Η εργατική τάξη μέσα από το λαϊκό τραγούδι (2)

Τραγούδι λαϊκό, δημιούργημα λαϊκών ανθρώπων. Η έκφραση μέσα από τη μουσική και τους απλούς λιτούς στίχους των δημιουργών του που ήταν κατά κανόνα  άνθρωποι απλοί αυτό που λέμε «λαΪκοί».

Αλλά και τραγούδι με λόγο ποιητικό, "έντεχνο". Και μουσική από μεγάλους συνθέτες που καταξιώθηκαν και σε άλλα είδη μουσικής, και με τη μαστοριά τους έφεραν την ποίηση κοντά στο λαό που την αγκάλιασε και την έκανε κτήμα του.

Τραγούδι που εξέφρασε τις ανάγκες του εργαζόμενου λαού, τα βάσανά του, τους έρωτες, τον πόνο της μάνας, τον καημό του μετανάστη, την απογοήτευση του φτωχού εργάτη, την απελπισία του αδικημένου από το κοινωνικό σύστημα.

Εξέφρασε όμως και την κριτική προς αυτήν ακριβώς την αδικία του κοινωνικού συστήματος εις βάρος των εργαζομένων, πέρασε «μηνύματα» κοινωνικής αισιοδοξίας. Σε κάποιες περιπτώσεις «αναζήτησε» και πρότεινε μια «άλλη κοινωνία».

Η επιλογή των τραγουδιών σ’ αυτό το αφιέρωμα αλλά και σε άλλα που θα ακολουθήσουν δεν μπαίνει σε «καλούπια» χρονικών περιόδων, θεματολογίας, κάποια σειρά κλπ. Ούτε προσφέρεται για κριτική και αναλύσεις, τουλάχιστον από αυτό το βήμα.

Είναι τραγούδια με το άκουσμα των οποίων μεγάλωσα. Τραγούδια που με νανούρισαν πολλά ζεστά μεσημέρια, όταν σαν μικρό παιδί «έπρεπε» να κοιμηθώ. Τραγούδια που  έφερνε το δροσερό αεράκι, από κάποιο γειτονικό ραδιόφωνο, στο δωμάτιό μου από την ανοιχτή μπαλκονόπορτα όταν εγώ είχα διάβασμα, και έβρισκα τη δικαιολογία πως με «ενοχλούσε».

Τραγούδια που συνόδευσαν τους πρώτους έρωτες, τα πρώτα ξενύχτια, τις πρώτες …κρασοκατανύξεις. Αλλά και τραγούδια που συνόδευσαν τις πρώτες διαδηλώσεις, τις πρώτες απεργίες, τις πρώτες πορείες. Τραγούδια που αγαπώ.

Το κριτήριο  της επιλογής των τραγουδιών …αυστηρά προσωπικό!

Σας εύχομαι καλή ακρόαση!

1. ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑ

Μ' αίμα χτισμένο, κάθε πέτρα και καημός

κάθε καρφί του πίκρα και λυγμός

Μα όταν γυρίζαμε το βράδυ απ' τη δουλειά

εγώ και εκείνη όνειρα, φιλιά

Το 'δερνε αγέρας κι η βροχή

μα ήταν λιμάνι κι αγκαλιά και γλυκιά απαντοχή

Αχ, το σπιτάκι μας, κι αυτό είχε ψυχή.

Πάρ' το στεφάνι μας, πάρ' το γεράνι μας

στη Δραπετσώνα πια δεν έχουμε ζωή

Κράτα το χέρι μου και πάμε αστέρι μου

εμείς θα ζήσουμε κι ας είμαστε φτωχοί

Ένα κρεβάτι και μια κούνια στη γωνιά

στην τρύπια στέγη του άστρα και πουλιά

Κάθε του πόρτα ιδρώτας κι αναστεναγμός

κάθε παράθυρό του κι ουρανός

Μα όταν ερχόταν η βραδιά

μες στο στενό σοκάκι ξεφαντώναν τα παιδιά

Αχ, το σπιτάκι μας, κι αυτό είχε καρδιά

Πάρ' το στεφάνι μας, πάρ' το γεράνι μας

στη Δραπετσώνα πια δεν έχουμε ζωή

Κράτα το χέρι μου και πάμε αστέρι μου

εμείς θα ζήσουμε κι ας είμαστε φτωχοί

Στίχοι: Τάσος Λειβαδίτης

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Ερμηνεύει: Γρηγόρης Μπιθικώτσης

2. ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΠΟΥ ΧΤΙΖΟΝΤΑΙ

Τα όνειρα που μένουνε

μονάχα μες στη σκέψη

κανείς μην τα πιστέψει

τα σβήνει η ζωή.

