναλογία 10 προς 1. Στους διηπειρωτικούς πυραύλους  μέσου και μεσαίου  βεληνεκούς η Ουάσιγκτον ήταν 4 χρόνια μπροστά από την Μόσχα. ⁷

Από την πρώτη στιγμή προτάθηκε να γίνει μια συμφωνία γιατί  από την πρώτη στιγμή θεωρείτο μια επιχείρηση στρατηγικής σημασίας. “Δεν μας άρεσαν οι πύραυλοι […] γιατί η παρουσία τους […] προκαλούσε ζημιά στην εικόνα της επανάστασης”,⁸  γιατί η Κούβα θα εμφανιζόταν σαν μια  σοβιετική στρατιωτική βάση και αυτό θα είχε  υψηλό πολιτικό κόστος για την εικόνα της χώρας μας. Ωστόσο η επιχείρηση θεωρήθηκε σαν μια  συνεισφορά στην ενδυνάμωση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου. Οι σοβιετικοί μας πληροφόρησαν ότι  θα ήταν  42 πύραυλοι, 36 επιχειρησιακοί και 6 δοκιμαστικοί. Πολλές φορές ο Nikita υπονόησε δημόσια ότι μπροστά σε μια επέμβαση στην Κούβα θα χρησιμοποιούσε τους πυραύλους.

Στις συνομιλίες που πραγματοποιήθηκαν σε Αβάνα και Μόσχα από τις 29 Μάιου διαμορφώθηκε ένα σχέδιο συμφωνίας κοινής άμυνας του εδάφους της Κούβας και στρατιωτικής συνεργασίας ανάμεσα στις δύο χώρες. Με αυτόν τον σκοπό, ο κομαντάντε Ραούλ Κάστρο είχε συνομιλίες με τον Nikita Jruschov και άλλους σοβιετικούς στρατιωτικούς ηγέτες κατά την επίσκεψη του  στην Σοβιετική Ένωση μεταξύ 3 και 16 Ιουλίου του 1962. Ο κομαντάντε Φιδέλ Κάστρο έκανε τις ενδεδειγμένες διορθώσεις στο ντοκουμέντο και μια νέα εισαγωγή στο κείμενο τις πρώτες μέρες του Αυγούστου. Ο ηγέτης της Επανάστασης εξέφρασε με ρεαλιστικό τρόπο στο εν λόγω κείμενο ότι “σε περίπτωση στρατιωτικής εμπλοκής μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Σοβιετικής Ένωσης, η Κούβα  θα μετατρεπόταν αυτόματα  σε  στρατηγικό στόχο”.⁹  Οι πύραυλοι μέσου και μεσαίου βεληνεκούς, με ένα χαρακτήρα τακτικό- επιχειρησιακό στο έδαφος της Σοβιετικής Ένωσης,  αποκτούν  ποιοτικά  στρατηγικό χαρακτήρα αν είναι εγκατεστημένοι στην Κούβα.

Ο Jruschov πρότεινε στην κουβανική κυβέρνηση να γνωστοποιήσουν την συμφωνία μόνο μετά τις προγραμματισμένες  για τις 6 Νοεμβρίου εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες, ώστε το θέμα των πυραύλων να μην γίνει θέμα στην εκλογική καμπάνια.¹⁰

Ο σοβιετικός πρωθυπουργός προγραμμάτιζε να έρθει στη Αβάνα μεταγενέστερα από αυτήν την ημερομηνία και να υπογράψει την συμφωνία. Η κουβανική πλευρά ήταν οπαδός της άποψης να δημοσιοποιηθεί η συμφωνία, πριν την πραγματοποίηση της μετακίνησης  στρατευμάτων και  στρατιωτικού υλικού  δίνοντας στην συμφωνία νομική ισχύ ώστε να αποτελεί νόμιμη  ενέργεια που δεν ερχόταν σε αντίθεση με τους κανόνες του διεθνούς δικαίου.  Με την ίδια λογική, προειδοποίησε την σοβιετική πλευρά ότι θα ήταν αδιανόητη η βορειοαμερικανική αντίδραση αν βρισκόταν προ εκπλήξεως με την τοποθέτηση πυρηνικών στην Κούβα.

