Στρατηγός Μακρυγιάννης: «Τούτη η χώρα δε λευτερώθη με παραμύθια. Λευτερώθη με τη θυσία και το αίμα του λαού»

Σαν σήμερα, στις 27 του Απρίλη 1864, έφυγε από τη ζωή ο Ιωάννης  Μακρυγιάννης, οπλαρχηγός της Επανάστασης του 1821 και δραστήριο πολιτικό πρόσωπο μετά τη δημιουργία του ελεύθερου ελληνικού κράτους. Γεννήθηκε στη Δωρίδα το 1797, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία στα 1820 και πήρε μέρος στην Επανάσταση από την αρχή της.

Ο Στρατηγός Μακρυγιάννης δεν σπούδασε. Πάλεψε μόνος του κι έμαθε τόσα γράμματα για να μπορεί να μεταφέρει στο χαρτί, μέσα από τα ανεκτίμητης αξίας απομνημονεύματά του, τα ιστορικά γεγονότα της εποχής του και τον παλμό των ξεσηκωμένων Ελλήνων, τις αναμνήσεις του και τα όραματά  του. 

«Θα σημειώσω γυμνή την αλήθεια και χωρίς πάθος», έγραψε ο Στρατηγός. «Αλλά η αλήθεια είναι πικρή… Κι όσα σημειώνω, τα σημειώνω γιατί δεν υποφέρνω να βλέπω το άδικον να πνίγη το δίκιον. Διά 'κείνο έμαθα γράμματα εις τα γεράματα και κάνω αυτό το γράψιμον το απελέκητον… Ενα πράμα μόνον με παρακίνησε κι εμένα να γράψω, ότι τούτην την πατρίδα την έχομεν όλοι μαζί, και σοφοί κι αμαθείς και πλούσιοι και φτωχοί και πολιτικοί και στρατιωτικοί και οι πλέον μικρότεροι άνθρωποι… Το λοιπόν δουλέψαμεν όλοι μαζί, να τη φυλάμεν κι όλοι μαζί και να μη λέγη ο δυνατόν "εγώ", ούτε ο αδύνατος. Ξέρετε πότε να λέγη ο καθείς "εγώ"; Οταν αγωνιστή μόνος του και φκιάση, ή χαλάση, να λέγη "εγώ", όταν όμως αγωνίζονται πολλοί και φκιάνουν, τότε να λέμε "εμείς"…».

Τα χειρόγραφα του Μακρυγιάννη, μοναδική γραπτή πηγή εκείνης της ιστορικής περιόδου, δεν εκδόθηκαν όσο ζούσε, αλλά αργότερα χάρη στον ιστοριοδίφη και συγγραφέα Γιάννη Βλαχογιάννη. Ο ίδιος σκιαγραφεί το πορτρέτο του Στρατηγού:

«Έκτοτε διέμενε εν την οικία αυτού, διερχόμενος μεν πάσα την ημέραν εν τω κήπω και γευματίζων μόνος εντός της σπηλιάς, τη δ' εσπέραν επιστρέφων εις την οικίαν και την οικογένειαν. Σκυθρωπός, ουδέποτε γελών ή μειδιών, μόνην παρηγορίαν εύρισκεν εν τη μετά των μικροτέρων αυτού τέκνων ανατροφή. Η όψις αυτού εκ του γήρατος και των παθημάτων είχε προσλάβει έκφρασιν τινά εγκαρτερούντος ερημίτου ή μάρτυρος. Αλλ' όμως υψηλός και λεπτός ως ήτο, ευλύγιστος και ευθύς πάντοτε παρά την ηλικίαν, μη κάμψασαν το σώμα αυτού μέχρι θανάτου, απλούστατα ενδυόμενος, κομψώς φέρων τη λευκήν φλοκάταν, αχώριστον επ' αυτού, τον αέρα της λεβεντιάς της ουδέποτε γηρασκούσης, αλλά θαλλούσης πάντοτε. Τα αποστεωθέν αυτού πρόσωπον, οι οφθαλμοί οι βαθέως κοίλοι και πάντοτε αποστράπτοντες, ελαφρώς καστανοί το χρώμα, η γενειάς η κατάλευκος και η κόμη η οπίσω μέχρι των ώμων καταπίπτουσα, τα φαλακρόν μέτωπον μετά της βαθείας πληγής…».(Τα αποσπάσματα από αφιερώματα του Ριζοσπάστη).

