Πείρα από την εκπαίδευση στο σοσιαλισμό ― Αξίζει να γνωρίζουμε την αλήθεια. Καιρός να διαλέξουμε και να αγωνιστούμε

Ξένοι φοιτητές σε πανεπιστήμιο της Ρουμανίας επί σοσιαλισμού

Είναι στιγμές που γυρνάς το μυαλό σου πίσω στο χρόνο. Οχι γιατί κάτι συνταρακτικό μας συμβαίνει τώρα... Είναι γιατί ζούμε πολλά τούτες τις στιγμές κι είναι δύσκολο να μην τις βάλουμε δίπλα στο χτες.

Αφορμή της κουβέντας σήμερα είναι η Παιδεία. Κουβέντα πολλή. Αποφάσεις για την Παιδεία κάθε χρόνο. Οι κυβερνήσεις έχουν στο τσεπάκι τους κάθε φορά και κάτι. Νόμους. Νόμους. Νόμους. Και στο τέλος προσθέτουν καινούρια προβλήματα. Δε γνωρίζω αν λιγοστεύουν τα παλιά... Παράγουμε νόμους και διατάξεις πάνω στο άρρωστο κορμί της Παιδείας. Μα, τι είναι τούτο πάλι; Επιτυχόντες υποψήφιοι και γονείς αλαφιασμένοι.

Πού και πώς θα πάει το παιδί... Μα, και δεν έχουμε δουλειά και λεφτά... Και αν πάει... θα πάρει ή δε θα πάρει μετεγγραφή... Και πότε;

Και σήμερα η μετεγγραφή είναι η μαγική λέξη της εποχής. Και όποιος είναι ο τυχερός. Λαχείο... Πότε γεννήθηκες, ποια χρονιά πέρασες στις Πανελλήνιες... Και αρχίζουν τα βάσανα: Οχι για το 12, όχι για το 13, μόνο για το 2014... Για πόση διάρκεια θα είναι ο νόμος ή οι αποφάσεις για μετεγγραφές; Και βάλε...

Στο σοσιαλισμό

Εγώ μεγάλωσα σε σοσιαλιστική χώρα, στη Ρουμανία μέχρι πριν 35 χρόνια. Εκεί μεγάλωσα μέχρι τα 30. Τη λέξη μετεγγραφή δεν τη γνώρισα, ούτε την άκουσα.

Τι είναι αυτό το πράγμα... Πήγα εκεί σε κανονικό σχολείο. Ολα δημόσια σχολεία. Υπεύθυνος τάξης οριζόταν ένας εκπαιδευτικός. Ηξερε ακόμη και τις συνθήκες διαβίωσης των μαθητών του. Μας επισκεπτόταν και στο σπίτι. Οχι, βέβαια, συχνά. Αλλά μια φορά το χρόνο σίγουρα. Ο υπεύθυνος καθηγητής ήξερε τα προβλήματα των παιδιών του, όπως έλεγαν.

Προχωράμε στο Λύκειο. Δεν έχουμε πουθενά φροντιστήρια. Γιατί άραγε; Ο χρόνος είναι πλούτος, δημιουργία, φαντασία και αργότερα εργασία. Είχαμε χρόνο να χαρούμε τους γονείς μας, να ονειρευτούμε... Φτάνουμε ένα χρόνο πριν τις εισαγωγικές εξετάσεις, για επαγγελματικές σχολές, μέσης και ανωτάτης εκπαίδευσης σχολές...

Στις επαγγελματικές, υπήρχαν Συμβάσεις Εργασίας. Εδώ, το εργοστάσιο είχε την υποχρέωση να σου μάθει την τέχνη, αλλά και να σε προσλάβει όταν αποφοιτούσες...

