Στα 96 χρόνια από την ίδρυση του ΚΚΕ

Φωτογραφία από το 1ο (ιδρυτικό) συνέδριο του ΣΕΚΕ

«Εις το ξενοδοχείον "Πειραιεύς", εις την αίθουσαν του σωματείου των μηχανικών ατμοπλοίων... (λογοκρισία 3 γραμμών) συνήλθε χτες εις την πρώτην συνεδρίασίν του το πρώτον σοσιαλιστικόν συνέδριον της Ελλάδος, με κύριον σκοπόν την συνένωσιν όλων των εν Ελλάδι σοσιαλιστικών ομάδων εις ένα ενιαίον κόμμα διοικούμενον ενιαίως και αντιπροσωπευόμενον εις την Διεθνή. Η έναρξις εγένετο εις τας 10 π.μ...» («Ριζοσπάστης» 5, (18) του Νοέμβρη 1918).

Το 1890, ο Σταύρος Καλλέργης ιδρύει τον «Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο» στην Αθήνα, με παραρτήματα και σε άλλες πόλεις.

Το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, στην Ελλάδα, η εργατική τάξη αρχίζει να συγκεντρώνεται στα πρώτα εργοστάσια που κάνουν την εμφάνισή τους μετά το 1870. Ετσι εμφανίζεται το βιομηχανικό προλεταριάτο.

Μέχρι τότε, οι εργάτες ήταν διάσπαρτοι σε μαγαζιά, μικρές βιοτεχνίες, στα λιμάνια και τα εμπορικά πλοία και σε ελάχιστες εξορυκτικές μονάδες. Αυτήν την εποχή οργανώνονται και τα πρώτα σωματεία και οι πρώτοι αξιόλογοι οργανωμένοι συνδικαλιστικοί εργατικοί αγώνες.

Η πρώτη, βεβαίως, εργατική απεργία έγινε το 1826 από τους τυπογράφους του Ναυπλίου αλλά σταθμός στην ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος ήταν η μεγάλη απεργία των μεταλλωρύχων του Λαυρίου το 1896, που πήρε τη μορφή της εξέγερσης.

Την ίδια περίοδο, προς το τέλος του 19ου αιώνα, αναπτύσσεται και η σοσιαλιστική φιλολογία, κυρίως μέσω εφημερίδων.

Το 1911 συγκροτείται στην Αθήνα το Σοσιαλιστικό Κέντρο από τον Ν. Γιαννιό. Το Σοσιαλιστικό Κέντρο έχει δικό του πρόγραμμα και αρχές, με βάση τα διεθνή σοσιαλιστικά Συνέδρια της Β' Διεθνούς. Την ίδια χρονιά (1911), με πρωτοβουλία πάλι του Γιαννιού, ιδρύθηκε το Σοσιαλιστικό Κέντρο Πειραιά.

Το 1912, στην Αθήνα ιδρύεται ο Σοσιαλιστικός Ομιλος της Ελληνικής Νεολαίας, από νέους εργάτες, και εκδίδει το δεκαπενθήμερο περιοδικό «Ανάστασις». Ο όμιλος αυτός εντάχθηκε στο Σοσιαλιστικό Κέντρο της Αθήνας του Ν. Γιαννιού, ενώ συνδέθηκε και με τη Διεθνή Σοσιαλιστική Νεολαία. Το 1912 ιδρύεται και ο Σοσιαλιστικός Ομιλος της Κέρκυρας, ενώ μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους συγκροτείται η Σοσιαλιστική Νεολαία Καβάλας, που αναπτύσσει έντονη σοσιαλιστική προπαγάνδα και δράση στους καπνεργάτες.

Το 1914, ο Π. Δημητράτος ίδρυσε στην Αθήνα τη Σοσιαλιστική Εργατική Ενωση και το 1916 ιδρύθηκε η Σοσιαλιστική Νεολαία της Αθήνας, με πρωτοβουλία του Δημοσθένη Λιγδόπουλου και των συμφοιτητών του Σπ. Κομιώτη, Φρ. Τζουλάτη και αδελφών Δούμα. Αυτή η οργάνωση έδινε έμφαση στις αρχές του επιστημονικού σοσιαλισμού και στην ανάγκη της διαφώτισης και οργάνωσης της εργαζόμενης νεολαίας. Εξέδιδε δε και την εφημερίδα «Εργατικός Αγών» που διηύθυνε ο Λιγδόπουλος.

Η Φεντερασιόν, σοσιαλιστική οργάνωση που δρούσε στη Θεσσαλονίκη και συσπείρωνε στις γραμμές της εκπροσώπους από εργάτες όλων των εθνικοτήτων της πόλης (Ελληνες, Τούρκους, Εβραίους, Βούλγαρους) και είχε οργανώσει και καθοδηγήσει σημαντικούς εργατικούς αγώνες στη Μακεδονία, είχε συνειδητοποιήσει περισσότερο την ανάγκη οργάνωσης κόμματος της εργατικής τάξης της Ελλάδας. Ετσι, πήρε την πρωτοβουλία της σύγκλησης, τον Απρίλη του 1915 στην Αθήνα, της πρώτης Πανελλαδικής Σοσιαλιστικής Συνδιάσκεψης, στην οποία συμμετείχαν αντιπρόσωποί της και αντιπρόσωποι της Σοσιαλιστικής Ενωσης, των Σοσιαλιστικών Κέντρων του Πειραιά, του Βόλου, της Κέρκυρας και της Μυτιλήνης, καθώς και των εφημερίδων «Αβάντι» (Θεσσαλονίκης) και «Οργάνωσις».

