Στέλιος Καρδάρας

Στις 18 Αυγούστου του 1944, μια μέρα μετά το Μπλόκο της Κοκκινιάς, «Έλληνες» ταγματασφαλίτες συνεργάτες των Γερμανών πιάνουν σε ενέδρα στα περιβόλια στον Αη Γιάννη το Ρέντη το αγαπημένο παιδί της Κοκκινιάς, τον ξακουστό σαλταδόρο Στέλιο Καρδάρα.

Ι7 Αυγούστου 1944. Το μπλόκο της Κοκκινιάς…

Ήταν χαράματα Παρασκευής. Πριν ακόμα διαλυθεί το σκοτάδι η Κοκκινιά βρέθηκε κυκλωμένη απ' όλες τις μεριές. Γερμανοί, χωροφύλακες και γερμανοτσολιάδες ρίχνονται με λύσσα να εκδικηθούν την προλεταριακή συνοικία που στάθηκε πρωτοπόρα στον αγώνα για τη ματαίωση της επιστράτευσης και τον εξανδραποδισμό των Ελλήνων.

Μιχάλης Νικολινάκος – Ο σεμνός ζεν πρεμιέ και αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, από το μπλόκο της Κοκκινιάς στη μεγάλη οθόνη

Μιχάλης Νικολινάκος – Ο σεμνός ζεν πρεμιέ και αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, από το μπλόκο της Κοκκινιάς, κρυμμένος σε ένα ξεροπήγαδο, στη μεγάλη οθόνη να παίζει τον ρόλο του εαυτού του

Επέτειος του Μπλόκου της Κοκκινιάς, και, οπωσδήποτε, όλοι/ες θα έχουμε διαβάσει τα σχετικά αφιερώματα στο διαδίκτυο (για “αφιερώματα στην τηλεόραση”, που λέγαμε άλλες χρονιές, φέτος δεν μπορούμε να μιλήσουμε δυστυχώς, με την ΕΡΤ κλειστή), μαζί με την προτροπή να δούμε την εξαιρετική ταινία “Το μπλόκο” του Αδωνι Κύρου. Εμείς εδώ, προτιμήσαμε να εστιάσουμε σε κάποιες μάλλον άγνωστες πτυχές των γεγονότων, και -κυρίως- σε ένα πασίγνωστο πρόσωπο, αλλά με πολλές πλευρές της δράσης του εντελώς άγνωστες.

Κατοχικό αντιστασιακό σκίτσο. Πηγή Ριζοσπάστης

Ένα βιβλίο για το Μπλόκο της Κοκκινιάς: "Με το μαστίγιο… Από το μπλόκο της Νίκαιας μέχρι και το στρατόπεδο του Χαϊδαριού", από την "e-βιβλιοθήκη Οικοδόμος"

1944. Ο Κόκκινος Στρατός αφού ελευθέρωσε τη σοβιετική γη βαδίζει ακάθεκτος προς το Βερολίνο, απελευθερώνοντας στο διάβα του τους προλετάριους των χωρών της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης. Στην Ελλάδα ο λαός με το όπλο στο χέρι και την καθοδήγηση του ΚΚΕ σπιθαμή προς σπιθαμή διώχνει τους χιτλερικούς από τα χώματα της πατρίδας. Η λευτεριά είναι κοντά. Το ξημέρωμα δε θα αργήσει να έρθει. Οπως όμως πάντα συμβαίνει, το πιο πηχτό σκοτάδι της νύχτας είναι λίγο πριν το λυκαυγές. Το φασιστικό τέρας αν και πληγωμένο θανάσιμα δεν έχει ακόμα ξεψυχήσει. Τώρα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο. Διψά για αίμα. Για το άλικο αίμα των λαϊκών αγωνιστών. Δυστυχώς, μαζί του έχει συνεργάτες και μερικούς κατ' όνομα Ελληνες. Οι νενέκοι και οι γραικύλοι, που δε διστάζουν για πρόσκαιρα οφέλη να βάψουν τα χέρια τους με αίμα ποτέ δε λείπουν. Πολύ περισσότερο όταν έχουν από τους Αγγλοαμερικάνους «συμμάχους» τη διαβεβαίωση ότι δε θα τιμωρηθούν για τα εγκλήματά τους μετά την απελευθέρωση, αρκεί να βοηθήσουν τους φασίστες να εξοντώσουν όσο γίνεται περισσότερους κομμουνιστές.

