Εικόνες από την Ήπειρο που αντιστέκεται

Υπάρχουν γωνιές ξεχασμένες... Χωριά ολόκληρα που μαρτυρούν το μεγαλείο του παρελθόντος. Χωριά που εγκαταλείφθηκαν αλλά επιμένουν να αντιστέκονται στο χρόνο. Τα σπίτια έγιναν ερείπια, οι πλατείες γέμισαν δέντρα, τα σχολειά και οι εκκλησιές με ορθάνοιχτα παράθυρα και πόρτες.

Τόποι που αποκτούν ζωή για λίγη ώρα. Από τα βαριά βήματα κάποιων που έρχονται να συναντήσουν τις αναμνήσεις τους ή άλλων που θέλουν να αφουγκραστούν τα κρυμμένα μυστικά τους. 

Μύθοι κι ιστορίες ανταμώνουν στα βράχια. Στους σωρούς από πέτρες, σμιλεμένες από τα χέρια κάποιου μάστορα που χάθηκε. Είναι τα ξεχασμένα χωριά της Ηπείρου... 

Το Τρίκαστρο, ο Παλαιορόφορος και το Πολύβρυσο, εγκαταλείφθηκαν το 1970. Οι κάτοικοι, μετά από αιώνες, μεταφέρθηκαν σε έναν νέο τόπο. Δημιούργησαν τον σημερινό Ωρωπό Πρέβεζας. Άφησαν τα σπίτια τους... Και σήμερα, στους ίδιους τόπους, τα ερείπια έρχονται μάρτυρες του παρελθόντος.

Στα χαλάσματα ετούτα ανταμώνει ο μύθος και η ιστορία. Εδώ βρίσκεται μια εντυπωσιακή αρχαία ακρόπολη, η Ακρόπολη Τρίκαστρο, μη ταυτοποιημένη αρχαιολογικώς, με πολυγωνικά κυκλώπεια τείχη, άγνωστης χρονολογίας ίδρυσης, αλλά πιθανότατα της Ελληνιστικής ή προγενέστερης περιόδου. 

Με βάση παλιούς χάρτες πιθανολογείται ότι η Ακρόπολη Τρίκαστρου μπορεί να είναι είτε το Αρχαίο Ομφάλιον είτε η Αρχαία Έλλα, ηπειρωτικές πόλεις της προκλασσικής περιόδου. Ακριβώς στην κορυφή του υψώματος είναι χτισμένος ο Ναός του Προφήτη Ηλία εποχής κτίσης 1813. Νότια του Τρίκαστρου απλώνονται οι λόφοι και η πεδιάδα της Βρυσούλας και της Κάτω Σκαφιδωτής, ενώ βόρεια και βορειοδυτικά του υψώματος Τρίκαστρου βρίσκεται η απότομη Χαράδρα του Αχέροντα, η διασημότερη πιθανώς μετά το Φαράγγι της Σαμαριάς στην Κρήτη.

Τα βήματα σήμερα σταματάνε. Χάνονται ανάμεσα σε ένα λαμπρό παρελθόν, σε ένα ανύπαρκτο παρόν και σε ένα αβέβαιο μέλλον. Εκεί όπου ο μύθος συναντά την ιστορία μα δεν συναντά άνθρωπο για να αφηγηθεί τα μυστικά του! «Ξέρεις τα σπίτια πεισμώνουν εύκολα, σαν τα γυμνώσεις», γράφει ο Γιώργος Σεφέρης. Και το παλιό Μαυρονόρος, στις πλαγιές του Κασιδιάρη, ζώντας τη φθορά του χρόνου, ξεγυμνωμένο από φωνές, στέκει εκεί. Μνήμη κι ανάμνηση μαζί... 

