Το παρακράτος του internet

Πριν από δέκα ακριβώς μήνες γράφαμε εδώ σχετικά με την ελευθερία των  blogs: «Δεν της έφταναν ένα σωρό προβλήματα, έχει και τα …blogs! Για την κυβέρνησή μας ο λόγος, στους κόλπους της οποίας πολύς λόγος γίνεται τελευταία για τη λειτουργία  των blogs, την κατάργηση της ανωνυμίας των διαχειριστών τους και - στην ουσία – τον περιορισμό της ελεύθερης έκφρασής τους. Αφήστε που αν μπορούσε, αύριο το πρωί κιόλας θα «έσβηνε» από το χάρτη κάθε ενοχλητική κουκίδα ελεύθερης σκέψης. Είναι γενικότερη η κατεύθυνση για τσάκισμα κάθε ελευθερίας των πολιτών αυτής της έρμης χώρας».

Η εμφάνιση του internet στη ζωή μας την επηρέασε καθοριστικά. Η εξέλιξη της τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια ξεπέρασε ακόμα και τα πιο «τραβηγμένα» σενάρια επιστημονικής φαντασίας. Η εμφάνιση πολλών καινοτομιών σ’ αυτήν και η «βίαιη» εισβολή τους στη ζωή μας έπαψαν απλά να την επηρεάζουν. Δημιουργήθηκε ένα καθεστώς «κατοχής» που άλωσε τις  σχέσεις μας  με ό,τι μας περιβάλλει. Από την συνδιαλλαγή μας με μια υπηρεσία, την ενημέρωση, την ψυχαγωγία μας, μέχρι και τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Σε τέτοιο βαθμό που οι περισσότεροι από εμάς δεν μπορούν να σκεφτούν τη ζωή τους πια χωρίς internet!

Όταν πριν δεκατρία χρόνια πρωτοεμφανίστηκαν τα blogs, ήταν λίγοι αυτοί που τα ακολούθησαν. Όπως κάθε τι καινούργιο το αντιμετωπίσαμε με δυσπιστία. Σ’ αυτό έπαιξε ρόλο και η μικρή επαφή-σχέση μας με το internet συνολικότερα, που σε επίπεδο χωρών Ευρωπαϊκής Ένωσης αυτή βρισκόταν στα πιο χαμηλά επίπεδα. Σήμερα και αφού στο μεταξύ έκαναν την εμφάνισή τους και τα λεγόμενα social media, πολλές χιλιάδες χρήστες στην Ελλάδα και πολλά εκατομμύρια ακόμα σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη μπορούν να εκφράζουν την άποψή τους, κατά κανόνα χωρίς λογοκρισία, να ενημερώνονται, να διασκεδάζουν και να επικοινωνούν, με ταχύτητα αστραπής, ακόμα κι αν μεσολαβούν χιλιάδες χιλιόμετρα μεταξύ τους.

Έτσι λοιπόν ο άνθρωπος πρόσθεσε ένα ακόμα λαμπρό επίτευγμα στον μακρύ κατάλογο των καταχτήσεών του. Ένα ακόμα εργαλείο στην εργαλειοθήκη του. Όμως όπως συμβαίνει με όλα τα εργαλεία, ακόμα και τα πιο «απλά», η αποτελεσματικότητα της χρήσης τους όπως και η απόδοσή τους, εξαρτώνται κυρίως από αυτόν που τα χρησιμοποιεί. Ένα κοφτερό μαχαίρι, με την ίδια ευκολία που μπορεί να κόψει ένα καρβέλι ψωμί, μπορεί να κόψει κι ένα ανθρώπινο κεφάλι. Η διαφορά βρίσκεται στο χέρι που το κρατά και τον εγκέφαλο που δίνει τις εντολές. Δεν δικαιούμαστε λοιπόν να απορρίπτουμε ένα εργαλείο σαν «κακό». Αντίθετα, μπορούμε να κρίνουμε  τον τρόπο με τον οποίο  αυτό χρησιμοποιείται.

