Στα 70χρονα της ίδρυσης του ΕΑΜ. Οι αδελφοί Μπαρτζώκα από την Κυψέλη Άρτας

Δημήτρης και Αλέκος Μπαρτζώκας

Προς τιμή των 70χρονων από την ίδρυση του ΕΑΜ, κάνουμε σήμερα μια ιστορική αναφορά σε δυο συντοπίτες, σε δυο νεαρά παλικάρια που θυσίασαν τη ζωή τους πριν 67 χρόνια για τη λευτεριά της πατρίδας. Την ιστορία των δύο ηρώων δημοσιεύει για πρώτη φορά η εφημερίδα «Ηχώ της Άρτας» στο φύλλο της 25/6/2011, σε κείμενο του Κώστα Τάτση, το οποίο παρουσιάζουμε.

Πριν 67 χρόνια στο χώρο της Νέας Ιωνίας και Νέου Ηρακλείου σκοτώθηκαν σε μάχη με Γερμανούς και Γερμανοτσολιάδες, μετά από προδοσία, τα αδέλφια Δημήτρης και Αλέκος Μπαρτζώκας. Ήταν στελέχη του ΚΚΕ και αξιωματικοί του εφεδρικού Τάγματος του ΕΛΑΣ που είχε δράση στον προαναφερόμενο χώρο και κύριο πυρήνα συμμετοχής τους ανθρακωρύχους της Καλογρέζας.

Η καταγωγή των παλικαριών ήταν από το χωριό Κυψέλη (παλαιά ονομασία Χώσεψη), του δήμου – σήμερα – Κεντρικών Τζουμέρκων νομού  Άρτας. Ο συγχωριανός τους Χρήστος Νταβατζής θυμάται και αφηγείται:

« Ο πατέρας τους ήταν χασάπης, και είχε κρεοπωλείο στο χωριό, η μητέρα τους νοικοκυρά. Είχαν συνολικά εφτά παιδιά, πέντε αγόρια, Δημήτρης, Αλέκος, Στέφανος, Γεράσιμος, Χρήστος, και δύο κορίτσια, την Ελένη και την Παρασκευή.

Ο Δημήτρης που στο χωριό τον φώναζαν «Μίμη» τελείωσε το δημοτικό σχολείο στο χωριό του και σπούδασε σε κάποια σχολή. Προπολεμικά εργάστηκε ως γραμματέας του Ειρηνοδικείου Άρτας. Ερχότανε τις Κυριακές στο χωριό από την Άρτα, καλά ντυμένος και είχε ατελείωτες συζητήσεις με χωριανούς όλους των ηλικιών, με μεγαλύτερη προσέγγιση στους νέους. Ήταν χαρισματικός ομιλητής και προσέλκυε τους συνομιλητές του.

Δημήτρης Μπαρτζώκας (1912-1944)

Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα μαθεύτηκε στο χωριό πως εκδιώχθηκε από το Ειρηνοδικείο αφού κατηγορήθηκε κατόπιν καταγγελίας, για συμμετοχή του στις οργανώσεις ΟΚΝΕ και ΚΚΕ.

Σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση του κομμουνιστή Δημήτρη Μπαρτζώκα είχε η γνωριμία του και οι άριστες σχέσεις που διατηρούσε με το δάσκαλο του χωριού Ανέζα Άρτας  Κώστα Πουρναρά (Μπόση), συγχωριανού του, στέλεχος του ΚΚΕ, αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης, και μετέπειτα πολιτικό πρόσφυγα σε ΕΣΣΔ και Ρουμανία, καταξιωμένο συγγραφέα.

Μετά την εκδίωξή του από το Ειρηνοδικείο Άρτας, ο Δημήτρης δεν έδωσε ξανά σημεία ζωής και μόνο την άνοιξη του 1944 μαθεύτηκε στο χωριό το ηρωικό του τέλος, μαζί με τον αδελφό του.