Τα ερείπια αυτά έχουν φωνή. Τα διώροφα αρχοντόσπιτα, η εκκλησιά, το μεγάλο αλώνι, η βρύση, αφηγούνται το καθένα μια διαφορετική ιστορία. Μια ιστορία που φτάνει μέσα από τα γκρεμισμένα παράθυρα, τους τοίχους που έχουν μισογκρεμιστεί, τις πόρτες που άφησαν διάπλατα το χρόνο και το φως να κάνουν τα δικά τους παιχνίδια.

Κι η αίσθηση του επισκέπτη είναι ότι εδώ τίποτα δεν έχει πεθάνει. Η ζωή συνεχίζεται με τον τρόπο που εκείνη έχει επιλέξει. Περπατώντας ανάμεσα στα χαλάσματα το σκηνικό είναι ανεπανάληπτο. Κανένας ποιητής, ούτε ζωγράφος θα μπορούσε να το αποδώσει. Ένα παιχνίδι των αισθήσεων και των χρωμάτων. Τζάκι εδώ έχει να καπνίσει από το 1964. Τότε κι ο τελευταίος κάτοικος εγκατέλειψε το χωριό για να εγκατασταθεί στο νέο Μαυρονόρος.

Όμως εδώ όλα είχαν ξεκινήσει το 1866, όταν ο τόπος πρωτοκατοικήθηκε και γνώρισε την αρχιτεκτονική των διώροφων πέτρινων αρχοντικών. Ήταν είκοσι οχτώ οικογένειες που ξεκίνησαν από το χωριό Γλούστα, κεφαλοχώρι της Θεσπρωτίας, που βρίσκεται στο βουνό Σκουπίτσα ή Μαυρονόρος – και σε ανάμνηση έδωσαν στο χωριό τους το όνομα αυτό.

Η ζωή ήταν δύσκολη. Όμως οι Μαυρονορίτες, επειδή ήταν εργατικοί, δημιούργησαν μεγάλες περιούσιες παλεύοντας με τις κακοτράχαλες πλαγιές του Κασιδιάρη και γεμίζοντας αμπέλια την περιοχή που τους παραχώρησε ο Εγιουπ Πασάς. Έζησαν επιδρομές, κακουχίες, λεηλασίες. Μέχρι το 1964 όπου το εγκατέλειψαν και μεταφέρθηκαν πιο χαμηλά. 

Κι από τότε ένας κύκλος άρχισε να κλείνει. Ότι δημιούργησε ο άνθρωπος πέρασε σταδιακά στη φάση της παραίτησης. Και η πέτρα που κάποτε έχτιζε σπίτια, κυλά αργά στον τόπο που την γέννησε. Και σ΄ αυτή τη μικρή πορεία θυμίζει ακόμη το μεράκι των ανθρώπων που τη δούλεψαν.

Το Μαυρονόρος αποτελεί σήμερα το νεκρό πέτρινο χωριό της Ηπείρου. Δεν του αξίζει να καταστραφεί. Φυσικά κάποιοι πρέπει να δουλέψουν γι' αυτό. Να πάνε κόντρα στο χρόνο. Γιατί αξίζει να σωθεί και να προσφέρει αυτό το μοναδικό ταξίδι... 

Ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, γέφυρα η σιωπή... Το χωριό Κρυόβρυση (η παλιά Πέστιανη) του νομού Θεσπρωτίας παραμένει μέχρι σήμερα εγκαταλελειμμένο από το μεγάλο σεισμό του 1979. Ένα ακόμη νεκρό χωριό. Ένας τόπος γεμάτος χαλάσματα και φορτωμένος με αναμνήσεις.

Μετά το σεισμό οι κάτοικοι διασκορπίστηκαν στα γύρω χωριά, αφού πρώτα για διάστημα δύο-τριών μηνών έμειναν σε σκηνές. Καθώς τα χρόνια πέρασαν καμία κρατική πρόνοια δεν πάρθηκε για το «χτυπημένο» από τον Εγκέλαδο χωριό. Και ερήμωσε. Μόνο η πηγή στην κεντρική πλατεία τρέχει ακόμη. Νερό ο χρόνος... και πίσω δεν γυρίζει.

epiruspost.gr