Ποια αντιμετώπιση της ανεργίας;

Το ζήτημα της διόγκωσης της ανεργίας και η διαχείριση των ανέργων αποτελούν προβλήματα που απασχολούν την αστική πολιτική. Σχετικά με αυτό το ζήτημα, έγραψε η «Καθημερινή», 11/12/2014:
«Το οξύτατο πρόβλημα της ανεργίας των νέων στις χώρες - μέλη της Ευρωζώνης απαιτεί μια πολυδιάστατη προσέγγιση, όπως αναφέρει στην τελευταία του έκθεση με το θέμα αυτό το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Η οικονομική ανάπτυξη από μόνη της δεν αρκεί, ενώ οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας πιθανώς να συντείνουν στη μείωση της επίμονης και παρατεταμένης ανεργίας των νέων. Η απουσία ανάπτυξης "ευθύνεται" για το 70% της ανόδου της ανεργίας στις ηλικίες 15 - 24 ετών, παρατηρεί το ΔΝΤ».

Παίρνουμε ως πραγματικά τα στοιχεία, άλλωστε το ΔΝΤ τα δίνει. Ως προς το πρόβλημα, εστιάζει στο γεγονός ότι δεν υπάρχει ανάπτυξη. Πιο σωστό, βεβαίως, είναι να αντιστρέψουμε την υπόθεση. Η διόγκωση της ανεργίας οφείλεται στην καπιταλιστική οικονομική κρίση. Ανεργία, όμως, πάντα υπάρχει στον καπιταλισμό, γιατί είναι απότοκο της ίδιας της καπιταλιστικής παραγωγής, της αναρχίας που τη χαρακτηρίζει, της αξιοποίησης των επιτευγμάτων της επιστήμης προς όφελος του καπιταλιστικού κέρδους, με σκοπό την αύξηση της παραγωγικότητας, πετώντας όμως εκτός παραγωγής τμήματα εργαζομένων. Η πολλαπλάσια αύξησή της και η δυσκολία μείωσής της επειδή «δε γίνονται επενδύσεις», όπως λέει το ΔΝΤ, απεικονίζει την καπιταλιστική οικονομική κρίση και τις δυσκολίες της ανάκαμψης.

***

Εχει, όμως, αξία να δούμε την αιτιολογία του ΔΝΤ για την τεράστια ανεργία των νέων. Λέει το ίδιο ρεπορτάζ της «Καθημερινής»: «Στην Ευρωζώνη η ανεργία στις νεαρές ηλικίες μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα προβληματική, γιατί ο πληθυσμός της γηράσκει, ενώ μεγάλο μέρος των κεφαλαίων της και του εργατικού της δυναμικού δε χρησιμοποιείται. Χωρίς τη ζωτικότητα των νέων εργαζομένων, οι οικονομίες δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν το δίχτυ ασφαλείας τους. Δεν μπορούν να ανταποκριθούν στην καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα, ειδικά όταν οι πιο προικισμένοι από τους νέους επιλέγουν να σπουδάσουν και να εργαστούν εκτός συνόρων.

Αν και, όπως αναφέρει στην έκθεσή του το ΔΝΤ, είναι εύκολο να κατηγορήσει κανείς την οικονομική κρίση, αυτή δεν αρκεί για να αποτυπώσει όλη την κατάσταση. Στην Ιρλανδία, την Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία παρατηρήθηκε άνοδος της ανεργίας μεσούσης της κρίσης. Ωστόσο, εξαιρουμένης της Ιρλανδίας, οι δείκτες της ανεργίας των νέων ξεπερνούσαν ήδη τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και πριν από αυτήν».

Πριν σχολιάσουμε την προσπάθεια του ΔΝΤ να θολώσει την πραγματικότητα, δηλαδή τις αιτίες της ανεργίας γενικά και αυτής των νέων στη γήρανση του πληθυσμού, να πούμε ότι μια αντίφαση γίνεται φανερή. Γήρανση του πληθυσμού σημαίνει λιγότεροι νέοι. Με πρόσχημα αυτό ωθούν τους μεγαλύτερους σε ηλικία να δουλεύουν. Αλλά έτσι δε θα υπάρχουν θέσεις εργασίας για τους νέους. Ενώ, όμως, αναφέρουν ως μία από τις αιτίες της ανεργίας το ότι οι νέοι «δεν μπορούν να ανταποκριθούν στην καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα», θα μπορούν άραγε οι μεγαλύτεροι σε ηλικία να ανταποκριθούν στην καινοτομία;