Ο κομαντάντε Ερνέστο Τσε Γκεβάρα ταξίδεψε στην Μόσχα στις 27 Αυγούστου με το σχέδιο συμφωνίας ήδη αποδεκτό  και την πρόταση να δημοσιοποιηθεί. Εξέφρασε στον Jruschov ότι διαμορφωνόταν ένα αρνητικό κλίμα. Ο σοβιετικός πρωθυπουργός απάντησε ότι οι πύραυλοι δεν θα ήταν ανιχνεύσιμοι και έδωσε εγγυήσεις  ότι η χώρα του θα απαντούσε σε οποιαδήποτε επίθεση, μέχρι ακόμα και στείλνοντας το  στόλο της Βαλτικής μέχρι τις παρυφές της Κούβας. Κατά το τέλος των συνομιλιών ανάμεσα στον Τσε και τον Jrouchov κοινοποιήθηκε ένα ανακοινωθέν το οποίο εξηγούσε ότι η σοβιετική κυβέρνηση αποδέχτηκε την αίτηση της Κούβας για παροχή στρατιωτικής βοήθειας και ειδικών για να εκπαιδεύσουν τους μαχητές μας.  Με τον ίδιο τρόπο αναφέρονταν στην συνεργασία για ένα σχέδιο εκβιομηχάνισης και στην παραγωγή ζάχαρης του νησιού. ¹¹  Στην Τριμερή Συνάντηση στην Αβάνα, ο Φιδέλ εξήγησε ότι η συμφωνία ήταν ασαφής γιατί της έλειπε το  πολιτικό υπόβαθρο. Ούτε αναφερόταν σον τύπο των όπλων , ο οποίος κάλλιστα   θα μπορούσε να δημοσιοποιηθεί.

Η  αεροπορική και θαλάσσια μεταφορά των σοβιετικών στρατευμάτων (ΑTS) στην Κούβα, όπως και η ανάπτυξη  και μαχητική ικανότητά  τους , πραγματοποιήθηκε σε 76 μέρες, μεταξύ Αυγούστου και Οκτώβρη, και έλαβε την κωδική ονομασία Επιχείρηση Anadir,   το όνομα  πού είχε μια περιοχή , ένα ποτάμι  και μία λίμνη της Σιβηρίας.

Αυτή η επιχείρηση αποτέλεσε  στρατιωτικό άθλο της Σοβιετικής Ένωσης, αυτό είχε σχέση με την μετακίνηση, κατά πρώτο λόγο, των  στρατευμάτων  γενικά  και έπειτα των στρατηγικών όπλων, και με τον ίδιο τρόπο, με τον απόλυτο μυστικό χαρακτήρα στην επιλογή και μεταφορά των δυνάμενων από τις περιοχές που ήταν μόνιμα εγκατεστημένες στην Σοβιετική Ένωση, μέχρι την επανατοποθέτησή τους σε κουβανικό έδαφος.

Ο Φιδέλ χαρακτήρισε τέλεια την επιχείρηση από πλευράς  διοικητικής μέριμνας και   επιβεβαιώθηκε  στις εμπειρίες που είχαμε χρόνια μετά, όταν στείλαμε στρατεύματα στην Αγκόλα. Η Κούβα εξασφάλισε όλα τα απαραίτητα μέσα για την εγκατάσταση και ανάπτυξη των σοβιετικών πυραύλων με τις βάσεις εκτόξευσής τους. Επέλεξε, καθάρισε και ελευθέρωσε τις κατάλληλες τοποθεσίες. Έπρεπε να διαπραγματευτεί με κάθε μυστικότητα με τις αγροτικές οικογένειες την μεταφορά τους, την  ανταλλαγή γης κλπ.

Πραγματικά οι κουβανοί από την πλευρά τους, κράτησαν το μυστικό, θυμάται ο Φιδέλ.  Ήταν πια ένα μυστικό στο  οποίο συμμετείχαν  χιλιάδες άνθρωποι, γιατί καμιά επιχείρηση τέτοιας φύσης δεν μπορεί να μείνει μεταξύ τριών ή τεσσάρων […] Αυτό είναι  το καλύτερα κρυμμένο μυστικό στην ιστορία , είπε , γιατί το ήξεραν μερικά εκατομμύρια κουβανοί. ¹²

Οι μονάδες που αποβιβάστηκαν  μετακινήθηκαν νύχτα  σε κομβόϊ το πολύ σαράντα οχημάτων. Για να διασφαλιστεί η υλικοτεχνική υποδομή των εγκαταστάσεων πραγματοποίησαν   από κοινού,  κουβανοί και σοβιετικοί, αμέτρητες αναγνωριστικές εργασίες.  Σε κάθε περιοχή  υλοποιήθηκε η συνεργασία ανάμεσα στις σοβιετικές  (ATS) και τις κουβανικές (FAR) στρατιωτικές μονάδες. Οι σοβιετικοί ανέλαβαν την εσωτερική ασφάλεια των μονάδων τους ενώ οι κουβανικές δυνάμεις  την προστασία στην εξωτερικής τους περίμετρο.

