Με τη Σοβιετική Ένωση χάθηκε...

Κι όμως, πρώτο, όταν κάποιος ρωτά, όταν αναρωτιέσαι κι ο ίδιος, γιατί λυπάσαι που όλη αυτή η υπόθεση οδηγήθηκε στη διάλυση, έρχεται εκείνο ακριβώς το ανθρώπινο κλίμα, οι ψυχικές σχέσεις των ανθρώπων, που δεν ήταν όλες για πέταμα, αλλά άξιες μιας καλύτερης τύχης, καλύτερης μεταχείρισης για την ακρίβεια. Καθόλου δεν λυπάμαι την αυτοκρατορία, αλλά μόνο αυτό που μόλις είπα. Δεν με αφήνει η σκέψη ότι εκεί πάνω, σ’ αυτή την χώρα, δε νικήθηκε ο σοσιαλισμός, αλλά ακόμα μια φορά ο άνθρωπος δεν μπόρεσε να κρατήσει κάποια πολύ σπουδαία πράγματα, που πέρασαν δίπλα του, κάποιες αληθινές ανθρώπινες κατακτήσεις που βέβαια δεν εχάθηκαν δια μιας το 1990, αλλά σ’ όλο εκείνο το διάστημα των 70 χρόνων κάπου γενιούνταν, κάπου άνθιζαν, κάπου άρχιζαν να στραπατσάρονται και να μαραίνονται, να οδηγούνται κι αυτές στη διάλυση, στο θάνατο.

Με τη Σοβιετική Ένωση χάθηκε μια σπάνια, αδιανόητη στις σύγχρονες κοινωνίες, ατμόσφαιρα συντροφικότητας και οικογειακότητας, σπιτικότητας, με την καλή, με τη ζεστή της έννοια, που ενώνει ψυχικά τους ανθρώπους σε μια οικογένεια, εξουδετερώνοντας ό,τι τους χαρίζει και τους βάζει να εχθρεύονται αλλήλους, να σκοτώνονται και ν’ αλληλοτρώγονται.

Οι στιγμές αυτές ήταν πολλές και η παιδικότητα, για την οποία τώρα μιλάμε κριτικά, δεν ήταν όλη αρνητική.

Μακάρι ο άνθρωπος να μπορεί να αισθάνεται ως το τέλος παιδί.

Είναι καλύτερες αυτές οι καθυστερήσεις, οι αποκλίσεις και υπερβολές, παρά οι άλλες που μας γερνούν στα μικρά μας κιόλας χρόνια. Σ’ αυτό το κράτος δρομολογήθηκαν διαδικασίες και φυτεύτηκαν θεσμοί, που με τον πιο καθαρό και ξάστερο τρόπο, απελευθέρωναν από προλήψεις και δεσμεύσεις που φαρμακώνουν και γερνούν τον άνθρωπο πριν την ώρα του. Όσοι τη σοβιετική κοινωνία την εκτιμούν, παίρνοντας υπόψη την παρακμή της μόνο και εκείνες τις καταστάσεις που την έφεραν ως εκεί, αφήνουν τελείως έξω την πολιτική και ανθρώπινη θετική της πείρα. Και δεν ήταν λίγη. Ήταν ―είναι― τεράστια. Και όλη δεν επήγε χαμένη. Αυτή ακριβώς, με την επιρροή που άσκησε στον άλλο κόσμο, έφερε στις αλλαγές που έγιναν παντού και μη η επανάσταση στη Ρωσία θα’ ταν τελείως αδιανόητες. Ακόμα και σήμερα, σε χρόνια άρνησης κι εντατικής κατεδάφισης, ο σοβαρός, ο δίκαιος, ο μυαλωμένος και ειλικρινής κριτικός δεν μπορεί να μην σκέφτεται και τούτη, την σκιερή τώρα ―κι όμως πολύτιμη, ιστορικά και ανθρώπινα― όψη του πράγματος.

Θα ξαναφανούν όμως αυτά πολύ καλύτερα στο μέλλον, δηλαδή θα εκτιμηθούν πιστεύω πολύ δικαιότερα, ακριβέστερα. Και από το σήμερα που έχουμε τις κατεδαφίσεις, και από το χτες, με την τόσο πληθωρική κι άκριτη θριαμβολογία.

Στην εποχή που ζούμε, με τις συλλογικές μορφές να βαραίνουν όλο και πιο κρίσιμα, όλο και πιο αυταρχικά στην κοινωνική ζωή, όπου ο νεοφιλελευθερισμός δεν θ’ αργήσει κι αυτός να δείξει όλη του την ουτοπία, τα 70 σοβιετικά χρόνια θα μένουν ένα απέραντο πεδίο συγκέντρωσης κολοσσιαίας πείρας τι να κάνει και τι να μην ξανακάνει ο άνθρωπος, εκείνες δηλαδή οι δυνάμεις που θα κρίνουν και θ’ αποφασίζουν. Πολλές απαντήσεις θα έχουν να αντλούν από κει μέσα σε πάρα πολλά ερωτήματά τους.

Μήτσος Αλεξανδρόπουλος

Απόσπασμα από το βιβλίο του Μήτσου Αλεξανδρόπουλου «ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΜΕΝΟΥΝ (Β’ Οι άλλοι πόλεμοι. Ο αδελφός μου ο Βάσια με λουλούδια)», Εκδόσεις ΔΕΛΦΙΝΙ – Αθήνα 1994.

ΦΩΤΟ: Henri Cartier-Bresson: Serebryany Bor, Moscow, USSR, 1954