ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ: "Βαρέθηκα να ζώ μέσα στην λάσπη"

"Αποτελούν ένα άλυτο αίνιγμα στην ιστορία του ευρωπαϊκού πολιτισμού: για χίλια χρόνια περιπλανιώνται μέσα στην Ευρώπη, για χίλια χρόνια διώκονται, για χίλια χρόνια καίγονται από τις διάφορες εξουσίες, για χίλια χρόνια διατηρούν μια προφορική γλώσσα, ήθη, παραδόσεις, έναν νομαδικό τρόπο ζωής, μια κυκλική αντίληψη του χρόνου, μια συλλογική λογική αναίρεσης του θανάτου. Ποτέ δεν πολέμησαν οι τσιγγάνοι, ποτέ δεν σήκωσαν όπλα εναντίων κανενός, ποτέ δεν φόρεσαν την στολή του στρατιώτη ακόμη κι όταν το αντάλλαγμα ήταν η ίδια τους η ζωή - όπως ποτέ δεν καλλιέργησαν την γη", διαβάζω από ένα δημοσίευμα του συγγραφέα Θανάση Τριαρίδη.

Ηθοποιοί ενός παράξενου θεάτρου του δρόμου εδώ και αιώνες οι τσιγγάνοι, μα στην παράσταση που καθημερινά δίνουν, ελάχιστοι είναι εκείνοι που θα στρέψουν τα βλέμματα τους για να της δώσουν  σημασία. Δεν μπορεί φυσικά να μην παραδεχτεί κάποιος πως σε σχέση με την αντίληψη παλιότερων εποχών, όταν όλοι τους κοιτούσαν καχύποπτα και τους απέρριπταν, η σχέση της κοινωνίας μαζί τους έχει βελτιωθεί. Όμως, χρειάζεται ακόμα πολύ δουλειά.

Καταπολεμάς τον φόβο σου μόνο εφ' όσον τον γνωρίσεις. Έτσι έχουν τα πράγματα και με τους τσιγγάνους. Αν τους γνωρίσεις, θα καταλάβεις ότι είναι ίδιοι με σένα, τα παιδιά τους είναι ίδια με τα παιδιά όλου του κόσμου. Η διαφορετικότητα εντοπίζεται στην εμμονή τους για νομαδική ζωή αυτό όμως δεν σημαίνει απαραίτητα ότι αρέσκονται στην αθλιότητα της διαβίωσης των καταυλισμών. Οι καταυλισμοί, παράνομη ιδιοποίηση χώρων τις περισσότερες φορές, είναι γι αυτούς αναγκαιότητα επειδή καμιά εξουσία μέχρι σήμερα δεν δημιούργησε οργανωμένες κοινότητες για να ζούν. Παράγκες με προφύλαξη από νάυλον ή από ελενίτ, δίχως χώρους υγιεινής, δίχως νερό, φώς, τηλέφωνο. Πως εξ άλλου να τα εξασφαλίσει αυτά κάποιος σε αυθαίρετες κατοικίες καταπατημένων οικοπέδων.

Ο καταυλισμός των τσιγγάνων στον Τσεσμέ ,είναι ένας κλασικός τσιγγάνικος παραγκότοπος. Ελάχιστοι οι κάτοικοι του, μόλις πέντε οικογένειες, νεαρά ζευγάρια με πολλά ανήλικα παιδιά. Πέντε παράγκες ,με πανομοιότυπη "αρχιτεκτονική". Ένας χώρος ενιαίος που εκτελεί χρέη κουζίνας, τραπεζαρίας, σαλονιού, κρεβατοκάμαρας. Στην μέση μια ξυλόσομπα. Δεν έχεις περιθώριο ν' αναρωτηθείς που χωράνε όλα τα μέλη της οικογένειας ούτε καν αν κοιμούνται σε κρεβάτια. Θεωρείται μάλλον αυτονόητη η απάντηση ότι κοιμούνται στο πάτωμα.

Η χτεσινή λιακάδα επέτρεψε στον γυναικείο πληθυσμό του καταυλισμού, όλες νεαρές γυναίκες, να βγούν στην κοινόχρηστη αυλή, όπου τα απομεινάρια απ' την λάσπη μαρτυρούν πως βίωσαν την τελευταία κακοκαιρία, να κάνουν την μπουγάδα τους ,να καθαρίσουν τον χώρο, να κάνουν την διαλογή ρούχων από τα πακέτα που είχαν παραλάβει προφανώς από κάποιον σύλλογο, απ' την εκκλησία ή κάποιους ιδιώτες.

Τα μικρά παιδιά τριγύρω τους, όπως όλα τα παιδιά που ζούν στην ύπαιθρο. Δεν σφίζουν από καθαριότητα, σφίζουν από ζωή όμως. Παίζουν, γελούν, τσακώνονται, τρέχουν. Και δείχνουν ευτυχισμένα εκεί ανάμεσα στα λασπόνερα...