Οι σοβιετικές ATS έπρεπε να υπερνικήσουν τις αντίξοες κλιματολογικές συνθήκες για την μεταφορά και συντήρηση των πυρηνικών κεφαλών, για τις οποίες ήταν αναγκαία μια υγρασία κάτω από 50% και μια θερμοκρασία κάτω από 20  C. Έπρεπε λοιπόν να φροντίσουν να  έχουν κλιματιζόμενα φορτηγά και να διαμορφώσουν κατάλληλες τοποθεσίες. Για να είναι έτοιμες οι εγκαταστάσεις δούλεψαν καθημερινά 20ώρα,  που διακόπτονταν μόνο για της ανάγκες του καμουφλάζ.

Πέρα από ότι η Επιχείρηση Anadir ήταν ένας άθλος διαπράχθηκαν μια σειρά στρατιωτικά  λάθη.  Σύμφωνα με την μαρτυρία του υποστράτηγου Leonid B.S Garpuz,  που είχε την ευθύνη των ATS για την μαχητική προετοιμασία δεν πάρθηκαν υπ όψιν οι ειδικές συνθήκες του θεάτρου των επιχειρήσεων για να καμουφλαριστούν κατάλληλα οι εργασίες κατασκευής των θέσεων εκτόξευσης και δεν διαμορφώθηκαν οι εγκαταστάσεις των πυραύλων σύμφωνα με τις συνθήκες της περιοχής. Πράγμα που προκάλεσε την ανακάλυψή τους  από τα εχθρικά αναγνωριστικά  αεροπλάνα. Ούτε πάρθηκαν  τέτοιου είδους μέτρα σε μια ακτίνα χιλίων μέτρων γύρω από τις θέσεις των πυραύλων.

Η πληροφορία σχετικά με την θέση των στρατηγικών βλημάτων έφτασε στον Λευκό Οίκο με την βοήθεια του διαστημικού κατασκοπευτικού συστήματος, μέσω των κατασκοπευτικών δορυφόρων Samos καθώς και από τα αναγνωριστικά αεροπλάνα U-2. Οι μυστικές υπηρεσίες της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και της Μεγάλης Βρετανίας συνεργάστηκαν στενά με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ειδικότερα η Δυτική Γερμανία  παρείχε στοιχεία σχετικά με την κίνηση των σοβιετικών πλοίων με στρατιωτικό υλικό  από τα στενά της Βαλτικής με  πιθανό προορισμό την Κούβα.  Άλλη πηγή αποτέλεσαν οι πράκτορες της CIA στη χώρα μας. Οι βορειοαμερικανοί   θεώρησαν αξιόπιστη μια έκθεση ενός πρώην υπαλλήλου του ξενοδοχείου Hilton στην Αβάνα – διηγείται ο Robert Kennedy στο Δεκατρείς μέρες – σχετικά με την κατασκευή μιας βάσης πυραύλων κοντά στο San Cristóbal στο  Pinar del Rio.  Σήμερα, είναι γνωστό με  ακρίβεια, όπως είπε κομαντάντε μας στον  Ignacio Ramonet  στις συζητήσεις τους για το βιβλίο 100 ώρες με τον Φιδέλ,  στην πραγματικότητα, ήταν ένα μέλος της Σοβιετικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, ο συνταγματάρχης Oleg Penkovski, αυτός που έδωσε στους βορειοαμερικανούς την ακριβή θέση των πυραύλων που μετέπειτα  εντόπισε το U-2.

Ένα από αυτά  εντόπισε  βάσεις αντιαεροπορικών ρουκετών  στην δυτική Κούβα στις 29 Αυγούστου.  Άλλο U-2 επιβεβαίωσε στις 14 Οκτωβρίου, μέσω φωτογραφιών, την παρουσία στην Κούβα πυραύλων με προβλεπόμενο πυρηνικό φορτίο.

⁷  Αυτή η πληροφορία παρουσιάστηκε στην Μόσχα τον Γενάρη του 1987 από τον Robert McNamara, Γραμματέα του Συμβουλίου  Άμυνας  του John F.Kennedy, στην Τριμερή Συνάντηση για την Κρίση του Οκτώβρη. 
⁸   Πρακτικά της Τριμερούς Συνάντησης στην Αβάνα για την Κρίση του Οκτώβρη. Ινστιτούτο Ιστορίας της Κούβας. 
⁹  Tomás Diez: “ Η Επιχείρηση Αnadir”. 
¹⁰ Alexander Alexeev: Αρθρο στην επιθεώρηση Ηχώ του Πλανήτη. 
¹¹ Ανταπόκριση του Prensa Latina α 
¹²  Πύραυλοι στην Καραιβική. Συνέντευξη του Φιδέλ Κάστρο στην Maria Shriver του NBC.

CUBA de Corazon