Η ματωμένη Κυριακή

Η Κυριακή 9 Ιανουαρίου 1905 έμεινε στην ιστορία σαν η ματωμένη Κυριακή της Πετρούπολης. Εκείνη την ημέρα η τσαρική αστυνομία και ο στρατός αιματοκύλισαν ειρηνική διαδήλωση των εργατών της πόλης που κατευθύνονταν στα ανάκτορα του Τσάρου Νικολάου Ρωμανώφ, για να υποβάλλουν υπόμνημα με τις ανάγκες τους.
Η ματωμένη Κυριακή ήταν το μακρινό προανάκρουσμα της Οκτωβριανής επαναστατικής θύελλας που έβαλε την ανθρωπότητα στην εποχή του περάσματος στον σοσιαλισμό. «Για να εκτιμήσουμε σωστά τις επαναστατικές μέρες, πρέπει να ρίξουμε ένα γενικό βλέμμα στη νεότερη ιστορία του εργατικού μας κινήματος» γράφει ο Λένιν και συνεχίζει: «1885 – μαζικές απεργίες με μηδαμινή συμμετοχή εντελώς μεμονωμένων σοσιαλιστών που δεν τους συνένωνε καμιά οργάνωση. Η κυβέρνηση προβαίνει σε οικονομικές παραχωρήσεις. 1891 – συμμετοχή των εργατών της Πετρούπολης σε διαδηλώσεις. Πολιτικοί λόγοι στην πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση της Πετρούπολης. 1896: Απεργία μερικών δεκάδων χιλιάδων εργατών στην Πετρούπολη. Η κυβέρνηση προβαίνει ξανά σε οικονομικές παραχωρήσεις. Το απεργιακό κίνημα έχει γερές βάσεις σε όλη τη Ρωσία. Σύσσωμη η επαναστατική διανόηση γίνεται σοσιαλιστικη. 1901: Ο εργάτης έρχεται σε βοήθεια του φοιτητή. Αρχίζει ένα κίνημα διαδηλώσεων. Το προλεταριάτο κατεβαίνει στους δρόμους με το σύνθημα: Κάτω η απολυταρχία! Η ριζοσπαστική διανόηση χωρίζεται οριστικά σε αστική και επαναστατική.. Η συμμετοχή των οργανώσεων της επαναστατικής σοσιαλδημοκρατίας στις διαδηλώσεις γίνεται όλο και πιο πλατιά, δραστήρια και άμεση. 1902: Η τεράστια απεργία του Ροστόβ μετατρέπεται σε επιβλητική διαδήλωση. Το πολιτικό κίνημα του προλεταριάτου δεν είναι πια προσκολλημένο στο κίνημα των αστών διανοουμένων, των φοιτητών, αλλά ξεπετιέται μόνο του άμεσα από την απεργία. Η συμμετοχή της οργανωμένης επαναστατικής σοσιαλδημοκρατίας είναι ακόμα πιο δραστήρια. Το προλεταριάτο κατακτά για τον εαυτό του και για τους επαναστάτες σοσιαλδημοκράτες της δικής του επιτροπής την ελευθερία των μαζικών συγκεντρώσεων στους δρόμους. Για πρώτη φορά το προλεταριάτο αντιπαραθέτει τον εαυτό του σαν τάξη σε όλες τις άλλες τάξεις και στην τσαρική κυβέρνηση. 1903: Οι απεργίες συγχωνεύονται ξανά με την πολιτική διαδήλωση, αλλά σε ακόμα πλατύτερη βάση. Οι απεργίες αγκαλιάζουν ολόκληρη περιοχή, παίρνουν μέρος σ’ αυτές πάνω από εκατό χιλιάδες εργάτες, οι μαζικές πολιτικές συγκεντρώσεις επαναλαβαίνονται στη διάρκεια των απεργιών σε πολλές πόλεις».

