«Δεν αναγνωρίζω κανένα νόμο σας. Ούτε το κράτος σας...» - Η διαδρομή και η θυσία 28 μελών της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ

Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιστορικά και συναισθηματικά φορτισμένη ειδική έκδοση με την υπογραφή της Κεντρικής Επιτροπή του ΚΚΕ προς τιμήν του 20ού Συνεδρίου του Κόμματος κυκλοφόρησε ήδη από τη «Σύγχρονη Εποχή». Τίτλος της: «Δεν αναγνωρίζω κανένα νόμο σας. Ούτε το κράτος σας...».

Μέσα απ' αυτήν παρουσιάζεται η δράση και η ηρωική θυσία 28 στελεχών του ΚΚΕ που υπήρξαν μέλη των κεντρικών καθοδηγητικών του οργάνων (του Πολιτικού Γραφείου, της Κεντρικής Επιτροπής και της Κεντρικής Επιτροπής Ελέγχου).

Παραθέτουμε αποσπάσματα από το εισαγωγικό σημείωμα της έκδοσης:

Ο τίτλος της έκδοσης «Δεν αναγνωρίζω κανένα νόμο σας. Ούτε το κράτος σας...», ήταν τα θαρραλέα, επαναστατικά λόγια του Αρίστου Βασιλειάδη, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ, με τα οποία απευθύνθηκε στους στρατοδίκες το 1949. Με αυτά αντίκρισε την καταδίκη του «τρις εις θάνατον» ένα από τα χιλιάδες μέλη και στελέχη του Κόμματος που έδωσαν τη ζωή τους στον αγώνα, με το κεφάλι ψηλά.

Η ζωή και η δράση αυτών των στελεχών συνδέεται με την ίδια την ίδρυση του ΚΚΕ το 1918, τα πρώτα βήματά του και την ηρωική του προσπάθεια να ριζώσει στην εργατική τάξη. Αρκετά από τα 28 στελέχη, ατσαλωμένα στην ταξική πάλη στην Ελλάδα, κατάφεραν να ενισχύσουν την κομμουνιστική, μαρξιστική - λενινιστική τους συγκρότηση στην Ενωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών. Αλλά και όσοι δεν το κατάφεραν ενίσχυσαν τη γνώση και την πείρα, τη συγκρότησή τους με βάση την επαναστατική θεωρία στα «πανεπιστήμια» της Ακροναυπλίας, της Ανάφης, του Αη Στράτη. Συγκροτήθηκαν ως ατσάλινοι χαρακτήρες αγωνιστικής αντοχής, ως αλύγιστοι κομμουνιστές ηγέτες.

Ζυμώθηκαν και διαμορφώθηκαν στο καμίνι της ταξικής πάλης, στην ίδια την προσπάθεια, ώστε το Κόμμα να ριζώσει στην εργατική τάξη, στους τόπους δουλειάς. Πρωτοστάτησαν σε όλους τους εργατικούς αγώνες, από τις πιο μικρές διαμαρτυρίες μέχρι μεγάλες δυναμικές απεργίες κι εξεγέρσεις.

Για το δίκιο του εργάτη

Ο χαρακτηρισμός «κέρβερος για τα δικαιώματα των εργαζόμενων», που δίνεται στον Νίκο Αραμπατζή, ταιριάζει σε όλους. Ολα τα στελέχη της ΚΕ υπήρξαν αναγνωρισμένοι ηγέτες της εργατικής τάξης, που ακόμα και φυλακισμένοι εκλέγονταν από τους εργάτες στα σωματεία τους.

Ο δολοφονημένος Μήτσος Παπαρήγας ήταν γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ. Ο δάσκαλος Νίκος Πλουμπίδης, ο υπάλληλος του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου Θόδωρος Μάγγος, ο επισιτιστής Παναγιώτης Σαντής, ο οικοδόμος Αρίστος Βασιλειάδης, ο εργάτης Γιώργης Ερυθριάδης κ.ά. πρωτοστάτησαν σε σκληρές και δύσκολες συνθήκες στην πάλη της εργατικής τάξης.

