11 Γενάρη: Ο ΔΣΕ επιτίθεται κατά των κυβερνητικών δυνάμεων στη Νάουσα, καταλαμβάνει την πόλη, εξασφαλίζει πολύτιμα εφόδια και στρατολογεί πάνω από 500 νέους μαχητές στις γραμμές του.
19-21 Γενάρη: Σε μια επιχείρηση που θεωρείται η πιο σημαντική πολεμική ενέργεια του ΔΣΕ στη Ρούμελη, καταλαμβάνεται το Καρπενήσι. Ο ΔΣΕ κράτησε το Καρπενήσι 18 μέρες, εξασφαλίζοντας πολύτιμα εφόδια και στρατολογώντας νέους μαχητές.
30-31 Γενάρη: Συνέρχεται στο Γράμμο η 5η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Η Ολομέλεια που ανάμεσα σ' άλλα εκτίμησε πως ο ΔΣΕ δεν μπόρεσε «να πραγματοποιήσει στο σύνολό της τη δική του στρατηγική επιδίωξη, γιατί το Κόμμα μας δεν μπόρεσε να συγκεντρώσει τις απαραίτητες εφεδρείες».
Σε μια εξαιρετικά σημαντική εξέλιξη, ο Ν. Ζαχαριάδης έθεσε στο κλείσιμο της συζήτησης ζήτημα αλλαγής της έως τότε στρατηγικής του Κόμματος, παρακάμπτοντας το αστικοδημοκρατικό στάδιο και θέτοντας ως στρατηγικό στόχο του ΚΚΕ τη σοσιαλιστική επανάσταση.
Τέλος, για να αντιμετωπίσει την επιρροή της Γιουγκοσλαβίας στους σλαβομακεδονικούς πληθυσμούς (απ' όπου ο ΔΣΕ αντλούσε σημαντική υποστήριξη και μαχητές), η Ολομέλεια υιοθέτησε θέση για «την πλήρη εθνική αποκατάστασή» τους, εφόσον το επιθυμούσαν. Οκτώ μήνες αργότερα, η 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (Οκτώβρης 1949) θα ακυρώσει τη θέση αυτή, επαναφέροντας την προηγούμενη περί εθνικής ισοτιμίας των μειονοτήτων.
6 Φλεβάρη: Εκτελείται στη Θεσσαλονίκη το μέλος της ΚΕΕ του ΚΚΕ Κώστας Φαρμάκης.
11-12 Φλεβάρη: Ο ΔΣΕ πραγματοποιεί μεγάλη επιχείρηση κατά των πολύ καλά οχυρωμένων αστικών δυνάμεων στη Φλώρινα. Επειτα από σφοδρότατες μάχες, ο ΔΣΕ ηττάται με βαρύτατες απώλειες. Ο αστικός στρατός, σε μια αποτρόπαια πράξη βαρβαρότητας, εκτέλεσε επιτόπου δεκάδες τραυματίες και αιχμαλώτους του ΔΣΕ, ενώ κατόπιν έριξε σε ομαδικό λάκκο εκατοντάδες μαχητές του, νεκρούς και ημιθανείς μαζί.
20 Φλεβάρη: Δολοφονείται στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών μετά από άγριο βασανισμό ο Μήτσος Παπαρήγας, μέλος της ΚΕΕ του ΚΚΕ και ΓΓ της ΓΣΕΕ.
5-6 Μάρτη: Συνέρχεται η 2η στρατιωτικοπολιτική σύσκεψη κομματικών στελεχών του ΔΣΕ. Σε αυτήν, ο Ν. Ζαχαριάδης στάθηκε διεξοδικά στις αντικειμενικές και υποκειμενικές δυσκολίες της ανάπτυξης του ένοπλου αγώνα, με ιδιαίτερη βαρύτητα στο ρόλο και τις ευθύνες πρώτα και κύρια των ίδιων των κομμουνιστών. Σε μια δε συγκλονιστική περιγραφή των συνθηκών υπό τις οποίες διεξαγόταν ο αγώνας του ΔΣΕ, τόνισε: «Κάνει κρύο, δεν είμαστε ντυμένοι καλά, είμαστε πολλές φορές ξυπόλυτοι (...) συχνά λείπει και το ψωμί και οι άντρες πεινάνε. Δεν έχουμε φάρμακα (...) πολλές φορές μας λείπουν τα όπλα, λιγοστεύουν τα πολεμοφόδια, είτε δεν έχουμε καθόλου (...) τα μουλάρια μας, που οι αγρότες μας τα δίνουν με πόνο ψυχής, πέφτουν γιατί δεν έχουμε ζωοτροφές. Ο εχθρός άδειασε τα χωριά και δυσκολευόμαστε με τη στρατολογία (...) Σηκωθήκαμε με γυμνά χέρια, μόνο με το δίκιο που μας έπνιγε (...) και πρέπει να νικήσουμε έναν πάνοπλο εχθρό, που τον βοηθά η παγκόσμια πλουτοκρατία, τα ιμπεριαλιστικά κοράκια όπου Γης (...) όμως κάθε δυσκολία και έλλειψη μπορεί και πρέπει να λυθεί μέσα στη μάχη (...) Η Ρούμελη είναι ένα ζωντανό παράδειγμα (...) και ακόμα πιο πολύ η Πελοπόννησος και η Σάμος, που αποκομμένες παλεύουν ηρωικά χωρίς να γογγύζουν...».