Το απεργιακό κίνημα δεν μπορεί να χτυπηθεί ανοικτά και ετσι οι μυστικές υπηρεσίες της κυβέρνησης επιλέγουν το κτύπημά του από τα μέσα. Δημιουργούν την λεγόμενη Οργάνωση των Ρώσων εργοστασιακών εργατών της Πετρούπολης . Στόχος της οργάνωσης να εκτονώνει κινητοποιήσεις, να αποτρέπει εξεγέρσεις και να στερεώνει, στο καθυστερημένο ακόμα, προλεταριάτο την πίστη στο Τσάρο. Στον πατερούλη που προστατεύει τον λαό από την σκληρότητα των αφεντάδων. Επικεφαλής της οργάνωσης μπήκε ένας παπάς, ο Γκεόργκι Γκαπόν. Οι μπολσεβίκοι προσπαθούσαν να αντιπαρατεθούν έντονα ενάντια στη διαλυτική δράση των οργανώσεων του Γκαπόν, αλλά οι δυνάμεις τους στην Πετρούπολη ήταν λίγες, ενώ παράλληλα η δράση των μενσεβίκων στο εσωτερικό των σοσιαλδημοκρατικών οργανώσεων ήταν διασπαστική. Τη Δευτέρα 3 Ιανουαρίου 1905 ξεσπάει απεργία στο εργοστάσιο Πουτίλοφ στη Πετρούπολη με αφορμή την απόλυση τεσσάρων εργατών. «Οταν το αίτημα για επαναπρόσληψή τους δεν ικανοποιήθηκε,» γράφει ένας μπολσεβίκος από την Πετρούπολη, « το εργοστάσιο σταμάτησε μονομιάς, με πολλή σύμπνοια. Η απεργία έχει απόλυτα πειθαρχημένο χαρακτήρα. Οι εργάτες έβαλαν μερικούς ανθρώπους να φρουρούν τις μηχανές και την υπόλοιπη περιουσία από οποιαδήποτε ενδεχόμενη βλάβη από μέρους των λιγότερο συνειδητών. Επειτα έστειλαν αντιπροσωπεία σε άλλα εργοστάσια για να κάνει γνωστά τα αιτήματά τους και να προτείνει να προσχωρήσουν και εκείνα στην απεργία» «Τώρα μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα», γράφει ο Λένιν, «πως στην Πετρούπολη αρχίζει ένα πλατύ απεργιακό κίνημα. Σχεδόν κάθε μέρα ακούει κανείς για νέες απεργίες πότε στο ένα και πότε στο άλλο εργοστάσιο. Πάνε κιόλας δυο μέρες που απεργεί το εργοστάσιο Πουτίλοφ. Πριν από δυο περίπου βδομάδες είχε απεργήσει το βαμβακοκλωστήριο Σάου στη συνοικία Βίμποργκ. Η απεργία κράτησε τέσσερις μέρες. Οι εργάτες δεν πέτυχαν τίποτε. Σήμερα – αύριο η απεργία αυτή θα ξαναρχίσει. Παντού το ηθικό είναι ανεβασμένο». Στις 7 Ιανουαρίου ξεσπά στη Πετρούπολη γενική απεργία, με τη συμμετοχή 250.000 εργατών. Με την επίδραση των μπολσεβίκων, οι εργάτες πρόβαλαν όχι μόνο οικονομικές, αλλά και πολιτικές διεκδικήσεις. Όπως σημειώνει ο Λένιν «μόνο η στενή σύνδεση της οικονομικής με την πολιτική απεργία εξασφαλίζουν την μεγάλη δύναμη του κινήματος. Οι πλατιές μάζες δεν θα ήταν δυνατόν με κανέναν τρόπο να τραβηχτούν στο επαναστατικό κίνημα αν δεν έβλεπαν παραδείγματα, για το πώς οι μισθωτοί εργάτες των διαφόρων κλάδων εξανάγκαζαν τους καπιταλιστές να καλυτερεύουν άμεσα, χωρίς καθυστέρηση την καταστασή τους».