Είναι γνωστό πως τα μεγαλύτερα εγκλήματα στην ιστορία της ανθρωπότητας γίνονταν πάντα στο όνομα της ελευθερίας του ανθρώπου. Μιας «ελευθερίας» που σπάνια ρωτήθηκε  αυτός που του την επέβαλλαν -πάντα κάποιοι ισχυρότεροι και πάντα με το μαχαίρι- αν την… αντέχει. Μπορούμε να πούμε λοιπόν  πως η ελευθερία είναι κάτι που ταιριάζει  στους ισχυρούς, κάνοντας τους ασθενέστερους να την ονειρεύονται, ακόμα κι αν φαινομενικά την απολαμβάνουν.

Μεγάλη συζήτηση γίνεται στις μέρες μας για την ελευθερία του internet, για τον ρόλο των blogs και των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης, για την ανωνυμία των bloggers κλπ. Δύο είναι οι κυριότεροι λόγοι: η λεγόμενη «πολιτική απορρήτου» της Google που άλλαξε πριν λίγες εβδομάδες και ο «τρόπος συμπεριφοράς» κάποιων blogs, ή άλλων social media πηγών (λογαριασμών facebook και twitter).

Η μετατροπή της κατάληξης com  σε gr, στο τέλος της «διεύθυνσης» του blog, γίνεται για να έχει το Ελληνικό κράτος τα blogs υπό την νομική εποπτεία του. Αυτό βέβαια δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμα κι απ’ ότι λένε κάποιοι ειδικοί θα πάρει καιρό, αφού εμπλέκονται οι νομοθεσίες ΗΠΑ, Ευρωπαϊκής Ένωσης και η Ελληνική και υπάρχουν πολλά  ζητήματα που θα πρέπει να διευθετηθούν.

Από την μέρα που άνοιξα αυτό το blog, έγραφα και γράφω ό,τι μου κατέβει στο κεφάλι, έχοντας παράλληλα ξεκάθαρο στο μυαλό μου τι «πρέπει» και τι «δεν πρέπει» και ακολουθώντας στοιχειώδεις κανόνες αυτοελέγχου και σεβασμού αυτών που θα το επισκεφτούν.

Καμιά Αρχή μέχρι σήμερα δεν προσπάθησε να παρέμβει με κάποιο τρόπο στα γραφόμενά μου, δηλαδή να με λογοκρίνει. Είναι αστείο να επικαλεστώ την όποια «ανωνυμία» μου απέναντι στις Αρχές, όταν ανά πάσα στιγμή μπορεί να εντοπιστεί από αυτές  το σημείο από το οποίο «εκπέμπει» αυτό το blog. Τα υπόλοιπα είναι νομικά θέματα, δεν τα ξέρω και δεν μπορώ να έχω στοιχειοθετημένη άποψη. Μπορώ θεωρητικά να ισχυριστώ πως κινούμαι με απόλυτη ελευθερία σε ένα περιβάλλον που φημίζεται γι’ αυτήν. Είναι όμως έτσι;

Αν χωρίσουμε τα blogs σε κατηγορίες ανάλογα με τον χαρακτήρα και τη θεματολογία τους θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως ένα μεγάλο κομμάτι τους έχει ως αντικείμενό του (άμεσα ή έμμεσα) την ενημέρωση. Μέρα με τη μέρα τα καθεστωτικά ΜΜΕ χάνουν όλο και περισσότερους αναγνώστες, θεατές ή ακροατές. Η εμπιστοσύνη του κόσμου στην «αντικειμενική» τους ενημέρωση κλονίστηκε σε μεγάλο βαθμό, όταν άρχισε να αποκαλύπτεται ο τρόπος που αυτά είχαν δημιουργηθεί και λειτουργούσαν. Όταν – και μέσα από τον έντονο μεταξύ τους ανταγωνισμό- φάνηκε ένα καλοστημένο σκηνικό οικονομικοπολιτικής διαπλοκής που ανεβάζει και κατεβάζει πρόσωπα και κυβερνήσεις. Οι πολλοί κατάλαβαν πια γιατί ο κάθε κρατικοδίαιτος μεγαλοεργολάβος που σέβεται τον εαυτό του, οφείλει να έχει στην κατοχή και τον έλεγχό του εφημερίδες, περιοδικά, άλλες εκδόσεις, ενίοτε δισκογραφική εταιρία, ραδιοφωνικό σταθμό και τηλεοπτικό κανάλι.

