Hello, Lenin

Μετά τον Χριστό και τον Βούδα, ο μεγάλος επαναστάτης είχε τα περισσότερα αγάλματα στον κόσμο. Εκατόν σαράντα χρόνια μετά τη γέννησή του, ας δούμε ποια και πώς στέκουν ακόμα όρθια.

Στη Δύση, 140 χρόνια μετά τη γέννησή του, ο Λένιν είναι ταυτόχρονα ανάθεμα και καλτ. Εξαρτάται από τη σκοπιά του καθενός ή από τον γεωπολιτικό χώρο όπου ζει. Τα μπλουζάκια με τη χαρακτηριστική φιγούρα του φοριούνται στις ροκ συναυλίες. Τα έργα του επανεκδίδονται με νέους σχολιασμούς από τον Σλάβοϊ Ζίζεκ και άλλους διανοούμενους. Κομμάτια ενός δωδεκάμετρου αγάλματος του Λένιν δεμένα σε ένα πλοίο που διασχίζει τον Δούναβη για τις ανάγκες της ταινίας «Βουδαπέστη» Οι αφίσες του, εικονογραφημένες από φουτουριστές, κονστρουκτιβιστές ή ρεαλιστές γραφίστες της επανάστασης, είναι περιζήτητες και αντίγραφά τους πωλούνται σε βιβλιοπωλεία του Παρισιού και κοσμούν μπιστρό του Βελιγραδίου.

Στην Αθήνα, μόλις τελείωσε ένα κινηματογραφικό αφιέρωμα στον Λένιν με 30 ταινίες του Αϊζενστάιν, του Βερτόφ κ.ά. στο «Ιλιον». Αντιθέτως, σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης, ακόμα και η απλή εξύμνησή του μπορεί να θεωρηθεί ποινικά κολάσιμη πράξη.

Μέχρι τη διάλυση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», μεγαλοπρεπή αγάλματα του Βλαδίμηρου Ιλιτς Λένιν δέσποζαν σε πλατείες της Γερμανίας, της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, της Λετονίας, της Εσθονίας, ακόμα και της φιλοσοβιετικής Αιθιοπίας. Με την αλλαγή, αυτά ήταν τα πρώτα «θύματα».

Στην καλύτερη περίπτωση αποσύρθηκαν σε πάρκα, όπως στην πρωτεύουσα Βίλνιους της Λιθουανίας ή αγοράστηκαν από μουσεία και συλλέκτες· στη χειρότερη, τα γρανιτένια διαμελίστηκαν, τα μεταλλικά έλιωσαν και κάποια κατέληξαν στις χωματερές ή θάφτηκαν! Οχι όμως παντού! Χιλιάδες άλλα έμειναν ακέραια σε Ρωσία, Ουκρανία, Λευκορωσία, Μολδαβία και άλλες χώρες με πάνω από 200 εκατομμύρια κατοίκους, από την Κριμαία ώς το Κουρσκ στη Βόρεια Θάλασσα κι από την Οδησσό ώς το Βλαδιβοστόκ.

Δεμένα με την Ιστορία

Ταξιδεύοντας στην αχανή αυτή περιοχή, βλέπεις αμέτρητα αγάλματα σε πολιτιστικά κέντρα, σταθμούς, λιμάνια και εργοστάσια. Ο Χριστός, ο Βούδας και ο Λένιν έχουν τα περισσότερα στον κόσμο! Μερικά είναι ενδιαφέροντα δείγματα σοσιαλιστικού ρεαλισμού από διακεκριμένους γλύπτες, τα περισσότερα όμως, είναι τυποποιημένα. Το μεγαλύτερο, ύψους 27 μ. σε βάση 30 μ., ίσο με τον Κολοσσό της Ρόδου, βρίσκεται στο Στάλινγκραντ (σήμερα Βόλγκογκραντ), εκεί όπου ο Κόκκινος Στρατός άλλαξε την πορεία του πολέμου.

Σε αντίθεση με τα αγάλματα του Στάλιν που αφάνισε ο Χρουστσόφ, του Λένιν, από τον πρόωρο θάνατό του το 1924, πολλαπλασιάζονταν εν μέσω συναρπαστικών εξελίξεων έχοντας μέχρι σήμερα μια ζωντανή σχέση με τις κοινωνίες που τα «φιλοξενούν» χωρίς να μένουν ανεπηρέαστα από τις τροπές της ιστορίας. Το τελευταίο άγαλμα του Λένιν στη Μόσχα στήθηκε το 1985 στην Πλατεία του Οκτώβρη. Τις Κυριακές, οι οπαδοί της Σπάρτακ τον αντικρίζουν μπροστά στο γήπεδο, εκατομμύρια επιβάτες τον βλέπουν καθημερινά σε πολλούς σταθμούς του μετρό και το μαυσωλείο του έχει πάντα ουρές επισκεπτών θυμίζοντας ότι σε πανρωσικό γκάλοπ, αναδείχτηκε έκτος σημαντικότερος Ρώσος όλων των εποχών.