Τα όνειρα που χτίζονται

κι αντέχουνε στο χρόνο

υφαίνονται με πόνο

χωρίς αναπνοή.

Είναι τόσο σκληρός ο αγώνας

μα τόσο γλυκός,

είναι τόσο μεγάλη η ζωή

όταν ζεις διαρκώς,

κι έτσι φτάνεις στο τέρμα

χωρίς να ‘χεις νιώσει μικρός

και παλεύεις, πεθαίνεις, περνάς

μα δεν είσαι νεκρός.

Τα όνειρα που παίρνουνε

για λίγο το μυαλό μου

μερώνουν τον καημό μου

μια τόση δα στιγμή.

Στα όνειρα που χτίζονται

το είναι μου κι αν δώσω

αξίζει να ΄ναι τόσο

βαριά η πληρωμή.

Είναι τόσο σκληρός ο αγώνας

μα τόσο γλυκός,

είναι τόσο μεγάλη η ζωή

όταν ζεις διαρκώς,

κι έτσι φτάνεις στο τέρμα

χωρίς να ‘χεις νιώσει μικρός

και παλεύεις, πεθαίνεις, περνάς

μα δεν είσαι νεκρός.

 

Στίχοι: Άκης Πάνου

Μουσική: Άκης Πάνου

Ερμηνεύει: Στέλιος Καζαντζίδης

3. ΛΙΩΝΟΥΝ ΤΑ ΝΙΑΤΑ ΜΑΣ

Όλη μέρα στα λιμάνια και στα ναυπηγεία

στου θανάτου τα καζάνια στα μηχανουργεία

Λιώνουν τα νιάτα μας στη βιοπάλη

με τα κομμάτια μας δένει τ' ατσάλι

Στο πετσί μας η μουντζούρα που δε λέει να φύγει

η ζωή βαρειά σκοτούρα κι η χαρά μας λίγη

Λιώνουν τα νιάτα μας στη βιοπάλη

με τα κομμάτια μας δένει τ' ατσάλι

Όσο κι όσο τ' αγοράζουν το φτωχό κορμί μας

και περίσσια κέρδη βγάζουν απ' τη δύναμή μας

Λιώνουν τα νιάτα μας στη βιοπάλη

με τα κομμάτια μας δένει τ' ατσάλι

Στίχοι: Φώντας Λάδης

Μουσική: Μάνος Λοΐζος

Ερμηνεύει: Γιώργος Νταλάρας

4. ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ

Στο Μεταξουργείο
σβήσανε τα φώτα
έπεσε σκοτάδι κι εγώ κρύωνα
Και το κλάμα αρχίσαν
μες στα συνεργεία
τα σιδεροπρίονα


Κι όλα ξεχασμένα
παραπεταμένα
τ άφησες κι εχτές
Κι έγινε η Ελλάδα
όπως του Σπαθάρη
ο παλιομπερντές


Τώρα το φεγγάρι
σαν τον σκουπιδιάρη
σάρωσε αγάπες κι αμαρτήματα
Κι ο βραχνάς κουρνιάζει
σαν το νυχτοπούλι
μες στα παραπήγματα.

Στίχοι: Μιχάλης Μπουρμπούλης
Μουσική: Ηλίας Ανδριόπουλος
Ερμηνεύει: Σωτηρία Μπέλλου

5. ΤΟ ΨΩΜΙ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΓΛΥΚΟ

Τον πρώτο χρόνο φάμπρικα
τον άλλον στα ψυγεία
χωρίς να θέλω βρέθηκα
μες στα μηχανουργεία

Μα το ψωμί μου είναι γλυκό
και το κρασί ζαλίζει
τώρα που έ- τώρα που έμαθα κι εγώ
η ρόδα πως γυρίζει

Την πρώτη μέρα γέλασες
την άλλη μου μιλούσες
χωρίς να ξέρω έπαιρνα
το δρόμο που γυρνούσες

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου
Ερμηνεύει: Αντώνης Καλογιάννης 

6. Η ΦΑΜΠΡΙΚΑ

Η φάμπρικα, η φάμπρικα δε σταματά,
δουλεύει νύχτα μέρα
και πώς τον λεν το διπλανό
και τον τρελό τον Ιταλό
να τους ρωτήσω δεν μπορώ
ούτε να πάρω αέρα

Δουλεύω μπρος στη μηχανή
στη βάρδια δύο δέκα
κι από την πρώτη τη στιγμή
μου στείλανε τον ελεγκτή
να μου πετάξει στο αυτί
δυο λόγια νέτα σκέτα

Άκουσε φίλε εμιγκρέ
ο χρόνος είναι χρήμα
με τους εργάτες μη μιλάς
την ώρα σου να την κρατάς
το γιο σου μην το λησμονάς
πεινάει κι είναι κρίμα.