***

Οι κυβερνήσεις, με πρόσχημα τη γήρανση του πληθυσμού, ωθούν στην αύξηση των ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης, σε συνδυασμό με τη δραστική μείωση μισθών, δουλειά ως το θάνατο, για να μη δίνουν συντάξεις, απαλλάσσοντας τους εργοδότες και το κράτος από ασφαλιστικές εισφορές, τσακίζοντας τα χρηματικά αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων. Τα οποία δε διστάζουν, άλλωστε, να χρησιμοποιήσουν ως κεφάλαιο για την ενίσχυση των επιχειρηματικών ομίλων. Βεβαίως, έτσι οι θέσεις εργασίας, με δεδομένες και τις λίγες επενδύσεις, δεν αυξάνονται. Να λοιπόν μια αντίφαση. Αντί να συνταξιοδοτούν σε μικρότερη ηλικία, συνταξιοδοτούν σε μεγαλύτερη. Αλλά έτσι οι νέοι άνεργοι αυξάνονται. Επομένως, τα περί «καινοτομίας» εμφανίζονται ως άλλοθι. Και σ' αυτό, όμως, το ζήτημα υπάρχει αντίφαση. Η εφαρμογή των «καινοτομιών» στην παραγωγή αυξάνει την παραγωγικότητα της εργασίας αλλά οι καπιταλιστές δε μειώνουν τον εργάσιμο χρόνο, γεγονός που θα αύξανε τις θέσεις εργασίας. Γιατί με τον ίδιο εργάσιμο χρόνο και με δεδομένο ότι η «καινοτομία» αυξάνει πολλαπλάσια την παραγωγικότητα, άρα και την παραγωγή και τα κέρδη, δουλεύουν με λιγότερο εργατικό δυναμικό.

***

Βεβαίως, η απάντηση του ΔΝΤ είναι οι «μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας». Λέει το ρεπορτάζ: «Βάσει των πορισμάτων της έκθεσης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, ένα πολυπαραγοντικό πρόβλημα, όπως είναι πλέον η ανεργία των νέων στην Ευρωζώνη, απαιτεί και πολυδιάστατη λύση. Χρειάζονται μεταρρυθμίσεις με στόχο τη μείωση της ανεργίας των νέων, όπως, λόγου χάριν, το να γίνει λιγότερο δαπανηρή η πρόσληψη εργαζομένων από τις εταιρείες. Η προοπτική αυτή θα αυξήσει τη ζήτηση για εργατικά χέρια, ενώ μπορεί και να συμβάλει στο να ορισθεί ο ελάχιστος μισθός, συνεκτιμώντας τους μισθούς γενικότερα στην εκάστοτε χώρα».

Για παράδειγμα, το «Green House», βρετανικό «think tank», προτείνει το «μοίρασμα» της εργασίας ως έναν τρόπο να αντιμετωπιστεί η ανεργία. Η ιδέα είναι ότι οι άνθρωποι που εργάζονται υπερβολικά θα περιορίσουν τις ώρες εργασίας τους, ώστε να μπορέσουν να μπουν οι άνεργοι στην αγορά εργασίας. Αλλά αυτό σημαίνει μοίρασμα της εργασίας, ταυτόχρονα, μειώσεις μισθών, δηλαδή αύξηση φτώχειας. Αλλη μια αντίφαση.

Τι σημαίνουν αυτά που λέει το ΔΝΤ για «μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας»; Γενίκευση, αν γίνεται, της ευελιξίας, απελευθέρωση των απολύσεων, τσάκισμα των μισθών, ιδιαίτερα των νέων, εντελώς ανασφάλιστη δουλειά, όλ' αυτά συνθέτουν «το να γίνει λιγότερο δαπανηρή η πρόσληψη εργαζομένων από τις εταιρείες», δηλαδή η δραστικά περαιτέρω μείωση της τιμής της εργατικής δύναμης. Και, ταυτόχρονα, ευχολόγια για επενδύσεις. Μόνο που επενδύσεις δε γίνονται λόγω κρίσης και προσλήψεις, επίσης, δε γίνονται, όσο χαμηλοί και αν είναι οι μισθοί, αφού, επίσης, λόγω κρίσης δεν αυξάνεται η παραγωγή. Αλλά και αν γίνουν επενδύσεις, όπως δείχνει το παράδειγμα άλλων κρατών εντός και εκτός ΕΕ, δε θα υπάρχει τέτοια αύξηση των θέσεων εργασίας που να μειώσει ριζικά την ανεργία ως σύνολο. Προσωρινά, ίσως, σε κάποιους τομείς της οικονομίας μπορεί να διαμορφωθεί η αίσθηση μείωσης της ανεργίας των νέων αλλά η τάση δεν αλλάζει. Γι' αυτό χρειάζεται αγώνας για την προστασία των ανέργων, σε συνδυασμό με την πάλη για την κατάργηση των αιτιών της ανεργίας, δηλαδή της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας.

Ι.

Ριζοσπάστης