20-21 Μάρτη: Οι δυνάμεις του ΚΓΑΝΕ του ΔΣΕ επιχειρούν κατά του κυβερνητικού στρατού στην Αρτα, όπου ωστόσο είχε προλάβει να συγκεντρώσει πολύ μεγαλύτερες δυνάμεις απ' ό,τι είχε υπολογιστεί. Στις σφοδρές μάχες που ακολούθησαν, ο ΔΣΕ υπέστη μεγάλες απώλειες και στις 28 Μάρτη υποχώρησε στον Αχελώο.
31 Μάρτη - 1 Απρίλη: Δυνάμεις της VIII Μεραρχίας κ.ά. τμήματα του ΔΣΕ ανακαταλαμβάνουν το Γράμμο, με αιφνιδιαστική επίθεση κατά των θέσεων του κυβερνητικού στρατού, στο Σμόλικα καταλαμβάνουν τη Γύφτισσα, την Μπολιάνα, το Ταμπούρι κ.ά. Η επιχείρηση αυτή του Δημοκρατικού Στρατού ήταν από τις πλέον πετυχημένες του ένοπλου ταξικού αγώνα, με τις αμυνόμενες κυβερνητικές δυνάμεις να υπερτερούν αριθμητικά 5 προς 1. Ταυτόχρονα, όμως, θα αποτελούσε και την τελευταία μεγάλη νικηφόρα επιχείρηση του ΔΣΕ.
2 Απρίλη: Λίγες εκατοντάδες μαχητές της ΙΙ Μεραρχίας του ΔΣΕ στα όρια της φυσικής τους αντοχής πραγματοποιούν ηρωική διείσδυση στη Ρούμελη. Εναντίον τους κινητοποιήθηκαν πάνω από 40.000 στρατιώτες (χώρια οι υπόλοιποι ένοπλοι αστικοί σχηματισμοί): Το σύνολο των δυνάμεων των ΔΑΚΕΣ86 (επιχείρηση «Πύραυλος»). Η καταδίωξη της ΙΙ Μεραρχίας του ΔΣΕ κράτησε κοντά 2 μήνες. Σταδιακά η Μεραρχία αποδεκατίστηκε, ενώ στις 21 Ιούνη σκοτώθηκε και ο διοικητής της, ο θρυλικός Διαμαντής.
Η Ι Μεραρχία, δίνοντας τη μία μάχη μετά από την άλλη, στον Ολυμπο, τα Πιέρια, τα Χάσια και το Σμόλικα, έφτασε τελικά στο Γράμμο στις αρχές Ιούλη, όπου, μαζί και με τις υπόλοιπες δυνάμεις του ΚΓΑΝΕ που είχαν διασωθεί, συνενώθηκαν με τον κύριο όγκο του ΔΣΕ.
4 Απρίλη: Ιδρύεται ο ιμπεριαλιστικός στρατιωτικός συνασπισμός του ΝΑΤΟ.
20 Απρίλη: Η ΠΔΚ διατυπώνει για μία ακόμη φορά πρόταση ειρήνευσης. Η πρόταση αυτή μεταφέρθηκε από την ΕΣΣΔ στον ΟΗΕ λαμβάνοντας διεθνή διάσταση. Ωστόσο, τόσο η ελληνική αστική κυβέρνηση όσο και οι διεθνείς σύμμαχοί της δεν είχαν καμιά πρόθεση για συμβιβασμό.
24 Απρίλη: Εκτελείται στην Αθήνα το αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και μέλος της Εκτελεστικής της ΓΣΕΕ, Γιώργης Δημητρίου.