Κι εκεί στο πόστο μου σκυφτός
ξεχνάω τη μιλιά μου
είμαι το νούμερο οχτώ
με ξέρουν όλοι με αυτό
κι εγώ κρατάω μυστικό
ποιο είναι τ' όνομά μου.

Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος
Στίχοι: Γιώργος Σκούρτης
Ερμηνεύει: Λάκης Χαλκιάς

7. ΜΙΛΩ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΟΥ

Μιλώ για τα παιδιά μου και ιδρώνω

έχω ένα χρόνο να τα δω και λιώνω.

Μου γράφει η γιαγιά τους πως ρωτάνε

τα τρένα που 'ναι στο σταθμό πού πάνε.

Αδύνατος μου γράφει ο Στελάκης

έχει ανάγκη θάλασσας ο Τάκης

αρχίζει το σχολείο η Μαρίνα

θέλει να γίνει κάποτε γιατρίνα.

Μιλώ για τα παιδιά μου και ιδρώνω

έχω ένα χρόνο να τα δω και λιώνω.

Αγόρασα λαχείο στ' όνομά τους

αχ να κερδίσω να σταθώ σιμά τους

Στίχοι: Γιώργος Σκούρτης

Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος

Ερμηνεύει: Βίκυ Μοσχολιού

8. ΧΑΡΟΚΟΠΟΥ 1942-1953

Εφτά νομά- σ’ ένα δωμά-

πού να ξαπλώ- να κλείσεις μά- ;

Ο ένας πάει σινεμά

ο άλλος πέφτει και κοιμά-

ύπνος με βάρδια δηλαδή

στην πόρτα σύρμα για κλειδί.

Εφτά νομά- δυστυχισμέ-

σ’ ένα δωμά- φυλακισμέ-

δικαίως αγανακτισμέ-

και με τα πάντα αηδιασμέ- .

Πώς τα ’χεις έτσι μοιρασμέ-

ντουνιά ψευτοπολιτισμέ- ;

Οι δυο δουλε- απ’ τους εφτά

από τα χρέ- τι να προφτά- ;

Σαν τα τσουβά- , σαν τα σκουπί-

εφτά νομά- χωρίς ελπί-

σ’ ένα δωμά- μισογιαπί.

Ποιος να φωνά- και τι να πει;

Στίχοι: Άκης Πάνου

Μουσική: Άκης Πάνου

Ερμηνεύει: Γιώργος Νταλάρας

9. ΒΓΗΚΕ Η ΖΩΗ ΜΑΣ ΣΤΟ ΣΦΥΡΙ

Βγήκ' η ζωή μας στο σφυρί,

μας παίρνουν, μας πουλάνε,

στα ξένα χάνετ' η ζωή,

μας στίβουν, μας πετάνε.

Βγήκ' η ζωή μας στο σφυρί,

σ' Αμερική κι Ευρώπη,

άνθρωποι μας γεννήσανε

και μας πουλάν ανθρώποι.

Για μεροκάματο διπλό

τον ουρανό μας κρύψανε,

δεν έχει φως να ζήσουμε.

Η φτώχεια κει, η νύχτα εδώ,

μάνα, οι τόποι λείψανε

τη μοίρα μας να χτίσουμε.

Στίχοι: Φώντας Λάδης

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Ερμηνεύει: Αντώνης Καλογιάννης

10. ΠΟΥ ΝΑ ΧΩΡΕΣΕΙ Τ' ΟΝΕΙΡΟ

Δρόμοι όλο λάσπη και σπίτια ρημαδιό

πού να χωρέσει τ' όνειρο σε κάμαρη δυο πήχες.

Έλα καλή μου, φόρεσε τ' άσπρο μαντήλι που είχες

και τ΄αύριο πιο καλό απ΄το χθες, για μας τους δυο.

Σφυρίζει η φάμπρικα, η βάρδια μου τελειώνει

κι αν θες ν' αλλάξουμε ζωή, να πάμε σε μιαν άλλη,

έλα καλή μου, φόρεσε τ' άσπρο μαντήλι σου πάλι

και τ' αύριο πιο καλό απ' το χθες για μας τους δυο.

Πέφτει σκοτάδι στους δρόμους τους στενούς

και τα παιδιά μαζεύτηκαν τριγύρω στο μαγκάλι.

Έχουμε οι δυο μας δύναμη να ξαναρχίσουμε πάλι

σε κόσμους άλλους κι ουρανούς, πιο φωτεινούς.

Στίχοι: Μιχάλης Παπανικολάου

Μουσική: Χρήστος Λεοντής

Ερμηνεύει: Γιάννης Θωμόπουλος