Εν τω μεταξύ οι εξελίξεις γρήγορα οδηγούσαν στην ανοικτή σύγκρουση. Στο σημείο αυτό παρεμβαίνει ο παπά Γκαπόν και η «Οργάνωση των Ρώσων εργοστασιακών εργατών της Πετρούπολης». Καταλαβαίνοντας ότι το κίνημα δεν μπορούσε να σταματήσει οργανώνει, σε συνεργασία με την Οχράνα, την μυστική αστυνομία του Τσάρου μια πορεία των εργατών προς τα Χειμερινά Ανάκτορα, για να υποβάλουν ένα υπόμνημα στον τσάρο που έγραφε: «Μεγαλειότατε, εμείς οι εργάτες και κάτοικοι της Πετρούπολης, ήρθαμε με τις γυναίκες μας, τα παιδιά μας και τους γέροντες γονείς μας, σε σένα, για να βρούμε δικαιοσύνη και προστασία (…) Είσαι η τελευταία ελπίδα της σωτηρίας μας. Μην αρνιέσαι τη βοήθεια στο λαό σου. Βγάλτον απ’ την αθλιότητα και την αμάθεια, βοήθησέ τον να καλυτερέψει την τύχη του. Απάλλαξέ τον απ’ την καταπίεση των κρατικών οργάνων. Γκρέμισε τον τοίχο που υψώνεται ανάμεσα σε σένα και το λαό σου. Σκοπός σου είναι η ευτυχία του λαού, αλλά την ευτυχία αυτή του την αφαίρεσαν».

«Τα λένε χιλιάδες και δεκάδες χιλιάδες, εκατομμύρια και δεκάδες εκατομμύρια Ρώσοι εργάτες και αγρότες», γράφει ο Λένιν, «που ως τώρα μπορούσαν να πιστεύουν απλοϊκά και τυφλά στον «πατερούλη τον τσάρο», να αναζητούν ανακούφιση από τη δύσκολη κι αφόρητη κατάστασή τους στον «ίδιο» τον «πατερούλη τον τσάρο» και να κατηγορούν για όλες τις ασχημίες, τις πράξεις βίας, αυθαιρεσίας και ληστείας μόνο τους υπαλλήλους που εξαπατούν τον τσάρο. Η κακομοιριασμένη, η αποχτηνωτική, η απόκοσμη ζωή που έκανε στις αρκουδοφωλιές ο μουζίκος γενεές επί γενεών στέριωνε αυτήν την πίστη». Οι μπολσεβίκοι εξηγούσαν στους εργάτες ότι η ενέργεια του Γκαπόν ήταν άκαρπη και επικίνδυνη ωστόσο την Κυριακή 9 Ιανουαρίου 1905 πάνω από 100000 συγκεντρώθηκαν για να πραγματοποιήσουν πορεία πρός τα χειμερινά ανάκτορα του Τσάρου. Πολλοί διαδηλωτές κρατούσαν στα χέρια τους εικόνες, σταυρούς και φωτογραφίες του τσάρου και οι περισσότεροι ήλπιζαν ότι ο Ρώσος τσάρος θα τους καταλάβαινε. Οι μπολσεβίκοι συμμετείχαν ενεργητικά στη διαδήλωση και με προκήρυξη προειδοποιούσαν τους διαδηλωτές πώς δεν έπρεπε να παρακαλούν τον Τσάρο αλλά να τον γκρεμίσουν από τον θρόνο του. «Η απελευθέρωση των εργατών μπορεί να είναι έργο μόνο των ίδιων των εργατών. Μην περιμένετε την ελευθερία ούτε από τους παπάδες, ούτε από τους τσάρους» αναφερόταν στη προκύρηξη. Το τσαρικό καθεστώς απάντησε με πρωτοφανή βία. Ο στρατός και η αστυνομία του Τσάρου επιτέθηκαν με μαζικό πυρ ενάντια στο φτωχό λαό. Το αίμα εκατοντάδων διαδηλωτών έβαψε το χιόνι στη πλατεία μπροστά στα χειμερινά ανάκτορα. Χίλιοι τουλάχιστον έπεσαν νεκροί. Χιλιάδες τραυματίστηκαν. «Είχαμε τη πεποίθηση ότι ήρθε το τέλος του τσάρου και του θεού» είπε τότε ένας από τους διαδηλωτές. «Αρχίσαμε να ποδοπατάμε τα εικονίσματα και τις εικόνες του Ρωμανώφ». Η μέρα εκείνη έμεινε στην Ιστορία ως «η ματωμένη Κυριακή» της ρωσικής εργατικής τάξης, αλλά και ως η αρχή της ρωσικής επανάστασης.