Μέσα Μάη: Μεταβαίνουν στη Σάμο οι Αλ. Παπάγος και Βαν Φλιτ. Αποφάσισαν την αναγκαστική εκκένωση των ορεινών χωριών του νησιού. Στις 20 Ιούλη ξεκίνησαν μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις. Πολλοί μαχητές του ΔΣΕ σκοτώθηκαν (συνολικά ο ΔΣΕ Σάμου είχε 197 νεκρούς), ενώ αρκετοί προτίμησαν να αυτοκτονήσουν παρά να παραδοθούν (όπως ο διοικητής Γ. Μαλαγάρης). Οι δύο τελευταίοι μαχητές του ΔΣΕ Σάμου (το στέλεχος του ΚΚΕ Γ. Σάλας και ο φοιτητής Ιατρικής, γιατρός του ΔΣΕ Σ. Καρούτσος) πιάστηκαν στις 18 Οκτώβρη, εκτελέστηκαν και τα πτώματά τους διαπομπεύτηκαν, κατά τη «συνήθη» αήθη πρακτική των αστικών δυνάμεων.
31 Μάη: Γαλλική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον κορυφαίο κομμουνιστή ποιητή Πολ Ελυάρ καταφτάνει στην Ελεύθερη Ελλάδα.
2 Ιούλη: Εκτελείται στην Αθήνα το μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ Βασίλης Μαρκεζίνης.
11 Ιούλη: Η Γιουγκοσλαβία κλείνει τα σύνορά της με την Ελλάδα. Ο Ν. Ζαχαριάδης σε άρθρο του με τίτλο «Το στιλέτο του Τίτο χτυπά πισώπλατα τη Λαϊκοδημοκρατική Ελλάδα» καταγγέλλει ανοιχτά τη στάση της γιουγκοσλαβικής ηγεσίας.
2 Αυγούστου: Ξεκινά μεγάλη επιχείρηση του κυβερνητικού στρατού στο Γράμμο και το Βίτσι (Σχέδιο «Πυρσός») με σκοπό την ολοκληρωτική συντριβή του ΔΣΕ.
Ο συσχετισμός δυνάμεων, σε μαχητές και οπλισμό, ήταν τόσο συντριπτικά άνισος υπέρ του κυβερνητικού στρατού, ώστε πλέον ήταν αδύνατο να αντισταθμιστεί από τον ηρωισμό και την αυτοθυσία του ΔΣΕ. Στην κύρια επίθεση στο Βίτσι, ο κυβερνητικός στρατός παρέταξε 5 μεραρχίες με 100 πυροβόλα, 300 άρματα και θωρακισμένα και 87 αεροπλάνα (σύνολο 80.000 άνδρες). Απέναντί τους ο ΔΣΕ παρέταξε 2 μεραρχίες, 2 ταξιαρχίες, 45 πυροβόλα, 15 αντιαεροπορικά και 27 αντιαρματικά, ενώ δεν διέθετε εφεδρείες (σύνολο στο Βίτσι 8.000 - 8.500 μαχητές, ενώ στο Γράμμο διέθετε επιπλέον 4.500 - 5.000 μαχητές).
Οι αστικές δυνάμεις υπολόγιζαν ιδιαίτερα στην τρομακτική δύναμη πυρός που είχαν συγκεντρώσει. Στις 10 Αυγούστου εξαπολύθηκε σφοδρότατη επίθεση στον κεντρικό τομέα του Βίτσι και δημιουργήθηκε σοβαρός κίνδυνος περικύκλωσης και εξόντωσης των δυνάμεων του ΔΣΕ. Ετσι, τη νύχτα της 14-15 Αυγούστου 1949, τα αντάρτικα τμήματα εγκατέλειψαν το Βίτσι και ελίχτηκαν προς το Γράμμο.
Στις 25 Αυγούστου ο κυβερνητικός στρατός (που είχε ενισχυθεί, ξεπερνώντας τις 100.000) άρχισε την τελική του επίθεση κατά του Γράμμου. Οι μαχητές του ΔΣΕ είχαν υπερβεί πια κάθε όριο ανθρώπινης αντοχής, ενώ η εισχώρηση της ΙΧ Μεραρχίας του κυβερνητικού στρατού στα μετόπισθεν κατά μήκος των ελληνοαλβανικών συνόρων καθιστούσε άμεσο τον κίνδυνο εγκλωβισμού τους. Ωστόσο, ο τελικός αυτός σκοπός των αστικών δυνάμεων δεν θα υλοποιούνταν.
