Δολώνουν καλαμαράκι γιατί θέλουν εργάτες «χάνους»...

Το τελευταίο διάστημα προβάλλεται στην τηλεόραση η διαφήμιση μιας εταιρείας παρασκευής ούζου, με το εξής σενάριο: Στο αποστακτήριο της εταιρείας, εν ώρα εργασίας, έχουν συγκεντρωθεί οι εργαζόμενοι, προφανώς μετά από πρόσκληση της εργοδοσίας. Είναι όλοι προβληματισμένοι και ανήσυχοι. Συζητάνε μεταξύ τους και δείχνουν να αναρωτιούνται για το λόγο που τους κάλεσε ο εργοδότης. Στο κάτω μέρος της οθόνης, γράφει: «Παρασκευή 1 μ.μ. Κανείς εργαζόμενος δε γνωρίζει τίποτα».

Το λόγο παίρνει το αφεντικό, όπως παρουσιάζεται στη διαφήμιση. Με αργόσυρτο λόγο λέει: «Σήμερα, σταματάμε ό,τι κάνουμε...». Η κάμερα κεντράρει στα ανήσυχα πρόσωπα των εργαζομένων και στο κάτω μέρος η οθόνη γράφει: «Ο νους πάει στο κακό». Ομως το αφεντικό συνεχίζει: «...και πάμε στη θάλασσα για καλαμαράκι!». Η κάμερα καταγράφει αντιδράσεις ανακούφισης και χαράς για τους εργαζομένους, που ξεσπάνε σε χειροκροτήματα.

Ακολουθούν σκηνές από τη μεταφορά τους με λεωφορείο σε ένα μαγαζί στην παραλία. Κάθονται όλοι μαζί σε ένα τραπέζι, πίνουν ούζο και τρώνε καλαμαράκια. Πάνω στο κέφι, ένας εργαζόμενος σηκώνει το ποτήρι και φωνάζει: «Να είσαι καλά αφεντικό!». Το αφεντικό ανταποκρίνεται στην πρόποση και σηκώνει το ποτήρι του, όπως και όλοι οι εργαζόμενοι. Η διαφήμιση κλείνει με τους εργαζομένους να χορεύουν. Λίγο πριν, ο εκφωνητής ενημέρωνε τους τηλεθεατές: «Μπορείτε να την κάνετε κι εσείς για kalamaraki day. Αρκεί να πείσετε το σωστό άνθρωπο». Στο τέλος, στην οθόνη διαβάζουμε: «Κάν' την από τη δουλειά ...ομαδικά!».

Τί λέει η διαφήμιση;

Ας επιχειρήσουμε να αποκωδικοποιήσουμε λίγο τη διαφήμιση: Ο εργοδότης μιας (οποιασδήποτε) εταιρείας, καλεί τους εργαζομένους να συγκεντρωθούν στο χώρο παραγωγής, χωρίς να τους ενημερώνει για το λόγο. Σε συνθήκες καπιταλιστικής κρίσης, με τον ορυμαγδό των απολύσεων και των περικοπών σε μισθούς και δικαιώματα, είναι λογικό ο νους των εργαζομένων να πάει στο κακό. Ομως όχι! Το αφεντικό, παρά το γεγονός ότι τους υποβάλλει στο μαρτύριο της σταγόνας και ανακοινώνει λέξη - λέξη αυτά που έχει να τους τους πει, κατά βάθος έχει καλές προθέσεις. Θέλει να τους κάνει έκπληξη και να πάει όλους τους εργαζομένους για ούζο και καλαμαράκι, με έξοδα της εταιρείας!

Οι εργαζόμενοι ανακουφίζονται. Το καλό αφεντικό ανταμείβεται με χειροκροτήματα. Και αμέσως μετά, εργαζόμενοι και εργοδότες γίνονται ένα, μια παρέα, μια οικογένεια. Τόσο, που ένας εργαζόμενος δεν μπορεί να συγκρατήσει τον ενθουσιασμό του και εύχεται για τη μακροημέρευση του εργοδότη του, παρασέρνοντας αυθόρμητα όλους τους συναδέλφους του να κάνουν το ίδιο.

Το «ηθικό δίδαγμα» προκύπτει στο τέλος: «Και το δικό σου αφεντικό μπορεί να είναι το ίδιο καλό με το δικό μου και να σε βγάλει μια βόλτα για ουζάκι και καλαμαράκι. Αρκεί να του το ζητήσεις!». Αυτό μοιάζει να λέει η διαφήμιση για να παρακινήσει τους τηλεθεατές να συμμετέχουν στο πρόγραμμα που η συγκεκριμένη εταιρεία παρασκευής ούζου ονομάζει «kalamaraki day».

Παρακάλια στο αφεντικό

Τι είναι όμως αυτό το πρόγραμμα; Διαβάζουμε από τη σχετική ιστοσελίδα: «Το Kalamaraki Day είναι μία ημέρα που δημιούργησε πρόσφατα το [...] (σ.σ.: αναφέρεται το όνομα της εταιρείας), σύμφωνα με την οποία έχεις την ευκαιρία να την κάνεις μαζί με τους συναδέλφους σου ομαδικά, εν ώρα εργασίας και να πάτε μια εκδρομή - έκπληξη σε ένα μεζεδοπωλείο για καλαμαράκια και ούζο εντελώς δωρεάν!