«Έζησα το μπλόκο της Κοκκινιάς» (Δ΄ μέρος). Διαμάντω Κουμπάκη, η θρυλική αντάρτισσα

Αφιέρωμα στο μπλόκο της μαρτυρομάνας Κοκκινιάς, με αφορμή την 68^η επέτειο μνήμης και τιμής, μέσα από την αφήγηση του αγωνιστή Στρ. Ευστρατιάδη που το έζησε. Δ΄ μέρος.

Κατά το μεσημέρι, οι εκτελεστές του μπλόκου προχώρησαν και σε τούτο το ανοσιούργημα. Σηκώσανε από την πλατεία της Οσίας Ξένης 52 παλικαρόπουλα, τα φορτώσανε σε αυτοκίνητα και τα πήγανε στα βόρεια σημεία της πόλης, στα Αρμένικα της Νεάπολης. Κι εκεί, μέσα σε μια άλλη μάντρα –του Κόκκινου- τα εκτελέσανε άσπλαχνα. Αιτία; Γιατί ομάδα οργάνωσης εθνικής αντίστασης που βρισκότανε σε κείνη την περιοχή δεν είχε παρουσιαστεί στην πλατεία της Οσίας Ξένης μαντεύοντας το κακό που θα την περίμενε και κρυβότανε κάπου. Φαίνεται όμως ότι ελεεινοί καταδότες ενημερώσανε τους Γερμανούς και τα όργανά τους. Οπότε οι τελευταίοι αρχίσανε να ερευνούν την περιοχή για να συλλάβουν πατριώτες.

«Έζησα το μπλόκο της Κοκκινιάς» (Γ΄ μέρος). Απόστολος Χατζηβασιλείου: Μια τραγική ηρωική μορφή

Αφιέρωμα στο μπλόκο της μαρτυρομάνας Κοκκινιάς, με αφορμή την 68^η επέτειο μνήμης και τιμής, μέσα από την αφήγηση του αγωνιστή Στρ. Ευστρατιάδη που το έζησε. Γ΄ μέρος.

Ανάμεσα στα προδομένα ηρωικά παλικάρια της εθνικής αντίστασης που σύρθηκαν στην τρομερή μάντρα της οδού Κιλικίας για εκτέλεση, προβάλλει στη μνήμη μου –παρόλο που κύλησαν από τότε 46 ολόκληρα χρόνια- σαν η πιο τραγική ηρωική μορφή, ο Απόστολος Χατζηβασιλείου. Χωρίς υπερβολή η εμφάνιση του Χατζηβασιλείου εκείνο το πρωί στην πλατεία της  Οσίας Ξένης ήταν κάτι σαν αναπαράσταση των παθών του Χριστού. Κι αν ο Χατζηβασιλείου δε φορούσε το ακάνθινο στεφάνι, κι αν δεν έσερνε το σταυρό του μαρτυρίου του προχωρώντας από τα διάκενα στο Γολγοθά του –στη μάντρα-, ωστόσο, το σακατεμένο από τα άγρια χτυπήματα κορμί του, το τρυπημένο  ένα του μάτι με χυμένο το ασπράδι του στο μάγουλό του, το πληγιασμένο θαρρείς από πολλές χαρακιές ξυραφιού πρόσωπό του, κι ακόμα, η σκληρή διαπόμπευσή του με τα ηχηρά χάχανα, τους χλευασμούς και τις αισχρές χειρονομίες πάνω του, που μονάχα με τα μαρτύρια του θεανθρώπου μπορούν να συγκριθούν.