Στο Λουγκάνσκ, στην ανατολική Ουκρανία, έγιναν πρόσφατα τα αποκαλυπτήρια δύο νέων μνημείων του Λένιν, την ώρα που στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Λβιβ, η σύζυγος του Γιούσενκο, λίγο πριν συντριβεί ο πρόεδρος στις εκλογές, καλούσε τους συμπολίτες της να καταστρέψουν τα μνημεία του Λένιν. Ομοϊδεάτες της είχαν σπάσει το χέρι και τη μύτη σ’ ένα από τα πιο καλοφτιαγμένα αγάλματα στο κέντρο του Κιέβου. Μάλιστα, σε τελετή για την αποκατάστασή του από το ΚΚ Ουκρανίας, δύο ακροδεξιοί εκτόξευσαν κόκκινη μπογιά προκαλώντας την οργισμένη αντίδραση των παρισταμένων.

Στην Πετρούπολη, ακόμα Λένινγκραντ για πολλούς Ρώσους (η περιφέρεια παραμένει Λένινγκραντ), οι βάνδαλοι έριξαν βόμβα με 400 γραμμ. δυναμίτη, ανοίγοντας μία μεγάλη διαμπερή τρύπα στο παλτό του αγάλματος. Μπρούντζινο δέκα μέτρων (περίπου στο ύψος της Αθηνάς, στην Ακρόπολη), φιλοτεχνημένο το 1926, στέκεται απέναντι από τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό, στο σημείο που ο Λένιν, επιστρέφοντας από την εξορία, είχε βγάλει έναν φλογερό επαναστατικό λόγο στους εργάτες της πόλης, το 1917. Το έργο έχει μία επιπλέον ιστορική σημασία γιατί είναι από τα ελάχιστα που γλίτωσαν στην πολιορκία των 900 ημερών και την ισοπέδωση της πόλης από τους ναζί, στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μερικά άλλα, στις συγκεχυμένες μέρες του ’90-’91, σώθηκαν από πολίτες που τα περιφρούρησαν μέχρι να καταλαγιάσει η αναταραχή.

Εκτοτε, με λουλούδια που αφήνονται στα πόδια του, πολλοί άνθρωποι εκδηλώνουν τη νοσταλγία τους για το προηγούμενο καθεστώς και οι κομμουνιστικές οργανώσεις πραγματοποιούν πέριξ των αγαλμάτων τις συγκεντρώσεις τους. Ομως, σε εποχές οικονομικής κρίσης, μερικοί δήμοι δεν μπορούν να τα συντηρήσουν. Η ρωσική πόλη Βορονέζ, σε κατάσταση χρεοκοπίας, ψάχνει αγοραστή για το 60 ετών και 14 τόνων άγαλμα που είναι στην κεντρική της πλατεία. Σε μια ανάλογη περίπτωση, ένας αμερικανός επιχειρηματίας, που ευαισθητοποιήθηκε από ένα άγαλμα πέντε μέτρων που πετάχτηκε στην Τσεχοσλοβακία, υποθήκευσε το σπίτι του για να το αγοράσει και να το μεταφέρει στο Σιάτλ.

Εξω από καζίνο!

Πεθαίνοντας πριν το ξεχρεώσει, η οικογένειά του, μέχρι να βρεθεί αγοραστής με 150 χιλιάδες δολάρια, το δάνεισε στο δήμο, ο οποίος εκτιμώντας την καλλιτεχνική του αξία, το τοποθέτησε στο κέντρο του Φρίμοντ, παρ’ όλες τις αντιρρήσεις κάποιων ρώσων εμιγκρέδων. Ενας άλλος Αμερικανός αγόρασε ένα άγαλμα για 500 δολάρια και το έστησε έξω από το χαμπουργκεράδικό του στο Ντάλας με την επιγραφή «Η Αμερική νίκησε». Στην Ατλάντικ Σίτι, στο καζίνο Τροπικάνα, ένας «Λένιν» 4,5 μ. διαφημίζει το πανάκριβο χαβιάρι με βότκα που σερβίρεται στο πολυτελές «Κόκκινο εστιατόριο», ενώ στο Λας Βέγκας έστησαν ένα αντίστοιχο άγαλμα στο Mandalay Bay Hotel αφού πρώτα το αποκεφάλισαν!

Σε άλλες χώρες, τέτοιες «αμερικανιές» δεν θεωρούνται δείγματα καλού γούστου. Στο Λονδίνο, την Καλκούτα ή το Τάμπερε της Φιλανδίας, όπου και το Μουσείο Λένιν, η προσωπικότητά του είναι σεβαστή.