Στις 28 Αυγούστου ξεκίνησε η σύμπτυξη του ΔΣΕ, που στις 29 προς 30 άφησε και τα τελευταία του δύο προπύργια σε Κάμενικ και Γκόλιο, ολοκληρώνοντας επιτυχώς τη συντεταγμένη υποχώρησή του προς την Αλβανία. Για εκείνους, καθώς επίσης και για χιλιάδες άλλους καταδιωκόμενους αγωνιστές και τις οικογένειές τους, ξεκινούσε πια το μακρύ ταξίδι της πολιτικής προσφυγιάς.
29 Αυγούστου: Το ΓΕΣ αποφασίζει τη μετακίνηση σημαντικών δυνάμεων από το Γράμμο - Βίτσι προς την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη για την αντιμετώπιση των εκεί θυλάκων του ΔΣΕ, που αριθμούσαν περίπου 1.500 μαχητές. Οι επιχειρήσεις κράτησαν έως και τις αρχές του 1950. Τέλη Δεκέμβρη του 1949, σύμφωνα με έκθεση του κυβερνητικού στρατού, υπήρχαν ακόμη 60 μαχητές του ΔΣΕ στη Χαλκιδική, 70 στο Βέρτισκο - Κερδύλλια, 50 στα Κρούσσια και 10 στο Αγγιστρο.
Σε όλη την Ελλάδα, οι εναπομείναντες επιζώντες μαχητές του ΔΣΕ κυνηγήθηκαν ανηλεώς, άλλοι δολοφονήθηκαν, άλλοι πέθαναν από τις κακουχίες, ενώ ένας αριθμός κατάφερε να παραμείνει ασύλληπτος στην παρανομία ή να διαφύγει στην πολιτική προσφυγιά.
Οι
συνολικές απώλειες του ΔΣΕ την περίοδο 1946 - 1949 ξεπέρασαν κατά πολύ
τις 30.000. Οι απώλειες του κυβερνητικού στρατού ήταν: Νεκροί 8.249,
τραυματίες 29.044 και αγνοούμενοι 5.431.
31 Αυγούστου: Σκοτώνεται σε ενέδρα στην Καστανιά Λακωνίας το αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και διοικητής της ΙΙΙ Μεραρχίας του ΔΣΕ, Στέφανος Γκιουζέλης.
22 Σεπτέμβρη: Εκτελείται στου Γουδή το μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Στέργιος Αναστασιάδης.
26 Σεπτέμβρη: Εκτελείται στου Γουδή το αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ Βαγγέλης Καββαδίας.
9 Οκτώβρη: Η 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, που συνήλθε στην Αλβανία, κηρύσσει τον τερματισμό του ένοπλου αγώνα και τη μεταφορά του κέντρου βάρους της δουλειάς του Κόμματος «στην οργάνωση και καθοδήγηση των οικονομικών και πολιτικών αγώνων όλων των στρωμάτων του εργαζόμενου Λαού».
***
Κλείνοντας την παρουσίαση του χρονολογίου με τα κυριότερα γεγονότα
κατά την τρίχρονη πάλη του ΔΣΕ, δημοσιεύουμε σήμερα αυτά του 1949. Τα
στοιχεία για το χρονολόγιο είναι παρμένα από το βιβλίο - έκδοση της
«Σύγχρονης Εποχής» «Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, Συλλογή κειμένων.
Εγγραφα από το Αρχείο του ΚΚΕ», σε επιμέλεια του Τμήματος Ιστορίας της
ΚΕ του ΚΚΕ. Τα γεγονότα 1946, 1947, 1948 δημοσιεύτηκαν αντίστοιχα στον
«Ριζοσπάστη», 31/12/2016 - 1/1/2017, 3/1/2017 και 10/1/2017.
Η 5η Ολομέλεια του 1949 είναι πολύ σημαντική στο ζήτημα της Αλλαγής προγράμματος του Κόμματος με κατάργηση της Θεωρίας των Σταδίων που μας κατέστρεψε το 1944. Το 1953 ψηφίστηκε το νεο πρόγραμμα που μίλαγε για Σοσιαλισμό με Δικτακτορία του προλεταριάτου. Δυστυχώς το 1955 με το πογκρόμ στην Τασκένδη σε δράση υποχρεώσανε τον Ζαχαριάδη να το αποσύρη και να φέρει το παλιό απο το ΚΚΣΕ Χρουτσόφ. Το ίδιο είχε συμβεί όταν ανέλαβε την ηγεσία το 1931. Στην 4η ολομέλεια είχε γίνει η ίδια διόρθωση που άλλαξε μετά το 1937.... με καταστροφικά αποτελέσματα το 1944 που καθυστέρησε και στο να πέσει όλο το βάρος στον ΔΣΕ απο το 1945 1946. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
ΑπάντησηΔιαγραφή