Τεόφιλο Στίβενσον: Ο μποξέρ που έριξε γροθιά στον καπιταλισμό

Ο ποδοσφαιρικός μύθος θέλει την μπάλα να μην είναι γεμάτη αέρα, αλλά χρήμα και δόξα. Κανόνας για όλα τα επαγγελματικά σπορ. Καπιταλισμό έχουμε και το κέρδος χωράει παντού. Στην ιστορία του αθλητισμού, όμως, υπάρχουν εξαιρέσεις που δεν επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Δημιουργούν έναν άλλο, στον οποίο τα χρήματα δεν είναι το παν. Δεν ακολουθείται συχνά. Όταν όμως κάποιος το κάνει, ξεχωρίζει. Τέτοια περίπτωση ήταν ο κουβανός πυγμάχος Τεόφιλο Στίβενσον. Δεν έγινε ποτέ επαγγελματίας. Δεν δέχτηκε να παλέψει με τον Μοχάμεντ Άλι για ένα εκατομμύριο δολάρια και έμεινε πιστός στα πιστεύω του και στη χώρα του. Την Κούβα. Έδειξε ότι υπάρχει κι άλλος δρόμος.

Ευχαριστούμε τον δημοσιογράφο Αντώνη Πανούτσο για τη συμβολή του στο άρθρο.

 Αντανάκλαση της κουβανικής επανάστασης

Πριν περπατήσουμε στον δρόμο του Στίβενσον, ας δούμε πώς αντιμετώπιζε τα σπορ η Κούβα επί Κάστρο. Προσέγγιση που δεν έχει αλλάξει και πολύ. Στην επανάσταση το σύστημα φυσικής αγωγής ήταν η επιτομή της ισότητας και της εικόνας που ήθελε να παρουσιάσει το καθεστώς. Τα ρεκόρ της Κούβας σε διεθνές επίπεδο ήταν αντανάκλαση της επιτυχίας της επανάστασης.

Η αύξηση της αθλητικής δύναμης οφειλόταν σε μια μετατροπή του σοσιαλισμού. Η κουβανική κυβέρνηση ακολούθησε το σοβιετικό σύστημα φυσικής αγωγής και το άλλαξε όπου θεώρησε ότι ήταν απαραίτητο. Η πρώην ΕΣΣΔ ανακάλυψε την αξία των σπορ ως πολιτικό εργαλείο. Η Κούβα άμεσα ενσωμάτωσε αυτή την πολιτική στο δικό της σύστημα και ιδεολογία.

Το κουβανικό αθλητικό σύστημα διαμορφώθηκε πάνω στο σοβιετικό δίνοντας έμφαση στον κεντρικό έλεγχο. Στόχος μαζική συμμετοχή και ανάδειξη πρωταθλητών. Για την Κούβα, οι επιτυχίες σε παγκόσμιο επίπεδο αποτελούν δύναμη επιβεβαίωσης. Σε γενικές γραμμές η επαναστατική κυβέρνηση ήθελε να δείξει  πως το κομμουνιστικό σύστημα μπορεί να βοηθήσει μια αναπτυσσόμενη χώρα να ξεφύγει από την οπισθοδρόμηση και μέσω του αθλητισμού. Ο Τεόφιλο Στίβενσον εντάσσεται σε αυτό πλαίσιο.

 Αστείρευτη ενέργεια

Ο Στίβενσον γεννήθηκε το 1952 στη επαρχιακή πόλη Λα Τούνας. Στην Κούβα. Σαν παιδί ήταν ανήσυχο και δύσκολο. Στο σχολείο, ενώ θεωρούνταν έξυπνος, συνεχώς αναζητούσε τρόπους να αναστατώσει τους άλλους. Είχε αστείρευτη ενέργεια και δεν άργησε να βρει οδό διοχέτευσής της. Στο γυμναστήριο.