Μαζί τους στέκουν και χιλιάδες άλλοι πρωτοπόροι συνδικαλιστές, ανάμεσά τους εκτελεσμένοι και δολοφονημένοι κομμουνιστές πρόεδροι Εργατικών Κέντρων: Ο Στρατής Περγαλίδης από το Ηράκλειο Κρήτης δολοφονήθηκε με βασανιστήρια το 1947. Ο Τάκης Γαργαλιάνος από τη Λάρισα εκτελέστηκε το 1949. Ο Γιώργης Βουτυράς από τη Νάουσα δολοφονήθηκε το 1946. Ο Ηλίας Μπερκέτης, πρόεδρος των τσαγκαράδων και ο πρώτος κομμουνιστής υποψήφιος δήμαρχος της Αθήνας, εκτελέστηκε το 1943.

Στους αγώνες της εργατικής τάξης και στη στελέχωση του ΚΚΕ ξεχωριστό ρόλο έπαιξαν οι ηρωικοί καπνεργάτες. Τα ηρωικά στελέχη του ΚΚΕ, μέλη του ΠΓ, της ΚΕ και της ΚΕΕ, Στέργιος Αναστασιάδης, Βασίλης Βερβέρης, Νίκος Ζαγουρτζής, Κώστας Φαρμάκης, ήταν εκλεγμένοι στην Εκτελεστική Επιτροπή της Καπνεργατικής Ομοσπονδίας Ελλάδας, πρωτοστάτησαν στις απεργίες, στις διαμαρτυρίες και τις εξεγέρσεις των καπνεργατών. Καπνεργάτης ήταν και το εκτελεσμένο μέλος της ΚΕ, Κώστας Λαζαρίδης, Γραμματέας του Εργατικού ΕΑΜ, που έλιωνε τα πόδια του στις εργατογειτονιές της Αθήνας και του Πειραιά για την οργάνωση απεργιών κάτω από την μπότα των ναζί.

Δύο από τα μέλη της ΚΕ, ο Αρίστος Βασιλειάδης και ο Νίκος Ζαγουρτζής, είχαν περάσει και από την ευθύνη του Γραμματέα της ΟΚΝΕ. Αλλά και ο Χρήστος Μαλτέζος, Γραμματέας της ΟΚΝΕ το 1938, θανατώθηκε με βασανιστήρια στις φυλακές της Κέρκυρας.

Ορισμένα από τα 28 στελέχη που μνημονεύονται στην έκδοση, όπως ο Θόδωρος Μάγγος, ο Βασίλης Μαρκεζίνης, υπήρξαν από τους ηγέτες της Εργατικής Αλληλεγγύης, της οργάνωσης που κινητοποιούσε και οργάνωνε τη στήριξη στα θύματα των πολιτικών και συνδικαλιστικών διώξεων.

Δίπλα τους ήταν δεκάδες ηρωικές μορφές, όπως ο γερο-Βαλιανάτος, που τον δολοφόνησε η δικτατορία του Μεταξά στα 68 του χρόνια, εκπαραθυρώνοντάς τον από την Ειδική Ασφάλεια στο κέντρο της Αθήνας.

Αλλα μέλη της ΚΕ, οι Αριστοτέλης Τσουρτσούλης, Κώστας Χατζήμαλης και Γιώργης Τσιτήλος, είχαν περάσει από τις επάλξεις του «Ριζοσπάστη».

Σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες

Μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ, ηγέτες της εργατικής τάξης, πήραν το δρόμο της ένοπλης πάλης, όταν αυτό χρειάστηκε, στον αγώνα του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και στον ΔΣΕ αργότερα.

Τα στελέχη του ΚΚΕ, όπως ο Βασίλης Μαρκεζίνης, γραμματέας του ΕΑΜ στην Αθήνα, ο Νίκος Πλουμπίδης, ο Σπύρος Καλοδίκης, ο Κώστας Χατζήμαλης, ο Κώστας Λαζαρίδης σήκωσαν τεράστιο καθοδηγητικό βάρος και υπήρξαν ο γερός νους και η γερή καρδιά πίσω απ' όλες τις λαϊκές εκδηλώσεις, άοπλες κι ένοπλες. Ο Γιώργης Ερυθριάδης έδρασε στις σκληρές κατοχικές συνθήκες στην περιοχή του, που είχε προσαρτηθεί στη φασιστική Βουλγαρία. Ο Νίκος Αραμπατζής, ο Αδάμ Μουζενίδης, ο Γιώργης Τσιτήλος, ο Ηλίας Κιαππές, ο Στέφανος Γκιουζέλης έπεσαν - σε διαφορετικές συνθήκες και μέρη - στις γραμμές του ΔΣΕ. Στην ίδια περίοδο έδρασαν στις πόλεις σε συνθήκες βαθιάς παρανομίας και οι Φαρμάκης, Καββαδίας, Αναστασιάδης.