«Έζησα το μπλόκο της Κοκκινιάς» (Β΄ μέρος). ΟΙ ΠΡΟΔΟΤΕΣ Πατράνης και Βακαλόπουλος

Αφιέρωμα στο μπλόκο της μαρτυρομάνας Κοκκινιάς, με αφορμή την 68η επέτειο μνήμης και τιμής, μέσα από την αφήγηση του αγωνιστή Στρ. Ευστρατιάδη που το έζησε. Β΄ μέρος.  

Όσο προχωρούσανε οι ώρες, η τρομοκρατία στην πλατεία της Οσίας Ξένης όλο και περισσότερο δυνάμωνε. Φωνές σκληρές, πυροβολισμοί, ριπές από πολυβόλα και κλάματα πολλών γυναικών από τα ακραία σημεία της πλατείας, μαζί με παρακάλια στα όργανα του μπλόκου, να τις αφήσουν για λίγα λεπτά να πλησιάσουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα, για να μιλήσουν μαζί τους στα γρήγορα. Στο μεταξύ, όλη η πλατεία και οι γύρω στην πλατεία πάροδοι και λοιποί χώροι, είχανε γεμίσει από εκατοντάδες άντρες και οι Γερμανοί με τους προδότες και τους ταγματασφαλίτες, περνοδιαβαίνανε ανάμεσα από τα διάκενα, ρίχνοντας πάνω μας τη φαρμακερή ματιά τους, σαν να αναζητούσανε κάποιον, έτοιμοι να τον κατασπαράξουν, να τον συντρίψουν.

«Έζησα το μπλόκο της Κοκκινιάς» (Α΄ μέρος). Ο ΗΡΩΑΣ Κώστας Περιβόλας

1945. Η πλατεία της Οσίας Ξένης στη Νίκαια

Αφιέρωμα στο μπλόκο της μαρτυρομάνας Κοκκινιάς, με αφορμή την 68^η επέτειο μνήμης και τιμής, μέσα από την αφήγηση του αγωνιστή Στρ. Ευστρατιάδη που το έζησε. Α΄μέρος.

Καθ' οδόν: Στο ... Μπλόκο της Κοκκινιάς (μαρτυρία)

Το μπλόκο της Κοκκινιάς (χαρακτικό του Τάσσου)

Στα αφτιά των νεοελλήνων, η λέξη Δαφνί συνδέεται συχνά με τη λέξη τρέλα, λόγω του ψυχιατρικού νοσοκομείου που υπάρχει εκεί. Ωστόσο, η περιοχή του Δαφνιού και ολόκληρο το Χαϊδάρι έχουν σπουδαία και μακραίωνη ιστορία.

Ενας σταθμός στην ιστορία της περιοχής είναι και η περίοδος της γερμανικής κατοχής, μιας που εδώ βρισκόταν το πιο μεγάλο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Ελλάδα, όπου κρατούνταν, βασανίζονταν και εκτελούνταν άνθρωποι που είχαν αντιστασιακή δράση.

Για το Δαφνί εκείνης της εποχής ξεκίνησε τότε, ο αγαπητός μας συγγραφέας Βαγγέλης Μηνιώτης, αλλά βρέθηκε αλλού. Τον βρίσκουμε, λοιπόν, να διασχίζει το Σχιστό Κορυδαλλού και να φτάνει στην Κοκκινιά. Επειτα, στο Λόφο της Δεξαμενής και αργότερα στην πλατεία Οσίας Ξένης.

Κι όλα αυτά, μέσα σε μια ατμόσφαιρα «τρέλας». Της τρέλας του πολέμου, της πείνας, της φτώχειας, της τρομοκρατίας. Μέσα σε εκείνον τον καυτό Αύγουστο του 1944...

Ξύλα για τη φουφού...

«Πριν το χάραμα χτύπησε το κουδούνι της εξώπορτας και φοβηθήκαμε μήπως ήταν Γερμανοί και άντε ξεμπέρδευε με αυτούς και τους προδότες που τους υποδείκνυαν ποιες πόρτες να χτυπήσουν, κάτι που συνέβαινε τακτικά στην ανυπότακτη συνοικία μας.