Όπως οι περισσότεροι πρωταθλητές της Κούβας, έτσι και ο Τεόφιλο ξεκίνησε να προπονείται στα κρυφά. Υπό τις οδηγίες του Τζον Ερέρα. Φοβόταν ότι οι γονείς του θα το μάθουν και όταν έφτασε η ώρα να το πει, έκανε πίσω. Ο πατέρας του, αργότερα, είπε στον βιογράφο του, «ήρθε μια μέρα και μου είπε ψιθυριστά πως θα πήγαινε στη Λα Τούνας με τον Ερέρα, διότι θα έκανε το ντεμπούτο του στα μεσαία βάρη. Του είπα εντάξει, αλλά θα έπρεπε να το πει και στη μητέρα του για να του ετοιμάσει τα ρούχα του. Εσύ πες της το, μου αντιγύρισε και έφυγε. Όταν το ανακοίνωσα στην Ντολόρες, ήμουν τυχερός που ήμουν πυγμάχος στο παρελθόν, καθώς ήξερα πώς να αποφύγω μια γροθιά. Χτύπησε το ταβάνι και μου δήλωσε ότι φταίω εγώ για ό,τι έγινε. Όταν ηρέμησε, συμφώνησε να παίξει μποξ ο γιος μας αρκεί να πήγαινα κι εγώ μαζί του».

Πήγαν μαζί και ο Τεόφιλο ηττήθηκε από τον Λουίς Ενρίγκεζ, πυγμάχο με εμπειρία. Ήταν αξιοπρεπής ήττα και ο πατέρας τού Τεόφιλο ανακουφισμένος, μιας και ο γιός τους δεν δάρθηκε άσχημα.

«Μου άρεσε ο τρόπος που έπαιξε εκείνη τη νύχτα» δήλωσε ο Ερέρα, στο γυμναστήριο του οποίου είχε κάνει προπόνηση ο Στίβενσον. «Μπορούσες να διακρίνεις ότι είχε κάτι» συμπληρώνει. Ο Ερέρα έκανε καλή δουλειά και έστρωσε το έδαφος για τον Τεόφιλο. Αγωνίστηκε λίγες φορές ακόμη για τον Ερέρα. Κέρδισε τον τίτλο στους νέους στην ανατολική Κούβα και πήγε στην Αβάνα για περισσότερη διδασκαλία. Στα 17 του (1969) πήρε μέρος σε πρωτάθλημα μεγαλύτερων ηλικιών. Έφτασε ως τον τελικό των βαρέων βαρών απέναντι στον Γκαμπριέλ Γκαρσία. Έχασε, αλλά δεν ήταν αυτό το θέμα. Στις κερκίδες βρισκόταν ο άνθρωπος που άλλαξε τη μοίρα του Στίβενσον. Ήταν ο Σοβιετικός Αντρέι Σερβορένκο. Κατόπιν δικής του επιμονής προήχθη στους μεγάλους. Έκτοτε, η καριέρα του πήρε την άνοδο. Το 1970 έβγαλε νοκ άουτ τον Νάντσιο Καρίλο. Η φήμη και το κύρος του άρχισαν να μεγαλώνουν.

Φωτογραφία: Neil Leifer/Sports Illustrated/Getty Images

Το πρώτο χρυσό

Το 1972 είναι χρονιά ορόσημο για τον Στίβενσον. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου οδήγησε την Κούβα σε νέο αθλητικό επίπεδο, υψηλότερο. Η Κούβα δεν είχε κερδίσει χρυσό μετάλλιο σε Ολυμπιακούς από την εποχή του Ραμόν Φονστ το 1904, στην ξιφασκία. Εκείνη την εποχή η πυγμαχία φάνταζε ως η μεγαλύτερη ελπίδα της Κούβας. Ο Ενρίκε Φιγκουερόλα έχασε το χρυσό, το 1964, στο 100μ. ανδρών για πολύ λίγο από τον Μπομπ Χέις.