Οι άνδρες λείπουν. Έχουν φορτώσει στα φορτηγάκια τους το εμπόρευμα, κυρίως είδη μαναβικής όπως μας λένε οι γυναίκες τους, κι έχουν βγεί γύρω χωριά για το μεροκάματο.

Η 22χρονη Ευαγγελία, δεν αρνείται να με βάλει στο εσωτερικό του "σπιτιού". Με οδηγεί στην είσοδο κι όταν μπαίνουμε στο "σαλόνι", δείχνει αμήχανη καθώς θεωρεί ότι το σπίτι της δεν είναι τόσο τακτοποιημένο όσο θα ήθελε για να δεχτεί επισκέπτες, θέλει να δικαιολογηθεί για τα πιάτα που βρίσκονται άπλυτα στον νεροχύτη. Νοιώθω περισσότερο αμήχανη εγώ, συνειδητοποιώντας ότι μάλλον παραβιάζω το οικογενειακό της άσυλο. Αυτός τελικά ο χώρος πολλαπλών χρήσεων, δεν διαφέρει σε τίποτα από το καθιστικό ή την κουζίνα μιας οποιασδήποτε μητέρας που έχει τρία μικρά παιδάκια. Ούτε λιγότερο ούτε περισσότερο τακτοποιημένος. Είναι ένας χώρος καθαρός προς μεγάλη έκπληξη μου.

Στον τοίχο όμορφα καδράκια ,φωτογραφίες από όμορφες οικογενειακές στιγμές, από τα βαφτίσια των παιδιών της, από κάποιο γάμο, από κάποια φιλική συγκέντρωση.

"Να, κοίτα να πιστέψεις, έχω βαφτίσει τα παιδιά μου. Εδώ είναι η βάφτιση της Μαριλένας, αυτή είναι η νονά της, εδώ η βάφτιση της Δήμητρας κι αυτή η κυρία είναι η νονά της. Οι κουμπάροι μας είναι από δώ, από τον Τσεσμέ.  Μας αγαπούν. Όλοι μας αγαπούν, μας ξέρουν τόσα χρόνια. Μας φέρνουν ρούχα, τρόφιμα, δεν έχουμε κανένα πρόβλημα μαζί τους" λέει η Ευαγγελία, που από τα 17 της ζεί στον καταυλισμό αυτό. Λογοδόθηκε πολύ μικρή, όπως όλοι οι τσιγγάνοι, στα 13 της .

Στην παράγκα αυτή ζεί με τον σύζυγο της και τα τρία παιδιά τους, την Σοφία 5 χρόνων, την Δήμητρα 4χρόνων και την 3χρονη πανέμορφη Μαριλένα αλλά και την μια γιαγιά τους που έρχεται τακτικά για να βοηθάει την Ευαγγελία με τα παιδιά.

Ψηλά σ' ένα ράφι, η Ευαγγελία μας δείχνει το ποντιφάρμακο. "Έχουμε ποντίκια στο σπίτι τις νύχτες, φοβάμαι για τα παιδιά" λέει.

-Θα μου περιγράψεις την μέρα σου; την ρωτάω.

-Θα σηκωθούμε το πρωί, θα ανάψουμε την σόμπα, θα πιούμε τον καφέ μας. Ο σύζυγος μου θα μου αφήσει χρήματα και θα φύγει για δουλιά. Εγώ θα αρχίσω να μαζεύω το σπίτι. Θα πάω μετά να ψωνίσω για να μαγειρέψω, θα φτιάξω τα παιδιά να φάνε... Καμια φορά κατεβαίνω στην πόλη  για κάποια δουλειά ή στο γιατρό για εξετάσεις. Έχω κάποια προβλήματα γυναικολογικά που μου παρουσιάστηκαν από το πολύ κρύο ...Πρέπει να προσέχω...Το βράδυ ζεσταίνουμε νερό, κάνω τα παιδιά μπάνιο, κάνουμε κι εμείς. Αυτή είναι η μέρα μου.

Πλησιάζοντας στον καταυλισμό, είχα δεί κεραίες τηλεόρασης, όμως στο σπίτι δεν υπάρχει αυτή η πολυτέλεια. Όπως μας είπε η Ευαγγελία, η τηλεόραση τους κάηκε και τώρα οι νύχτες της οικογένειας είναι φτωχότερες μέχρι να μαζέψουν χρήματα για ν' αγοράσουν καινούργια.

-Είχαμε αλλά μας κάηκε. Όταν λειτουργούσε, βλέπαμε κάποιο έργο, περνούσε η ώρα ευχάριστα....

-Τι φαγητά μαγειρεύετε; την ρωτάω κι εκείνη γελάει θεωρώντας την ερώτηση μου μάλλον αφελή.