Δεν είναι λοιπόν τυχαία η επίθεση στα blogs από κυβερνητικά στελέχη και εκπροσώπους αυτών των ΜΜΕ όταν άρχισε να γίνεται πιο μικρό το μερίδιό τους από τα διαφημιστικά έσοδα. Την ίδια στιγμή που, βρίσκοντας πρόσφορο έδαφος, πολλά blogs απεμπολούσαν τον «ερασιτεχνικό» χαρακτήρα που είχαν στο ξεκίνημα της διαδρομής τους και εξελίσσονταν σε μεγάλους ιστότοπους ενημέρωσης που απασχολούν επαγγελματίες δημοσιογράφους και τεχνικούς και δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τα ΜΜΕ που ήρθαν να αμφισβητήσουν. Την ίδια στιγμή που δημιουργούνται καινούργια "ενημερωτικά" blogs, χωρίς να αποκλείει κανείς την ανάμιξη σε αυτά και επιχειρηματιών που είχαν ή έχουν ακόμα σαν αντικείμενό τους την ενασχόληση με τα παραδοσιακά ΜΜΕ. Κινήσεις που κάνουν βλέποντας όλο και περισσότερο κόσμο να εμπιστεύεται στα blogs την ενημέρωσή του.  Κοινό χαρακτηριστικό αυτών των περιπτώσεων είναι η διατήρηση της φυσιογνωμίας του “blogspot” που τους βοηθάει να δίνουν στους αδαής  την ψευδαίσθηση της «ανεξάρτητης» και «αδέσμευτης» ενημέρωσης.

Στις μέρες μας βλέπουμε μέσα από διαμάχες μεταξύ πολιτών, πολιτικών ή δημοσιογράφων και κάποιων blogs να αποκαλύπτονται σκοτεινοί ρόλοι και δολοπλοκίες, να στήνονται προβοκάτσιες εναντίον «ενοχλητικών» φωνών και να πρωταγωνιστούν συγκεκριμένα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα σε έναν χώρο που υποτίθεται ήταν αμόλυντος μέχρι τώρα από τις μολυσματικές ασθένειες των παραδοσιακών ΜΜΕ, που απ’ ότι αποδεικνύεται όμως, είναι μεταδοτικές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η πρόσφατη (και δικαστική) διαμάχη πολύ γνωστού δημοσιογράφου,  με γνωστό blog και επίσης γνωστό συνάδελφό του που φέρεται διαχειριστής του και οι "βαριές" κουβέντες που ανταλλάχτηκαν.

Μαζί και με άλλα παραδείγματα που, σίγουρα, δεν βγαίνουν όλα στην δημοσιότητα, δημιουργούν ένα γκρίζο τοπίο στην «μπλογκόσφαιρα» που γίνεται όλο και πιο μαύρο με τον καιρό. Βλέπουμε πως ο χώρος των blogs εξελίσσεται συχνά σε πεδίο επίλυσης επαγγελματικών, οικονομικών ή πολιτικών διαφορών, εξόφλησης προσωπικών «συμβολαίων» και κυρίως χειραγώγησης της κοινής γνώμης με κατασκευασμένες ή διαστρεβλωμένες ειδήσεις. Ποια η διαφορά τότε των blogs από τα καθεστωτικά ΜΜΕ; Μα στον τρόπο που αυτά χρησιμοποιούνται (το παραδειγμα με το μαχαίρι).