Ο Αλέκος  Μπαρτζώκας ήταν μικρότερος από το Δημήτρη. Αφού τελείωσε το δημοτικό σχολείο στο χωριό, έφυγε για την Αθήνα όπου εργάστηκε στην οδό Μητροπόλεως με την ειδικότητα του γουναρά.»

Ο Αλέκος Μπαρτζώκας με το ψευδώνυμο «καπετάν Γιώργος» είχε το βαθμό του Λοχαγού, και ο Δημήτρης με το ψευδώνυμο «καπετάν Στέλιος» το βαθμό του Ταγματάρχη του εφεδρικού ΕΛΑΣ που συγκροτήθηκε στην περιοχή Νέας Ιωνίας – Νέου Ηρακλείου, στις εργατικές συνοικίες,  το 1943.

Αλέξανδρος Μπαρτζώκας (1920-1944)

Τα αδέλφια ζούσαν στην περιοχή Καναπίτσα (σήμερα ανήκει στο Νέο Ηράκλειο). Μαζί τους έμενε κάποιος Ιπποκράτης και ο Παναγιώτης Γκοβάς. Στο Τάγμα τους υπήρχε μεγάλη συμμετοχή των ανθρακωρύχων της Καλογρέζας. Η δράση του Τάγματος του εφεδρικού ΕΛΑΣ προκαλούσε διαρκώς ανησυχία στις κατοχικές δυνάμεις και τους συνεργάτες τους.

Τα δύο αδέλφια κρατούσαν την οργάνωση σε βαθιά παρανομία. Στο σπίτι που διέμεναν, εργάζονταν εντατικά και εκτός του οπλισμού τους διέθεταν και ασύρματο για επικοινωνία με την ανώτερη στρατιωτική διοίκηση. Μετά από προδοσία, στις 5 Φλεβάρη 1944, Γερμανοί και Γερμανοτσολιάδες στήσανε μπλόκο έξω από το σπίτι τους. Ακολούθησε συμπλοκή. Ο Αλέκος σκοτώθηκε επιτόπου, ενώ ο Δημήτρης βαριά τραυματισμένος μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου όπου εκτελέστηκε στις 20 Φλεβάρη 1944. Ο Δημήτρης ήταν 32 ετών και ο Αλέκος 24.

Στο χώρο της θυσίας βρίσκεται σήμερα το Πνευματικό κέντρο του Δήμου Ηρακλείου, σε τοίχο του οποίου βρίσκεται εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα με τα ονόματα των δύο ηρώων αδελφών και την ημερομηνία του ένδοξου χαμού τους. Με την τοποθέτηση της πλάκα αυτής έγινε μεγάλη εκδήλωση που διοργάνωσαν τα τοπικά παραρτήματα ΠΕΑΕΑ με μεγάλη  συμμετοχή  του κόσμου. Η μαρμάρινη πλάκα στέκει εκεί για να θυμίζει στους νεότερους την ηρωική θυσία των δυο νεαρών παλικαριών που θυσίασαν τα νιάτα τους για να ζήσουν οι επόμενες γενιές των Ελλήνων ελεύθερες.

Η μαρμάρινη πλάκα σήμερα στον τόπο της θυσίας

Πηγές:  

1)      Αναμνήσεις αγωνιστών ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, περιοχής Νέας Ιωνίας

2)      Συζήτηση με τον Κώστα Σπυρόπουλο, πρώτο πρόεδρο του παραρτήματος Νέας Ιωνίας, που βρήκε και τις φωτογραφίες των δυο ηρώων.

3)      Συνέντευξη του Χρήστου Νταβατζή, συγχωριανού των δυο παλικαριών.

Ο «Οικοδόμος» ευχαριστεί τον Χρήστο Ν. Πουρναρά από την Κυψέλη Άρτας, για την παραχώρηση του φύλλου της εφημερίδας, από το αρχείο του.