-Ότι μαγειρεύετε κι εσείς ,τι νόμιζες; μου απαντάει.

                          "Ζηλεύω που δεν ξέρω γράμματα"

Από τα τρία παιδιά της Ευαγγελίας, τα δύο βρίσκονται στον καταυλισμό. Αναζητάω το τρίτο. Την 5χρονη Σοφία. Ρωτάω την μητέρα της αν είναι στο σχολείο...Η ερώτηση την δυσκόλεψε μάλλον και προσπαθεί να δικαιολογηθεί. "Τώρα κάποιους μήνες πηγαίνει στο νηπιαγωγείο εδώ στον Τσεσμέ. Σήμερα όμως είναι με τον μπαμπά της στην δουλειά. Ξέρεις πρέπει να της αγοράσουμε ρούχα και παπούτσια για το σχολείο, γι αυτό σήμερα δεν πήγε. Μόλις της ψωνίσουμε θα πηγαίνει κάθε μέρα". Επιμένω στην Ευαγγελία ότι τα παιδιά οπωσδήποτε πρέπει να πηγαίνουν στο σχολείο κι εκείνη συμφωνεί. "Της αρέσει πάρα πολύ το σχολείο. Η δασκάλα την αγαπάει. Μου λέει ότι είναι πολύ έξυπνη. Με τα άλλα παιδάκια δεν έχει κανένα πρόβλημα η Σοφία. Έχει κάνει φίλες, παίζει μαζί τους..."

Η Ευαγγελία μου  λέει ότι τον τελευταίο χρόνο κάποιες κυρίες δείχνουν ενδιαφέρον για τον καταυλισμό, για τα παιδιά, για τους μεγάλους. "Έρχεται μια κοπέλλα, η Βαγγελιώ, συζητάει μαζί μας, της λέμε τα προβλήματα μας, μας συμβουλεύει. 'Ερχονται και κάποιες άλλες κυρίες και κάνουν εμβόλια στα παιδιά" λέει, αναφερόμενη προφανώς στην κλινική ψυχολόγο Ευαγγελία Κατέρη που συνεργάζεται με την καθηγήτρια του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης, Πέλα Καλογιαννάκη,  που υλοποιεί το πρόγραμμα του υπουργείου Παιδείας "Ένταξη τσιγγανόπαιδων στο Σχολείο". Βασικοί στόχοι του προγράμματος είναι ή ένταξη των τσιγγανόπαιδων στο σχολείο αλλά και η επίλυση άλλων προβλημάτων διαβίωσης που αντιμετωπίζουν οι τσιγγάνοι σε όλη την Ελλάδα.

Ρωτάμε την Ευαγγελία αν τα άλλα παιδιά του καταυλισμού πηγαίνουν στο σχολείο. "Όχι"απαντάει διστακτικά, δικαιολογώντας όμως αυτό το γεγονός λέγοντας ότι η αβεβαιότητα του τόπου κατοικίας τους, δεν επιτρέπει στους τσιγγάνουν να μορφώσουν τα παιδιά τους. Φυσικά δεν μπορεί να είναι αυτός ο λόγος αφού στον Τσεσμέ μπορεί να ζούν σε καταπατημένο ιδιωτικό χώρο αλλά είναι σταθεροί κάτοικοι του επί πολλά έτη....

-Ευαγγελία εσύ πήγες σχολείο; -Μόνο στην πρώτη τάξη μου απαντάει η 22χρονη.

-Γιατί δεν συνέχισες; -Με πήρε ο πατέρας μου και φύγαμε από τον Ασπρόπυργο. Πήγαμε στον Πύργο...Δεν ξαναπήγα σχολείο. Ο αδελφός μου έχει πάει...Αυτός μπορεί και διαβάζει στην τηλεόραση...

-Θα ήθελες να ξέρεις γράμματα;

-Έχω πεθυμήσει τα γράμματα...ξέρεις γιατί; ζηλεύω...θέλω να πιάσω το κινητό να γράψω ένα όνομα και δεν ξέρω. Είμαι πάρα πολύ έξυπνη κοπέλλα, τα καταλαβαίνω ολα, δεν μπορώ όμως...Ζηλεύω...πάω σε γραφεία και μου λένε φέρε μου αυτό το χαρτί, το άλλο...δεν ξέρω να σημειώσω αυτά που μου λένε και τα ξεχνάω... Ζηλεύω τόσο πολύ που δεν ξέρω να γράψω, να διαβάσω...δείχνει η τηλεόραση ένα ξένο έργο και μ'  αρέσει τόσο πολύ, όμως δεν ξέρω να διαβάσω, μόνο βλέπω την ταινία...