Στις μέσες και ανώτατες σχολές περνούσαμε με εισαγωγικές εξετάσεις. Ο αριθμός των φοιτητών στις σχολές ήταν γνωστός. Προκαθορισμένος και σχεδιασμένος πολλά χρόνια πριν, σύμφωνα με τις ανάγκες. Κι εμείς... κάναμε τις επιλογές μας. Το μόνο που δε σκεφτόμασταν ήταν το πού θα πάμε; Πού θα μείνουμε;... Πού θα νοικιάσουμε;... Πού θα βρούμε τα λεφτά;... Αυτό το καθημερινό ΠΟΥ και ΠΩΣ, εδώ στην Ελλάδα, το κουβαλάνε γονείς και παιδιά, παππούδες και γιαγιάδες.

«ΜΕΤΕΓΓΡΑΦΗ»: Αγνωστη λέξη για εμάς που μεγαλώσαμε και σπουδάσαμε στο σοσιαλισμό. Και πολύ δύσκολη λέξη για εμάς που ζούμε στην πατρίδα μας, με τα προβλήματα στη δουλειά, στη ζωή, στην υγεία.

Μα, εγώ, ορφανή σπούδασα. Μακριά από το σπίτι... και με μια μάνα με σύνταξη. Ποτέ, μα ποτέ δεν ασχολήθηκα ούτε εγώ, ούτε η μάνα μας με τέτοια προβλήματα. Ηταν υπόθεση του κράτους να με σπουδάσει και να μου εξασφαλίσει τη διατροφή μου.

Ενα πράγμα μόνο μου ζητούσε αυτό το κράτος του σοσιαλισμού. Να διαβάζω. Να διαβάζω. Να διαβάζω. Η άμιλλα ήταν η μαγική λέξη. Να είμαστε καλοί φοιτητές. Μας πρόσφεραν διαμονή και διατροφή στις φοιτητικές Εστίες. Με παθολόγο και οδοντίατρο στο χώρο του Πανεπιστημίου. Με αναγνωστήρια στην Εστία και δίπλα, στο Πανεπιστήμιο.

Ας δούμε λίγο... Κανένας γονιός δεν έχανε τον ύπνο του... Κανένα παιδί δεν σταμάτησε τα όνειρά του... Ημασταν στα χέρια αυτού του κράτους, του σοσιαλιστικού. Ποιος ήξερε για μετεγγραφές; Κανείς. Ποιος θα παραμιλούσε στον ύπνο του; Κανείς.

Αν το ελληνικό κράτος δημιουργούσε τις Εστίες που έπρεπε να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των φοιτητών... ποιος γονιός και ποιο παιδί θα ρωτούσε για μετεγγραφές; Τώρα, βλέπεις γονείς και παιδιά με το βλέμμα παγωμένο, σε αναμονή, περιμένοντας τη μαγική λέξη... «Μετεγγραφές»... Ορους και προϋποθέσεις... Πρώτο θέμα στα δελτία ειδήσεων... Το θέμα θα έπρεπε να λυθεί εδώ και 50 χρόνια. Ναι. Ας κάνουν Εστίες με χρόνο και προοπτική. Και τότε, δε θα ρωτάει κανείς για μετεγγραφές.

Οση λάσπη και αν έριξαν οι καπιταλιστές, η Παιδεία στάθηκε όρθια

Εκεί, στις χώρες του σοσιαλισμού, η Παιδεία στήθηκε στα μεταπολεμικά χρόνια της φτώχειας και της πείνας. Κι όμως... όση λάσπη και αν έριξαν οι καπιταλιστές, η Παιδεία στάθηκε όρθια, σταθερή και αναβαθμισμένη.

Και πάμε παρακάτω. Τελειώνουμε τις σχολές. Με την αξία μας θα διοριστούμε. Ναι. Ο γενικός βαθμός όλης της διάρκειας των σπουδών είναι το πρώτο και βασικό κριτήριο. Είναι η αξία μας και ο κόπος μας... και η προσπάθεια. Μέχρι εδώ οι γονείς στη Ρουμανία δεν πληρώσανε τίποτα εξτρά, γιατί όλα ήταν δωρεάν.