Αν μεταφερθούμε στα «αδελφά» μέσα, θα δούμε πως κι εκεί τα πράγματα δεν είναι καλύτερα. Τον τελευταίο καιρό έχουν προκαλέσει μεγάλη αίσθηση (πάντως όχι όση θα έπρεπε, αφού είναι κάτι που δεν εξυπηρετεί τα καθεστωτικά ΜΜΕ, αντιθέτως τα συμφέρει το αντίθετο) οι καταγγελίες από τη μεριά τουΚΚΕ για την ύπαρξη και συνεχιζόμενη (παρά τις συνεχείς καταγγελίες και προειδοποιήσεις του) λειτουργία πλαστών λογαριασμών σε  facebook και twitter στο όνομα του κόμματος και της Γραμματέως του. Χώροι από τους οποίους εκτοξεύονται συκοφαντίες και προσπάθειες παραπλάνησης άλλων χρηστών για την πολιτική γραμμή και τις θέσεις του ΚΚΕ.

Είναι πλέον ξεκάθαρο πως ο εκσυγχρονισμός των δομών της καπιταλιστικής εξουσίας δεν θα μπορούσε να αφήσει απ’ έξω το παρακράτος, με το οποίο είναι στενά συνδεδεμένη με σχέσεις αλληλεξάρτησης. Μόνιμο μέλημα και των δυο η εφεύρεση διαρκώς νέων μορφών χτυπήματος κάθε ενοχλητικής φωνής,  συλλογικής ή ατομικής. Την ίδια στιγμή που η κάθε κυβέρνηση-όργανό  της θα ψάχνει να βρει (ή θα δημιουργεί) «πατήματα» που θα εκμεταλλευτεί για να προσπαθήσει να εντείνει τον όποιο έλεγχό της στο internet σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό. Βλέπουμε λοιπόν ένα χώρο όπως το internet, που φημίζεται για την ελεύθερη, χωρίς περιορισμούς έκφραση και διακίνηση των ιδεών, να γίνεται ταυτόχρονα ένα μέσο που έχει σαν στόχο τον περιορισμό των δημοκρατικών δικαιωμάτων του λαού και της ελευθερίας στον τρόπο έκφρασης και επικοινωνίας του.

Αυτό ας μας προβληματίσει. Ας μην θεωρήσουμε την σημερινή κατάσταση σαν δεδομένη και διαρκή. Όταν η εξουσία θα νιώσει πως δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την πίεση που θα της ασκείται από το διαδίκτυο, θα αρκεί το κατέβασμα ενός διακόπτη για να «μαυρίσουν» οι οθόνες μας. Το ανάλογο παράδειγμα κάποιων χωρών της Βορείου Αφρικής, κατά την περίοδο της εξέγερσης των λαών τους είναι διαφωτιστικό.

Μέχρι τότε ας έχουμε συνεχώς στο μυαλό μας πως πίσω από τα blogs, και τους λογαριασμούς facebook και twitter, βρίσκονται πάντα άνθρωποι που στην καλύτερη περίπτωση εκφράζουν απλώς την άποψή τους, έχοντας ανάγκη να επικοινωνήσουν με άλλους συνανθρώπους τους. Υπάρχουν όμως και κάποιοι που  σκόπιμα παραπληροφορούν, εξυπηρετούν πονηρούς σκοπούς και  σκοτεινά συμφέροντα, που ξεδιπλώνουν  πολιτικά σχέδια και στήνουν προβοκάτσιες. Είναι τα δεκανίκια που στηρίζουν διαχρονικά την εξουσία. Με αλλαγμένη, πιο προσιτή "εμφάνιση" και σύγχρονο εξοπλισμό.

Καλό θα είναι να έχουμε τα μάτια και τ’ αφτιά μας  ανοιχτά και να μην εμπιστευόμαστε εύκολα την ενημέρωσή μας στην ανωνυμία του κάθε blog.  Ας κάνουμε επαγρυπνώντας ό,τι περνάει από το χέρι μας για να διασφαλίσουμε την ουσιαστική ελευθερία του λόγου στο internet, που περνάει και μέσα απ’ τον «αυτοέλεγχό» μας σαν  bloggers αλλά και την διαρκή κριτική αμφισβήτησή μας σαν  αναγνώστες.