-Τώρα που μεγάλωσες, σκέφτεσαι ότι ήταν λάθος των γονιών σου που δεν σε έστειλαν;

-Όχι, δεν το πάω έτσι γιατί καταλαβαίνω...όπως εμείς είμαστε σήμερα με τα παιδιά μας, έτσι ήταν και ο πατέρας μου, πότε εδώ πότε εκεί...χωρίς ένα σπίτι...Να είμαστε σε ένα σπίτι, να στείλω τα παιδιά μου στο σχολείο και κοντά τους θα μαθαίνω κι εγώ γράμματα...Ξέρω ότι μπορώ να μάθω από τα παιδιά...Μου το έχει πεί και η δασκάλα της Σοφίας, λέει η Ευαγγελία.

                            "Bαρέθηκα να ζώ μέσα στην λάσπη"          

Ο καταυλισμός, όπως οι περισσότεροι τσιγγάνικοι καταυλισμοί, δεν έχει ούτε νερό, ούτε ηλεκτρικό, ούτε τηλέφωνο. Το οικόπεδο που βρίσκεται, το έχουν καταπατήσει από το 2000 περίπου και  ο ιδιοκτήτης μάλλον ανοχή έχει επιδείξει. Κάποια στιγμή, ίσως και σύντομα, οι τσιγγάνοι με τις οικογένειες τους πρέπει να εγκαταλείψουν τον χώρο αυτό. Οι ένοικοι του είναι δημότες Ρεθύμνου. Οι ενήλικες ψηφίζουν όλοι. Τα χρόνια που στεγάζουν τα όνειρα τους σ'αυτήν την παραγκούπολη, δεν ήταν εύκολα. Ειδικότερα οι χειμώνες.

"Δεν έχουμε νερό, δεν έχουμε φώς. Λειτουργούμε μια γεννήτρια και θέλουμε κάθε μέρα 6 με 7 ευρώ .Περισσότερο δυστυχούμε επειδή δεν έχουμε νερό. Ανάμεσα σε φώς και νερό, καλύτερα να έχουμε νερό. Τώρα με μπιτόνια κουβαλάμε από τα τσιμεντάδικα. Φωτισμό και μ' ένα λουξάκι μπορούμε να την βγάλουμε...αλλά το νερό είναι πάνω απ' όλα...Ζούμε δύσκολα ...όποτε βρέχει πατάμε λάσπες και νερά...μας ενοχλεί τόσο πολύ που ζούμε μέσα στην λάσπη...δεν έχουμε τουαλέτες παρά μόνο μία για όλες τις οικογένειες. Πάλι καλά όμως που τόσο καιρό έχουμε αυτό το οικόπεδο .Όμως, έρχεται ο κύριος που το έχει και μας λέει ότι πρέπει να φύγουμε. Θα θέλαμε αν μπορούν κάποιοι να ενδιαφερθούν για μας. Να μας βρούν χώρο κι ας πληρώνουμε ένα μικρό ενοίκιο αλλά να τον φτιάξουμε όπως θέλουμε. Είμαστε Έλληνες κι εμείς, ψηφίζουμε. Βρίσκουν λύσεις για άλλους που δεν είναι Έλληνες ,γιατί να μην βρίσκεται λύση και για μας; Θα μου άρεσε ένα άλλο περιβάλλον. Να είναι πιο καθαρά τα παιδιά μας, να μπορούμε να τα περιποιηθούμε καλύτερα, να πηγαίνουν στο σχολείο,να ζούμε όπως κι εσείς. Όλοι μας θέλουμε να ζήσουμε καλύτερα. Όχι να μας διώχνουν από παντού".

- Ο κόσμος δεν σας ξέρει, θεωρεί ότι είστε αδιάφοροι για τα παιδιά σας,δεν σας νοιάζει αν είναι βρώμικα, δεν τα στέλνετε στο σχολείο..

-Κάνετε λάθος. Όπως φροντίζει κάθε μητέρα τα παιδιά της, φροντίζουμε κι εμείς τα δικά μας. Εγώ όμως δεν έχω κάτι που έχετε εσείς. Δεν έχω νερό...Γι αυτό δεν είναι πάντα καθαρά...

-Αν σε ρωτούσε κάποιος ποιό είναι το μεγαλύτερο σου πρόβλημα, τι θα του έλεγες;

-Ότι ζώ μέσα στην λάσπη...κι ότι δεν έχω νερό...Μπορεί κάποιος να το αλλάξει αυτό; όχι για μένα, για τα παιδιά μου....Βαρέθηκα να ζώ μέσα στην λάσπη...

Τα παιδιά της 22χρονης Ευαγγελίας όπως και χιλιάδες άλλα παιδιά, τσιγγανόπουλα στην Ελλάδα, μεγαλώνουν κάτω από άθλιες συνθήκες και μαζί με τις οικογένειες τους ζούν υπό την συνεχή αγωνία του διωγμού....

Πηγή