Πριν λίγες μέρες ήρθαν και πιάσανε το Γιάννη που μας καθοδηγούσε και αφού τον χτύπησαν έριξαν μια πιστολιά στην πόρτα τραυματίζοντας τον πατέρα του που παρακολουθούσε τη σκηνής της απαγωγής του παιδιού του. Στην περίπτωση τη δική μου επρόκειτο για το φίλο μου το Σάββα, που με ξύπνησε για να πάμε στο Δαφνί για ξύλα όπως κι άλλες φορές.

Πήραμε λοιπόν τα καροτσάκια μας και ξεκινήσαμε για το βουνό μη γνωρίζοντας τι θα συναντήσουμε στο δρόμο. Σημειωτέον ότι δεν υπήρχε σπίτι χωρίς καρότσι στην κατοχή. Οπως είναι σήμερα τα ΙΧ ήταν τότε εκείνα με τα οποία μεταφέρονται όχι μόνο ξύλα και οτιδήποτε άλλο, αλλά ακόμα κι οι άρρωστοι και πεθαμένοι.

Προορισμός μας το Δαφνί, αν και προστατεύονται από τους Γερμανούς τα πεύκα, οι οποίοι πυροβολούσαν εκείνους που επιχειρούσαν να τα κόψουν. Εμείς, μαζεύαμε από κάτω κουκουνάρες και κλαδιά για τη φουφού της νοικοκυράς και το νερόβραστο φαγητό.

Φριχτή εποχή! Το μολύβι τρέμει καθώς την περιγράφω. Και θυμάμαι όσα τράβηξα τη μέρα αυτή που πριν φτάσουμε στο Σχιστό του Κορυδαλλού, που σε βγάζει στο Δαφνί, πέσαμε με το φίλο μου μέσα σε μια μάζα ανθρώπων, οι οποίοι είχαν σταματήσει εκεί με τα καρότσια τους και περίμεναν την απόφαση που θα έπαιρναν οι Γερμανοί για αυτούς.

Το Μπλόκο

Ηταν ακόμη νύχτα. Οταν ξημέρωσε καταλάβαμε ότι βρισκόμαστε σε μπλόκο. Ολόγυρα η Κοκκινιά, που είχε σημαντική αντιστασιακή δράση βρέθηκε στο στόχαστρο των κατοχικών δυνάμεων και με τη συμπαράσταση των "ταγμάτων ασφαλείας" της προδοτικής κυβέρνησης αιματοκύλησαν τη συνοικία.

Κάποιους τους έδιωξαν, άλλους όπως εμένα, τους κράτησαν για τα περαιτέρω! Αρχικά νόμισα ότι μ' αφήνουν ελεύθερο και τόβαλα στα πόδια, άκουσα όμως του φίλου μου τις κραυγές: "Βαγγέλη, γύρνα πίσω, θα σε σκοτώσουν". Τότε διαπίστωσα ότι τη γλίτωσα παρά τρίχα!

Κατόπιν τούτου μας παρέλαβε ένας φρουρός και μας οδηγούσε προς το λόφο της Δεξαμενής. Καθ' οδόν, σκέφθηκα να διαφύγω βρίσκοντας μια ευκαιρία αλλά δεν ολοκλήρωσα την προσπάθειά μου την τελευταία στιγμή, πράγμα που δυσαρέστησε, όπως έδειξε το πρόσωπό του, τον φρουρό που ήταν Αυστριακός και φαμελίτης.

Εκανε μάλιστα μια χειρονομία υποτιμητική για μένα και είπε μια άσχημη λέξη. Στο λόφο της Δεξαμενής μας παρέλαβε η γκεστάπο με άγριες διαθέσεις, μας κατηγόρησαν ότι κρύβουμε όπλα και μας πίεζαν επίμονα να μαρτυρήσουμε πού είναι κρυμμένα και όταν ο Αυστριακός συνοδός μας τόλμησε να πει ότι αυτά δεν ανταποκρίνονται στην αλήθεια βρήκε τον μπελά του.