Ο Άγγελος Σικελιανός αναφέρθηκε στον πατριωτικό χαρακτήρα που έχουν τα κείμενα του «αυτοδίδακτου συγγραφέα» Μακρυγιάννη, ο Οδυσσέας Ελύτης θα γράψει για τα Απομνημονεύματα του Στρατηγού «η καρδιά του Μακρυγιάννη μίλησε», ενώ ο Γιώργος Σεφέρης, μιλώντας το 1944 στους Έλληνες του Καΐρου θα πει:

«Μία από τις χάρες του Μακρυγιάννη , που γεμίζει αγαλλίαση την ψυχή είναι το συναίσθημα που δεν παύει ποτέ να μας δίνει. Το συναίσθημα πως έχουμε στο πλάι μας έναν οδηγό - τόσο ανθρώπινο - που είναι το μέτρο των πραγμάτων και των όντων. Αυτό το ίδιο συναίσθημα, που είναι ζυμωμένο με κάθε ελληνική ιδιοσυγκρασία, από τους παμπάλαιους καιρούς που ο Οιδίποδας κατάργησε τη Σφίγγα και τον εφιαλτικό κόσμο της, λέγοντας μόνο μια λέξη "άνθρωπος"».

Μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, ο Μακρυγιάννης διέγραψε μια πορεία συγκλίσεων και συγκρούσεων με τους εκάστοτε κυβερνήτες. Έτσι, στην αρχή υποστήριξε τον Καποδίστρια, αλλά στη συνέχεια τον πολέμησε σκληρά. Το ίδιο συνέβη και με τον Όθωνα.

Πικραμένος για όσα διαδραματίζονταν και αγανακτισμένος για την ωμή κι απροκάλυπτη επέμβαση των ξένων δυνάμεων στα εσωτερικά της Ελλάδας που χρησιμοποιούσαν τους πολιτικούς που επηρεάζανε αποφάσισε ν' αγωνιστεί για την καθιέρωση, ενός Συνταγματικού πολιτεύματος. Πίστευε πως έτσι θα σταματούσε το κακό. Το κίνημα για το Σύνταγμα της Ελλάδας έμεινε γνωστό με το όνομα "Εξέγερση της τρίτης Σεπτέμβρη" του 1843. ("Απομνημονεύματα", τόμ. Α Εισαγωγή σελ. 44).

Ο Μακρυγιάννης συνέχισε να μάχεται για τη διεύρυνση των δικαιωμάτων και ελευθεριών των λαϊκών τάξεων, με αποτέλεσμα το 1851 να κατηγορηθεί για συνωμοσία κατά του βασιλιά, να συλληφθεί και να καταδικαστεί σε θάνατο. Η ποινή του μετριάστηκε σταδιακά, έμεινε στη φυλακή δυο χρόνια. Η υγεία του όμως από τις κακουχίες και τη βαναυσότητα της φυλακής κλονίστηκε. Έτσι ο Μακρυγιάννης απομονώθηκε στο σπίτι του όπου και πέθανε. Λίγες μέρες πριν είχε προαχθεί από την τότε κυβέρνηση στο βαθμό του αντιστράτηγου.

Ο Στρατηγός Ιωάννης Μακρυγιάννης υπήρξε ξεχωριστή μορφή της ηρωικής γενιάς του μεγάλου ξεσηκωμού, που όρθωσε το ανάστημά της για να ζήσει ελεύθερη και πέτυχε την εθνική απελευθέρωση και τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους. Στο πρόσωπο εκείνων των αγωνιστών, τιμάμε το διαχρονικό μήνυμα της λαϊκής αντίστασης. Απέναντι στους δυνάστες δεν υπάρχει άλλος δρόμος από τη λαϊκή εξέγερση και την επανάσταση.  Όπως έλεγε κι ο Στρατηγός: «Τούτη η χώρα δε λευτερώθη με παραμύθια. Λευτερώθη με τη θυσία και το αίμα του λαού».