Δύο από τις δολοφονίες σηματοδοτούν μια νέα δύσκολη περίοδο για το λαϊκό κίνημα και το Κόμμα, εκείνη που ξεκινά μετά από τη Συμφωνία της Βάρκιζας και φτάνει μέχρι το φούντωμα του αγώνα του ΔΣΕ. Το αστικό κράτος με τις συμμορίες που οργανώνει δρα τρομοκρατώντας ωμά με δολοφονίες, στημένες δίκες, εκτελέσεις, βασανισμούς, βιασμούς, ξυλοδαρμούς. Τότε πέφτουν ο Σπύρος Καλοδίκης, παράνομος στη Λάρισα, και ο Γιάννης Ζέβγος, βρισκόμενος νόμιμα στη Θεσσαλονίκη, μάλιστα ως εξουσιοδοτημένος αντιπρόσωπος του ΕΑΜ στην Επιτροπή του ΟΗΕ.

Την ίδια περίοδο (1945 - 1946) αξιοποιήθηκε μια νέα μορφή λαϊκής πάλης, η Μαζική Λαϊκή Αυτοάμυνα (ΜΛΑ), στην οποία δύο μέλη της ΚΕ ήταν από τους επικεφαλής, ο Στέφανος Γκιουζέλης στη ΜΛΑ της Αθήνας και ο Νίκος Ζαγουρτζής στη ΜΛΑ της Θεσσαλονίκης.

Δύο από τα 28 τιμώμενα στελέχη είναι από τους επικεφαλής των κλιμακίων που, μετά από την ήττα του ΔΣΕ, ήρθαν παράνομα στην Ελλάδα για κομματική δουλειά: Ο Νίκος Μπελογιάννης και ο Γιώργης Ερυθριάδης. Και οι δύο με μεγάλη πείρα και δράση στον ΔΣΕ. Το παράδειγμα της ζωής των 28 στελεχών αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο αυτό που υπογραμμίζει ο Λένιν: «Η εργαζόμενη μάζα με εξαιρετική ευαισθησία συλλαμβάνει τη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στους τίμιους και αφοσιωμένους στον κομμουνισμό και σε όσους προκαλούν αποστροφή στον άνθρωπο που κερδίζει το ψωμί του με τον ιδρώτα του προσώπου του...».

Ηταν ιδιαίτερα απαιτητική και σκληρή η ζωή που πέρασαν μέλη της ΚΕ, όπως ο Στέργιος Αναστασιάδης, ο Κώστας Φαρμάκης και ο Βαγγέλης Καββαδίας, σε συνθήκες βαθιάς παρανομίας. Ηρωες της ταξικής πάλης, που είναι δύσκολο να βρεθεί και η φωτογραφία τους σήμερα.

Διαφορετικές διαδρομές, μία αποστολή

Τα 28 στελέχη του ΚΚΕ, που τα βιογραφικά τους περιλαμβάνονται στην παρούσα έκδοση, συναντήθηκαν στο επαναστατικό κίνημα, έχοντας ο καθένας διαφορετική αφετηρία στην ατομική του διαδρομή.

Χωρίς δισταγμό ανταποκρίθηκαν σε ό,τι τους ζήτησε το Κόμμα, όπως φαίνεται από τις βιογραφικές αναφορές τους. Συχνά άλλαζαν πόλεις, άλλοτε για να πάνε εκεί που τους χρειαζόταν το Κόμμα και άλλοτε πάλι φεύγοντας, εξαιτίας των καταδιώξεων, για μέρη όπου θα μπορούσαν να προσφέρουν καλύτερα στο Κόμμα.

Η δράση των κομμουνιστών τέθηκε στο στόχαστρο της συντονισμένης δράσης ελληνικών και ξένων μυστικών υπηρεσιών, του ελληνικού και άλλων καπιταλιστικών κρατών.