Και τώρα πάμε στο τελευταίο στάδιο των σπουδών. Στην Ελλάδα, με όλες τις δυσκολίες, οι σπουδαστές φτάνουν στο τέλος. Και τώρα... ΤΙ; Η κοινωνία, ο καπιταλισμός, αφήνει στον γκρεμό τα παιδιά της κι όποιος γλιτώσει... Και σήμερα φεύγουν όπου, όπου στα ξένα... Και τώρα, πριν αναφερθώ στην κοινωνία που έζησα και μεγάλωσα στα χρόνια του σοσιαλισμού για το πώς και τι ακολούθησε στην αποφοίτηση της Ανωτάτης Γεωπονικής Σχολής της Ρουμανίας θα περιγράψω περιληπτικά το δρόμο προς τη ζωή, τη δημιουργία... Ετσι, για να μάθουν οι νέοι πως λύσεις υπάρχουν και εφαρμόστηκαν στο σοσιαλισμό... Εκεί που οι νέοι ήταν το μέλλον και το εννοούσαν. Εκεί που έπρεπε να πάρουν σάρκα και οστά οι γνώσεις... Η παραγωγή τούς περίμενε, τους είχε ανάγκη.

Εξω από το Πανεπιστήμιο, εκεί στην είσοδο, μέσα σε μια βδομάδα αναρτήθηκαν καταστάσεις με τη βαθμολογία των φοιτητών από τα πέντε Πανεπιστήμια Γεωπονικής της Ρουμανίας μαζί με τον τόπο παραμονής της οικογένειας. Την επόμενη βδομάδα έχουμε ανάρτηση καταστάσεων με τις κενές θέσεις διορισμού σε όλη την Επικράτεια της Ρουμανίας και για όλους. Θα διοριστούν όλοι οι απόφοιτοι. Εδώ αρχίζει η μελέτη. Με χαρτί και μολύβι σημειώνουμε... Γρήγορα φτάνει η μέρα του διορισμού μας. Σε 2 με 3 μέρες είμαστε όλοι συγκεντρωμένοι στο αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου. Μπροστά μας είναι ο πρύτανης της Σχολής. Εχει όλα τα στοιχεία μας στα χέρια του. Με ανοιχτή ακρόαση συνομιλεί στην άλλη άκρη του τηλεφώνου με τον υπουργό Γεωργίας και με τους πρυτάνεις όλων των Σχολών Γεωπονίας της Ρουμανίας.

Και η επαγγελματική αποκατάσταση

Εγώ, πρώτη φορά ζω αυτό το όνειρο. Το ίδιο και οι συμφοιτητές μου. Και τώρα είναι όλα έτοιμα. Αρχίζει η μεγάλη στιγμή. Απόλυτη σιγή. Ο πρώτος, με τη σειρά των καταστάσεων και τον αύξοντα αριθμό. Υπάρχουν κριτήρια. Πρώτο και καλύτερο κριτήριο είναι ο βαθμός, η αξία και ο κόπος. Δεύτερο κριτήριο είναι η οικογενειακή κατάσταση (παντρεμένος ή όχι) και πάμε παρακάτω... Υπάρχει δημόσια και με διαφάνεια ένσταση. Ολα μπροστά μας... Ακούμε. Μιλάει απευθείας ο πρύτανης με τον υπουργό Γεωργίας. Ακούμε στην άλλη άκρη του τηλεφώνου το ΝΑΙ, το ΟΧΙ, ανάλογα με τα προσόντα μας. Κι εκεί, επιτόπου επικυρώνεται ο διορισμός μας. Εκεί, μέχρι τον τελευταίο... Και πώς να το ξεχάσω...