Μετά παρουσίασαν ένα συνεργάτη τους, ο οποίος μας έκανε διάφορες ερωτήσεις και τελικά είπε ότι δε γνωρίζει κάτι για εμάς. Υστερα απ' αυτόν έφεραν σηκωτό έναν αγωνιστή της αντίστασης του οποίου το πρόσωπο ήταν αγνώριστο και απαντούσε αρνητικά με νοήματα στις ερωτήσεις τους.

Τότε, ο επικεφαλής του αποσπάσματος "καλού κακού" διέταξε την εκτέλεσή μας κραυγάζοντας "άλες καπούτ"!

Τοποθετηθήκαμε με την πλάτη κολλημένη στο τσιμεντένιο τείχος της Δεξαμενής και περιμέναμε το παράγγελμα πυρ! για να εγκαταλείψουμε τα εγκόσμια, όταν ακούστηκε το ποδοβολητό μιας ομάδας εθνοπροδοτών με επικεφαλής ένα υψηλόβαθμο γερμανομαθή που ζήτησε από το Γερμανό να ματαιωθεί η εκτέλεση και να μεταφερθούμε στην πλατεία της Οσίας Ξένης, όπου θα "ξεχώριζε η ήρα από το σιτάρι" και τον έπεισε τελικά.

Η μέρα αυτή η τόσο πλούσια σε φονικά και λουσμένη στη θλίψη είχε την ημερομηνία 17/8/1944 που σήμαινε ότι ο πόλεμος με χαμένους τους χιτλερικούς βρισκόταν στο τέλος του και ο αξιωματικός των "ταγμάτων ασφαλείας" έδειξε τον "καλό" του εαυτό λέγοντάς μας το όνομά του και ότι

"άνθρωποι είμαστε και δεν ξέρει κανείς, σήμερα βρεθήκατε εσείς σε αυτή τη θέση, αύριο μπορεί να κινδυνεύσω εγώ". Ευτυχώς γι' αυτούς οι μεταπολεμικές κυβερνήσεις όχι μόνο δεν τους τιμώρησαν, αλλά τους δώσανε κι οφίτσια!!!

Τα όσα φοβερά κι απάνθρωπα διαδραματίστηκαν εκεί είναι απερίγραπτα εις βάρος των μαχητών της Εθνικής Αντίστασης. Καθίσαμε κατά ηλικίες καταγής σ' ένα λιοπύρι που έβραζε αυτό ως το απόγευμα, με τις εκτελέσεις να μη σταματούν, τους προδότες να κυκλοφορούν στους διαδρόμους και να καρφώνουν με το δάχτυλο τα επόμενα θύματα.

Κάποιοι ντόπιοι και ξένοι με ματωμένα ρόπαλα και συρμάτινα μαστίγια χτυπούσαν ανελέητα εδώ κι εκεί. Δεν ξεχνώ το λοχαγό, έτσι τον φώναζε ο βασανιστής του με την ξιφολόγχη να του τρυπάει τα πλευρά καθώς τον συνόδευε στο διάδρομο λέγοντάς του:

"Πού είχατε ρε κρεμασμένη την κόκκινη σημαία και μας ανέμιζε τα α....α;". Κι εκείνος, υφίστατο το μαρτύριο παλικαρίσια, κουνώντας με κόπο αρνητικά το κεφάλι, ώσπου οδηγήθηκε στη μάντρα για εκτέλεση. Ανάμεσα στους νεκρούς 3 γειτονόπουλά μου.

Για το ΔΑΦΝΙ ξεκινήσαμε, αλλά με το εμπόδιο που έτυχε ΚΑΘΟΔΟΝ, παρατρίχα να βρεθούμε με το φίλο μου στον τάφο ή το Χαϊδάρι με προορισμό τη Γερμανία!

Το Δαφνί... το φυλάμε ίσως για άλλη φορά, είναι πανέμορφο!».

Πηγή: Ριζοσπάστης 15-16/8/2009, επιμέλεια: Ελένη ΑΡΓΥΡΙΟΥ