Το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να ξεσηκώσεις τους συναδέλφους σου και όλοι μαζί να πείσετε τον υπεύθυνο της εταιρείας σας (ή της ένωσης προσώπων) να συμπληρώσει τη φόρμα συμμετοχής που υπάρχει στο site, έτσι ώστε να μπείτε αυτόματα στις κληρώσεις που γίνονται κάθε εβδομάδα για 2 νικητές! Ολα τα υπόλοιπα τα αναλαμβάνει το [...], το οποίο παρέχει εντελώς δωρεάν για 20 έως 50 άτομα το λεωφορείο για τη μεταφορά από και προς το μεζεδοπωλείο, το γεύμα και το ούζο, καθώς και έναν αντιπρόσωπο - διοργανωτή, για να διεξαχθούν όλα όπως πρέπει!».

Μάλιστα, ο εμπνευστής του προγράμματος παρακινεί τους ενδιαφερομένους: «Αν τα τηλέφωνα χτυπάνε, το inbox έχει τιγκάρει, ο πάκος με τη χαρτούρα όλο και μεγαλώνει, αλλά έξω από το παράθυρό σας έχει κάνει κατάληψη ένας τεράστιος ήλιος και η μόνη σας σκέψη είναι καλή παρέα και ουζάκι, τότε έχετε ανάγκη από Kalamaraki Day. Κάν' την από τη δουλειά ...ομαδικά! (...) Πείστε λοιπόν τον υπεύθυνο της εταιρείας να συμπληρώσει όλα τα απαραίτητα στοιχεία στη φόρμα συμμετοχής που ακολουθεί και μπείτε αυτόματα στις κληρώσεις για 2 νικητές κάθε εβδομάδα».

Με άλλα λόγια: Ακόμα κι αν δουλεύεις σαν σκλάβος, ακόμα κι αν δεν προλαβαίνεις να πάρεις ανάσα στη δουλειά, μη χολοσκάς! Κάνε μια έκκληση στο αφεντικό σου να σε βάλει μαζί με τους συναδέλφους σου στην κλήρωση για ένα δωρεάν γεύμα με ούζο και καλαμαράκια εν ώρα δουλειάς, και όλα καλά!

Οι επιστολές

Πώς όμως θα πειστεί το αφεντικό να κάνει μια τέτοια ...παραχώρηση; Η εταιρεία που σπονσοράρει το πρόγραμμα έχει την απάντηση. Μέσα από την ιστοσελίδα της προτείνει στους ενδιαφερομένους τρεις φόρμες για την υποβολή του αιτήματός τους προς τον εργοδότη. Αν και ο συντάκτης προσπαθεί να παρουσιάσει σαν χιουμοριστικό το όλο εγχείρημα, τόσο το περιεχόμενο των επιστολών προς την εργοδοσία όσο και ο τρόπος που πλασάρονται καλλιεργούν πέρα για πέρα αντιδραστικά αντανακλαστικά.

Οι επιστολές με τις οποίες ο εργαζόμενος καλείται να απευθυνθεί στον εργοδότη του είναι τριών κατηγοριών: «Επαναστατική», «Επαγγελματική» και «Γλειψιματική». Διαβάζουμε στην «Επαναστατική»: «Συνάδελφε προϊστάμενε (...) Είναι άδικο ο εργαζόμενος να στερείται τις χαρές της ζωής και να αποτελεί μόνο έναν κρίκο της παραγωγικής διαδικασίας. Η δουλειά δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός. Περιμένουμε από εσένα να μας συσπειρώσεις με δύναμη, αποφασιστικότητα και προοπτική. Μαζί θα πορευτούμε στο αταξικό τραπέζι του kalamaraki day και θα απολαύσουμε αταξικά καλαμαράκια και αταξικά ουζάκια (...) Στην καλοπέραση είμαστε όλοι μαζί. Με αγωνιστικούς χαιρετισμούς».

Η πρόθεση του συντάκτη να χλευάσει την ταξική πάλη είναι φανερή. Ο εργοδότης είναι αυτός που θα λυτρώσει τον εργαζόμενο από τον κάματο της δουλειάς και από τη στέρηση των «χαρών της ζωής». Στον καπιταλισμό, ο εργαζόμενος αλλοτριώνεται στην παραγωγική διαδικασία, αλλά υπάρχει αντίδοτο: Να του εξασφαλίσει ο εργοδότης - εκμεταλλευτής τη συμμετοχή του σε ένα τζάμπα γεύμα με ουζάκι, σε κάποιο μεζεδοπωλείο.