Στο μεταξύ, ο επαγγελματικός αθλητισμός ήταν απαγορευμένος από το 1961 και η επαναστατική κυβέρνηση της Κούβας ήταν πιστή στη μαζική συμμετοχή και στη βελτίωση των εγκαταστάσεων. Η επιτυχία της πολιτικής στα σπορ θα αποδεικνυόταν στους Ολυμπιακούς. Το 1968, δύο πυγμάχοι, οι Ενρίκε Ρεγκιφέρος και Ρονάλντο Γκάρμπι, σε διαφορετικές κατηγορίες, έφτασαν στον τελικό και έχασαν. Το 1972 αυτό θα άλλαζε.

Για τον Στίβενσον η χρονιά ξεκίνησε με τους εθνικούς αγώνες στο Σαντιάγκο. Στον τελικό έβγαλε νοκ άουτ τον παρτενέρ του στην προπόνηση, Λουίς Βαλιέρ. Στα 20 του, μέχρι τον Σεπτέμβριο ήταν αήττητος. Εκείνο τον μήνα θα εκτοξευόταν. Ο Στίβενσον, στον πρώτο γύρο, έστειλε στο καναβάτσο εύκολα τον 28χρονο Λούντβικ Ντέντρι από την Πολωνία. Υποτίθεται ότι μπορούσε να αντέξει γερά χτυπήματα. Με το σώμα του σκούπισε το καναβάτσο τελικά.

Τα βαρέα βάρη ήταν κατηγορία των Αμερικανών. Το 1964 ο Τζο Φρέιζερ είχε κερδίσει το χρυσό και το 1968 ο Τζορτζ Φόρεμαν. Σύμφωνα με τους Κουβανούς που ήταν εκεί, στο Μόναχο, λαχταρούσαν να «κλέψουν» αυτό που υποτίθεται ανήκε στις ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί κατέβηκαν με τον Ντουέιν Μπόμπικ, τη «Μεγάλη Λευκή Ελπίδα», όπως τον αποκαλούσαν. Προημιτελικός. Ο πυγμάχος των ΗΠΑ φαβορί και όχι άδικα. Την προηγούμενη χρονιά, 1971, είχε νικήσει τον μεγάλο Κουβανό. Ο πρώτος γύρος πήγε στον Στίβενσον. Ο δεύτερος ανήκε στον Μπόμπικ. Ο τρίτος ήταν ξέσπασμα. Αστραπές και βροντές πάνω στον Μπόμπικ. Με ένα αριστερό ξάπλωσε τον Μπόμπικ. Ο διαιτητής διέκοψε τον αγώνα. Όλα είχαν τελειώσει. Ο δρόμος για το πρώτο χρυσό είχε ανοίξει.

 Νοκ άουτ στα εκατομμύρια

Σε αυτό το σημείο έρχεται η πιο μεγάλη δοκιμασία για τον Στίβενσον. Να κρατήσει τις αξίες και τις αρχές του. Την πίστη του σε αυτά που πίστευε. Την πίστη του στην επανάσταση του Κάστρο. Αντίπαλος ο καπιταλισμός και τα δολάρια. Εκατομμύρια παρακαλώ. Το περιοδικό «Sports Illustrated» στις 18 Μαρτίου 1974 είχε άρθρο για τον Στίβενσον και την άρνησή του να δεχτεί ένα εκατομμύριο δολάρια για να γίνει επαγγελματίας. Ο τίτλος του ήταν «Προτιμά να είναι κόκκινος παρά πλούσιος».