Κανενός άγαλμα στον κόσμο δεν προκαλεί τόσο ποικίλες αντιδράσεις! Κανένα άλλο άγαλμα δεν αποτελεί αφ’ εαυτού αντικείμενο λατρείας και μίσους, αλλά και καλλιτεχνικής έμπνευσης! Ο Γερμανός Ρούντολφ Χερτς στο πλαίσιο της εικαστικής ιδέας «Ο Λένιν σε τουρνέ», περιέφερε ένα πέτρινο άγαλμα στην Ευρώπη διανύοντας 8.000 χιλιόμετρα. Η Ρουμάνα Ιοάνα Τσιοκάν έστησε στο Βουκουρέστι για μια μέρα ένα ομοίωμα αγάλματος του Λένιν που προϋπήρχε σ’ εκείνο το σημείο, για να υποστηρίξει την ανάγκη δημιουργίας ενός μουσείου για έργα και μνημεία της σοσιαλιστικής περιόδου που καταστρέφονται.

Φέτος, στην Μπιενάλε, στο Βανκούβερ, οι κινέζοι καλλιτέχνες Τσεν και Κάο συναρμολόγησαν με μεταλλικά μέρη ένα κεφάλι του Λένιν και μια θηλυπρεπή φιγούρα του Μάο, προκαλώντας βανδαλισμούς από αντικομμουνιστές, αλλά και διαμαρτυρίες από το κινέζικο προξενείο για προσβολή του ιδρυτή της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας.

Στο σινεμά, προκάλεσε αίσθηση η ταινία το «Βλέμμα του Οδυσσέα» του Θ. Αγγελόπουλου (1995) όπου ένα άγαλμα 35 μέτρων μεταφέρεται πάνω σε φορτηγίδα στον Δούναβη (τον μιμείται ο βραζιλιάνος σκηνοθέτης Β. Καρβάλιο το 2008).

Ενα σύμβολο που ξηλώνεται εύκολα από τις πλατείες, αλλά όχι από τις συνειδήσεις. Οπωσδήποτε, οι εικόνες των καλλιτεχνών έχουν μεγαλύτερο βάθος από τις μαζορέτες που καλούσαν τους Μοσχοβίτες να ψηφίσουν τον ανεκδιήγητο Γέλτσιν χορεύοντας κάτω από τον «Λένιν» ή τον γεωργιανό στρατιώτη που πυροβολούσε πίσω από μία προτομή του Λένιν υπό τις οδηγίες αμερικανών εκπαιδευτών στην Τιφλίδα.

Το σίγουρο είναι ότι και φέτος, στο βιομηχανικό λιμάνι της Μαριούπολης, στην Αζοφική Θάλασσα, χωρίς δημοσιότητα, η Πρωτομαγιά θα γιορταστεί όπως κάθε χρόνο με μεγάλη παρέλαση στη λεωφόρο Λένιν, που θα καταλήξει με λόγους και τραγούδια στο αίθριο μπροστά από το πελώριο άγαλμα του Λένιν.

(Του Στέλιου Ελληνιάδη, από την Ελευθεροτυπία)

(ΥΓ. Οικοδόμου): Αυτή η φωτογραφία συνόδευε το άρθρο στην εφημερίδα. Τα αγάλματα συμβολίζουν πρόσωπα, ιδέες, καταστάσεις. Σήμερα που η «νέα τάξη πραγμάτων» του παγκόσμιου καπιταλισμού οδηγεί όλο και πιο πλατιές μάζες εργαζομένων στην εξαθλίωση και στο πισωγύρισμα, η κοσμοθεωρία του Μαρξισμού-Λενινισμού είναι πιο επίκαιρη και ζωντανή παρά ποτέ. Εκφράζει σαν «τέκνο» τις ανάγκες των  σύγχρονων ταπεινών και καταφρονεμένων.  Οι ιδέες του Μαρξ και του Λένιν αποτελούν στήριγμα για τον σύγχρονο προλετάριο, για κάθε καταπιεσμένο όπου γης.  Φωτίζουν τις συνειδήσεις των εργατών όλου του κόσμου και καθοδηγούν την αντίδρασή τους  σαν  «ώριμο τέκνο της οργής» στην ανατροπή του σάπιου απάνθρωπου καπιταλιστικού συστήματος. Ανοίγουν νέες διάπλατες λεωφόρους που οδηγούν στο χτίσιμο μιας νέας κοινωνίας όπου η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο θα υφίσταται ως αναφορά στα ιστορικά βιβλία. Προτίμησα λοιπόν να συνοδεύει την ανάρτηση μια φωτογραφία που θα μας δείχνει ακριβώς αυτό: την κατεύθυνση προς τις λεωφόρους του μέλλοντος!