Αυτό κι αν είναι αντανάκλαση της μειωμένης απαιτητικότητας που θέλει να εμφυσήσει συνολικά το σύστημα στην εργατική τάξη! Αυτό κι αν είναι συμπύκνωση της αντιδραστικής αντίληψης ότι ο εργοδότης είναι αυτός από τον οποίο ο εργαζόμενος θα πρέπει να αποζητά τη «σωτηρία» του. Πολύ περισσότερο που «στην καλοπέραση είμαστε όλοι μαζί», όπως γράφει ο συντάκτης. Δηλαδή εργαζόμενοι και αφεντικά μια παρέα, και όχι βέβαια αντίπαλοι στο πεδίο της ταξικής πάλης.

«Επαγγελματίες» και «γλειψιματίες»

Πάμε τώρα στην «Επαγγελματική» επιστολή, η οποία γράφει: «Κύριε διευθυντή. Είμαι ενήμερος για τον περιορισμένο χρόνο σου, γι' αυτό θα είμαι συνοπτικός και ακριβής. Πρόσφατες στατιστικές μελέτες, που έλαβαν χώρα σε εταιρείες κολοσσούς σε διεθνές επίπεδο, παρατήρησαν άμεσο συσχετισμό της διάθεσης του εργαζομένου με την αποδοτικότητά του. Αξιοσημείωτη είναι η διαπίστωση πως δημιουργείται ισχυρό team bonding αν οι εργαζόμενοι βρεθούν μαζί για λίγες ώρες εκτός εργασίας (...) Οπως θα διαπιστώσεις και μόνος σου, είναι αποδεδειγμένο πως η υιοθέτηση μιας τέτοιας ενέργειας, όπως το kalamaraki day, θα προσδώσει στους εργαζομένους μεγαλύτερη διάθεση για εργασία. Είναι προφανές ότι τα οφέλη είναι μεγαλύτερα, σε συσχετισμό με τις λίγες ώρες απουσίας των εργαζομένων από τα γραφεία τους. Μετά τιμής».

Εδώ το ύφος αλλάζει. Για να αποσπάσει τη συγκατάθεση του εργοδότη, ο εργαζόμενος εμφανίζεται να έχει ο ίδιος έγνοια για την αύξηση της παραγωγικότητας στην εργασία και ανάλογα να συμβουλεύει το αφεντικό του. Να και ο «τύπος» του εργαζομένου που θεωρεί δική του την επιχείρηση που δουλεύει και μεριμνά με όλους τους τρόπους να βελτιωθεί η λειτουργία της, προκειμένου αυτό να αποτυπωθεί και στην κερδοφορία της. Αν το επεκτείνει κανείς, καταλήγει να διαβάζει έναν ύμνο στην ταξική συνεργασία...

Η αποθέωση έρχεται με τη «Γλειψιματική» επιστολή, στην οποία γράφεται: «Super Προϊστάμενε. Σήμερα δείχνεις πιο κομψός από ποτέ. Θα ήθελα επίσης να σου πω ότι έχεις χάσει κιλά και ότι τα αστεία που μας είχες πει τις προάλλες τα συζητάει όλο το γραφείο. Super προϊστάμενε, είσαι ένα βήμα πιο μπροστά απ' όλους μας και σε αυτό δεν υπάρχει αμφιβολία. Γι' αυτό αδιαμφισβήτητα έρχομαι δεύτερος που σου αναφέρω το kalamaraki day, γιατί προφανώς θα γνωρίζεις γι' αυτόν τον καινούργιο θεσμό (...) Ανυπομονούμε να πάμε για καλαμαράκι και ουζάκι, ώστε να χαρούμε λίγες ώρες ακόμα μαζί σου, όπου η σοφή, μα ταυτόχρονα πρόσχαρη προσωπικότητά σου θα φωτίζει τις όμορφες στιγμές που θα βρισκόμαστε παρέα. ΥΓ: Super Προϊστάμενε, τα παιδιά του γραφείου θα φέρουν και κιθάρα, ώστε να μας πεις το απερίγραπτο, όπως σίγουρα θα το τραγουδήσεις, "κορίτσι του Μάη"».

Κάθε σχόλιο είναι περιττό...

Ο «τύπος» που τους βολεύει

Εποχή της αθωότητας δεν υπήρξε ποτέ στον καπιταλισμό. Πολύ περισσότερο σε συνθήκες κρίσης και άκρατου ανταγωνισμού, που το κεφάλαιο είναι αποφασισμένο να ξεμπερδεύει μια κι έξω με έννοιες όπως συνδικαλιστικά δικαιώματα, ταξικό κίνημα, συνδικάτο, διεκδίκηση των σύγχρονων αναγκών και άλλα παρόμοια, για να δημιουργήσει τον «τύπο» του εργαζομένου που απαντάει καλύτερα στις σύγχρονες ανάγκες για κερδοφορία: Τον πειθήνιο, το φοβισμένο, τον ανήσυχο για την παραγωγικότητα της δουλειάς του, τον αποστασιοποιημένο από τη συνδικαλιστική δράση, με την απαιτητικότητα και τις διεκδικήσεις του στο ναδίρ. Τον εργαζόμενο που θα σκέφτεται ότι η ανάπτυξη προς όφελος του εργοδότη του θα σώσει και τον ίδιο, όταν η ίδια του η πείρα τον διδάσκει για το ακριβώς αντίθετο...

Περ. Κ.

Ριζοσπάστης