Εγώ, χωρίς ρουμάνικη υπηκοότητα, με ξένη ταυτότητα, έτοιμη να φύγω για την πατρίδα μου, στην Ελλάδα... διορίζομαι στην πόλη διαμονής της οικογένειάς μου. Εκεί που ζητούσα. Εκεί που ήταν μόνο μια θέση και 11 υποψήφιοι απ' όλες τις σχολές της Γεωπονίας. Και δίπλα στην πολυκατοικία μας ήταν υποψήφιος ο γιος ενός στρατηγού. Κι όμως, ο νόμος είναι πεντακάθαρος. Χωρίς λακκούβες και αλλά... Χωρίς περικοκλάδες και λαβύρινθους. Εγώ, ένα ξένο παιδί, Ελληνίδα με φωνάζανε, διορίζομαι στην πόλη μου. Και στο μικρόφωνο ακούω τη φωνή του υπουργού Γεωργίας να λέει το ΝΑΙ. Ακολουθούν τα χειροκροτήματα των συμφοιτητών μου κι έχουμε τη συνέχεια. Οι συνυποψήφιοί μου ακολουθούν τη δεύτερη, τρίτη επιλογή τους.

Ετσι φτάσαμε έως τον τελευταίο απόφοιτο. Κανένας αδιόριστος. Ακόμη και σήμερα βουίζει στα αυτιά μου αυτό το ΝΑΙ. Η στιγμή είχε την αξία της. Ηταν ο αποχωρισμός μας από αυτούς που μας κρατούσαν στα χέρια τους. Ηταν η αγκαλιά αυτών που μας δώσανε την ξενοιασιά μας. Και τώρα, η κοινωνία μας περιμένει. Μέσα στο μήνα παρουσιαστήκαμε όλοι στις δουλειές μας. Και τότε, αρχίζει η προσφορά μας στην κοινωνία, στην παραγωγή. Κι εμείς... με τη σειρά μας προσφέρουμε για την επόμενη γενιά...

Και τότε βλέπουμε πως τα Θα και τα Θα δεν υπάρχουν... Γιατί ο σοσιαλισμός τα έλυσε και κατάργησε τις έννοιες και τις λέξεις όπως: Αγχος, αβεβαιότητα, ανεργία, αδιοριστία... Κι αυτές οι μετεγγραφές των φοιτητών δεν υπήρχαν ούτε σαν έννοια, σαν λέξη. Γιατί, ποιος θα ζητούσε μετεγγραφή εδώ στην Ελλάδα, αν το κράτος είχε δωρεάν φοίτηση, με Εστίες και γιατρούς για όλους τους φοιτητές; Ποιος δε θα πήγαινε στην άλλη άκρη της Ελλάδας αν είχε τα απαραίτητα για διαμονή και διαβίωση; Εδώ βλέπουμε πως ο καπιταλισμός πατάει στις διακρίσεις, στις αδικίες και στο χαλί των νόμων του συστήματος που είναι φραγμός για τους φτωχούς και τη μόρφωση. Αυτό έζησα κι αυτό θέλω να γνωρίσω στους νέους. Πρέπει να ξέρουν οι νέοι ότι υπάρχει κι ο άλλος δρόμος... Ο δρόμος του αγώνα και των απαιτήσεων. Ναι, το ζήσαμε. Ναι, αυτή ήταν η Παιδεία στο σοσιαλισμό και αυτή είναι η Παιδεία στον καπιταλισμό. Πρέπει να ξέρουμε και να διαλέξουμε.

Αυτά έζησα νέα στα χρόνια του σοσιαλισμού κι αυτό το δράμα ζω σήμερα ως γονιός στα χρόνια του καπιταλισμού. Δύο διαφορετικά συστήματα... Ο σοσιαλισμός στα νιάτα κι ο καπιταλισμός στα γεράματα. Αξίζει να γνωρίζουμε την αλήθεια. Καιρός να διαλέξουμε και να αγωνιστούμε.

Αννα ΚΕΦΑΛΕΛΗ

Ριζοσπάστης