Η Συνδιάσκεψη κατέληξε σε μια σειρά διακηρύξεις για τα δικαιώματα της εργατικής τάξης και την ανάγκη ίδρυσης δικού της κόμματος, χωρίς να προχωρήσει σ' αυτό.

Η Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία επιδρά αποφασιστικά στην επιτάχυνση των διαδικασιών και στην ωρίμανση της ανάγκης ίδρυσης κόμματος του προλεταριάτου.

Τον Αύγουστο του 1918 πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα εργατική Συνδιάσκεψη, με σκοπό την προετοιμασία της σύγκλησης Πανελλαδικού Εργατικού Συνεδρίου. Το Πανελλαδικό Εργατικό Συνέδριο άρχισε τις εργασίες του στην Αθήνα στις 21 του Οκτώβρη (3 του Νοέμβρη) του 1918 και τις συνέχισε στον Πειραιά. Υστερα από έντονη και σκληρή ιδεολογική αντιπαράθεση, το Συνέδριο υιοθέτησε την αρχή της πάλης των τάξεων μακριά από κάθε αστική χειραγώγηση. Ετσι ιδρύθηκε η ΓΣΕΕ.

Λίγες μέρες μετά από το εργατικό συνέδριο και την ίδρυση της ΓΣΕΕ, συνήλθε το 1ο Πανελλαδικό Σοσιαλιστικό Συνέδριο, το Ιδρυτικό Συνέδριο του ΣΕΚΕ.

Το κόμμα της εργατικής τάξης, από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του, επέμεινε στην οργάνωσή του σύμφωνα με τις αρχές της επιστημονικής κοσμοθεωρίας αλλά και στην εξασφάλιση, στις συγκεκριμένες συνθήκες, της πρωτοπορίας από την άποψη της ιδεολογίας, της πολιτικής και της δράσης για την υπεράσπιση των συμφερόντων της εργατικής τάξης και όλου του λαού. Ηταν κόμμα επαναστατικό - διεθνιστικό. Τάχτηκε στο πλευρό της Οκτωβριανής Επανάστασης.

Εκδηλώθηκαν τρεις τάσεις. Η μία ήταν η επαναστατική των σοσιαλιστών, που συσπειρώθηκαν γύρω από τον Δημοσθένη Λιγδόπουλο, τον Σπύρο Κομιώτη και τον Μιχ. Οικονόμου.

Η δεύτερη ήταν δεξιά ρεφορμιστική με τους Α. Σιδέρη, Ν. Γιαννιό και Π. Δημητράτο.

Εκφράστηκε επίσης και μια τρίτη τάση κεντριστική, με εκπρόσωπο τον Α. Μπεναρόγια.

Μέσα από την ιδεολογική διαπάλη στο Ιδρυτικό Συνέδριο, επικράτησαν στα περισσότερα και πιο κρίσιμα ζητήματα οι θέσεις των σοσιαλιστών υπό τον Δ. Λιγδόπουλο, οι επαναστατικές.

Η δεξιά τάση, με επικεφαλής τον Ν. Γιαννιό, που βρέθηκε στη θέση της μειοψηφίας στο Συνέδριο, αποχώρησε αφού δεν κατάφερε να αναγνωριστεί από τους συνέδρους ως τάση με δικό της καθοδηγητικό κέντρο.

Στο Δεύτερο Συνέδριό του, που συνήλθε τον Απρίλη, 5 - 12 (18 - 25), του 1920 και αποφάσισε την προσχώρηση στην Γ' Κομμουνιστική Διεθνή και την αποδοχή των αρχών και των ψηφισμάτων της, αποφασίστηκε να προστεθεί στον τίτλο του Κόμματος η λέξη «Κομμουνιστικό» και έτσι το Κόμμα ονομαζόταν Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (Κομμουνιστικό), ΣΕΚΕ (Κ). Στο ίδιο Συνέδριο αποφασίστηκε να τεθεί ο «Ριζοσπάστης» υπό τον έλεγχο της ΚΕ. Ενα χρόνο αργότερα, την 1η Αυγούστου 1921, ο «Ριζοσπάστης» έγινε «επίσημο όργανο του ΣΕΚΕ (Κ)». Εως τότε, επίσημο όργανο της ΚΕ του Κόμματος ήταν η εφημερίδα «Εργατικός Αγών» με εκδότη τον Δημοσθένη Λιγδόπουλο.

Τη μετονομασία του σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας την αποφάσισε το Τρίτο Εκτακτο Συνέδριό του, που συνήλθε από τις 26 Νοέμβρη έως τις 3 Δεκέμβρη του 1924. Το Συνέδριο, ομόφωνα, δέχτηκε όλες τις αποφάσεις της Κομμουνιστικής Διεθνούς, της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας και τους 21 όρους εισδοχής των Κομμουνιστικών Κομμάτων στη Διεθνή. Σ' αυτό το Συνέδριο, το Κόμμα, από ΣΕΚΕ (Κ), μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (Ελληνικό Τμήμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς), ΚΚΕ (ΕΤΚΔ).

Ριζοσπάστης