Το 1974, δύο χρόνια μετά το Μόναχο, οι προωθητές Μπομπ Αρουμ και Ντον Κινγκ, πλησίασαν τον Κουβανό, ο καθένας ξεχωριστά. Σκοπός τους να τον πείσουν να φύγει από την Κούβα και να γίνει επαγγελματίας. Βολιδοσκόπηση είχε γίνει και στο Μόναχο. Η προσφορά έφτασε το ένα εκατομμύριο. Θα αγωνιζόταν εναντίον του Μοχάμεντ Αλι. Τίποτα απ’ αυτά δεν έκαμψε τον Στίβενσον. Τα λόγια του είναι χαρακτηριστικά: «Όχι. Όχι, δεν θα αφήσω τη χώρα μου για ένα εκατομμύριο δολάρια ή για περισσότερα. Τι είναι ένα εκατομμύριο δολάρια απέναντι στην αγάπη οκτώ εκατομμυρίων Κουβανών;»

 Το αναπάντητο ερώτημα

Το ερώτημα Στίβενσον ή Αλι δεν θα απαντηθεί ποτέ. Δεν θα πάψει όμως και να υπάρχει. Εμείς δεν μπορούμε να πούμε, γιατί δεν έχουμε τις γνώσεις. Ο Τζορτζ Φόρεμαν σε άρθρο του ESPN τον Ιούνιο του 2012, είχε απαντήσει. «Ο Στίβενσον ήταν καλύτερος απ’ όλους μας. Πέρασε τον καιρό του σαν επαγγελματίας. Είχε το καλύτερο δεξί στην ιστορία του ερασιτεχνικού μποξ. Κρίμα που δεν έγινε επαγγελματίας. Θα κρατούσε σίγουρα τον τίτλο στα βαρέα βάρη».

Στο ίδιο κομμάτι, μιλά και ο Μπόμπι Κάσιντι Τζούνιορ. Δημιουργός του ντοκιμαντέρ «A Fighting Chance» στο οποίο ερευνάται η πυγμαχία στην Κούβα. Αναφέρει ότι ο Στίβενσον ζούσε σαν διασημότητα, στα πρότυπα της Κούβας φυσικά. Ήταν ο αγαπημένος αθλητής του Φιντέλ Κάστρο και πρεσβευτής του αθλητικού προγράμματος και της επανάστασης.

 Τον αγάπησε ένα έθνος

Στο πορτρέτο του Στίβενσον βοήθησε και ο δημοσιογράφος Αντώνης Πανούτσος, πρώην διαιτητής πυγμαχίας. Συνάντησε τον μποξέρ το 2004 στους Ολυμπιακούς Αγώνες, τους οποίους κάλυπτε για την εφημερίδα «Το Βήμα». Μας λέει: «Ήμασταν με την κουβανική αποστολή στο ξενοδοχείο. Βράδυ. Κάποια στιγμή τον εμφανίζουν. Υπήρχαν δύο σκαλιά στην ταράτσα και τον βοηθούσαν να τα ανέβει. Διακριτικά. Για μένα ο μεγαλύτερος πυγμάχος. Ευγενικός και δεν προσπαθούσε να σκοτώσει τον αντίπαλο. Μάλιστα, στο Παλέ της Αβάνας υπάρχει φωτογραφία του με τη γροθιά που δίνει στον Μπόμπικ. Όσον αφορά τον αγώνα με τον Άλι, μέχρι το 1975 θα κέρδιζε αυτός, μετά το ’75 ο Στίβενσον».

 Ο Τεόφιλο Στίβενσον απεβίωσε στις 11 Ιουνίου 2012 από έμφραγμα. Σίγουρα θα αναφέρεται ως ένας από τους καλύτερους πυγμάχους όλων των εποχών. Ισως να κέρδιζε τον Μοχάμεντ Αλι. Θα μείνει όμως στις μνήμες μας και ως ένας άνθρωπος που αρνήθηκε την αλλοτρίωση των χρημάτων. Που δεν δελεάστηκε από τα μπιχλιμπίδια του καπιταλισμού και που τον αγάπησε ένα έθνος.

Πηγές: 

-historyofcuba.com

-ESPN 

-pbs.org 

-Sports Illustrated

Γράφει: Αλέξανδρος Στεργιόπουλος - Πορτρέτα - 10/07/2014

Το Περιοδικό