Χαρακτηριστικό είναι πως, από τα δολοφονημένα στελέχη, δύο τουλάχιστον (Κτιστάκης και Γαμβέτας) εκτελέστηκαν από τους ναζί στους οποίους είχαν προδοθεί από τις συντονισμένες ενέργειες των ελληνικών υπηρεσιών με Βρετανούς πράκτορες, που δρούσαν ως «σύμμαχοι» στον αντιστασιακό αγώνα.

Χαρακτηριστική είναι και η διαδρομή του καπνεργάτη και γραμματέα της Καπνεργατικής Ομοσπονδίας, Αναγνώστη Δεληγιάννη, γνωστού και για τη δράση του ως «Γιάννης Σιγανός» στις Διεθνείς Ταξιαρχίες στην Ισπανία. Μετά από την εξέγερση των καπνεργατών του Αγρινίου φυλακίστηκε και εξορίστηκε, δραπέτευσε από τον Αη Στράτη και μέσω ΕΣΣΔ κατέληξε στην Ισπανία, ενώ μετά από την υποχώρηση των Διεθνών Ταξιαρχιών πέρασε στη Γαλλία. Η γαλλική κυβέρνηση τον απέλασε στην Ελλάδα του Μεταξά, που τον έστειλε πάλι στον Αη Στράτη. Εκεί πέρασε αλύγιστος το βασανιστήριο της πείνας το χειμώνα 1941 - 1942, για να καταλήξει στο στρατόπεδο «Παύλου Μελά» στη Θεσσαλονίκη, όπου εκτελέστηκε το 1944 από τους ναζί.

Ματωμένα ίχνη

Για ορισμένους συντρόφους δεν έγινε κατορθωτό να βρεθούν πλήρη βιογραφικά στοιχεία, ενώ γι' άλλους βρέθηκαν ακόμα λιγότερα.

Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι η παρούσα έκδοση εξαντλεί το θέμα. Αντίθετα, είναι η αρχή για την έρευνα και ανάδειξη γεγονότων και χαρακτηριστικών. Η ίδια η δημοσίευση θα κινητοποιήσει στην εύρεση πολλών νέων στοιχείων, ντοκουμέντων, φωτογραφιών, μαρτυριών κ.ά., για τον εμπλουτισμό του Ιστορικού Αρχείου του ΚΚΕ και την αξιοποίησή τους στην ιστορική έρευνα.

Η γνωριμία με το παράδειγμα της ζωής τους δείχνει τις βαθιές ρίζες του ΚΚΕ στην εργατική τάξη και στους βιοπαλαιστές της πόλης και του χωριού. Δείχνει την ισχυρή επίδραση των πρωτοπόρων κομμουνιστικών ιδεών στην ελληνική κοινωνία. Επιβεβαιώνει τη ρήση του ποιητή: «Ερχόμαστε από πολύ μακριά και τραβάμε πολύ μακριά...»

Στο πρόσωπό τους τιμάμε τους χιλιάδες γνωστούς και άγνωστους ήρωες και ηρωίδες του επαναστατικού κινήματος.

Η γνωριμία με το παράδειγμα της ζωής τους δεν είναι μόνο οφειλόμενη τιμή στους κομμουνιστές και τις κομμουνίστριες που έπεσαν. Το παράδειγμα της δράσης τους, ως πολύπλευρα στελέχη του ΚΚΕ, προσφέρει σε γνώση και ικανότητα στις σημερινές και μελλοντικές συνθήκες, για τα σύγχρονα καθήκοντα που θέτει το 20ό Συνέδριο, για την ολόπλευρη ισχυροποίηση του ΚΚΕ. Διδάσκει και εμπνέει για μεγάλα έργα. «Γερό μυαλό, γερή καρδιά. Αυτοί νικούνε κι όταν πέφτουν».

Οι στίχοι του Φώτη Αγγουλέ στο οπισθόφυλλο της έκδοσης δείχνουν το δρομο:

«Ας μην ήρθατε πίσω

ας μη φτάσατε πουθενά

ο δρόμος μας αρχινά

από κει που ο δικός σας τελειώνει.

Πάνω στο κάτασπρο χιόνι

μια ματωμένη γραμμή

το δρόμο μας δείχνει.

Ας ρίχνει τριγύρω σκοτάδι η νύχτα

ας ρίχνει

ακολουθούμε πιστά

τα ματωμένα σας ίχνη».

Ριζοσπάστης