Το χτύπημα του στρατού, με εντολή του τσάρου, στους άοπλους εργάτες, τις γυναίκες και τα παιδιά τους με τα όπλα, οι χιλιάδες νεκροί και τραυματίες, έγινε αφορμή να μπουν εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες στον αγώνα, και να αρχίσει η πρώτη επανάσταση στην τσαρική Ρωσία, στην εποχή του ιμπεριαλισμού. Οι εργάτες άρχισαν να εξοπλίζονται. Στις 10 Γενάρη, στην Πετρούπολη, συνεχίζονται οι ένοπλες συγκρούσεις ανάμεσα στους εργάτες και το στρατό. Σε όλη τη Ρωσία, ξεσπούν απεργίες διαμαρτυρίας και πολιτικές διαδηλώσεις. Στη Μόσχα, άρχισε γενική απεργία στις 10 Γενάρη, ενώ στη Ρίγα, στις 13 του ίδιου μήνα, στην απεργία και τη διαδήλωση γίνονται συγκρούσεις με την αστυνομία. Στις 14 Γενάρη, ξέσπασε γενική απεργία στη Βαρσοβία και στις 18 Γενάρη γενική απεργία στην Τιφλίδα, που παίρνει χαρακτήρα πολιτικής απεργίας. Στις 15 Μαΐου, σ’ ένα μικρό μονώροφο κτίριο της τοπικής διοίκησης της μικροαστικής συνοικίας, έγινε η πρώτη συνεδρίαση του Πρώτου Σοβιέτ Εργατών Αντιπροσώπων του Ιβάνοβο-Βοζνιεσένσκ. Σε αυτή τη συνεδρίαση εκλέχτηκε το Προεδρείο του Σοβιέτ και οργανώθηκαν η εργατική πολιτοφυλακή και το οικονομικό τμήμα και ομάδες κάλυψης τυπογραφικών μέσων, καταναλωτικών συνεταιρισμών, λαϊκού δικαστηρίου κ.ά. Ο Λένιν γράφει πως τα σοβιέτ «εμφανίστηκαν ως “όργανα απεργιακής πάλης”. Κάτω από την πίεση της ανάγκης, πολύ γρήγορα έγιναν “όργανα γενικής επαναστατικής πάλης” ενάντια στην κυβέρνηση. Μετατράπηκαν, ακολουθώντας την επαναστατική πλημμυρίδα, σε “όργανα εξέγερσης”» Μα πάνω απ’ όλα τονίζει ήταν «τα έμβρυα μιας νέας εξουσίας, της δικτατορίας του προλεταριάτου».

Η συνένωση της προλεταριακής μαζικής απεργίας στις πόλεις ξυπνούν πλατιές μάζες της αγροτιάς από τον ληθαργικό ύπνο. Αυτό εχει σαν συνέπεια το τράβηγμα στην επανάσταση και του στρατού αφού το μεγαλύτερο μέρος του αποτελείται από αγρότες. Τον Ιούνη ξεκινά η εξέγερση των ναυτών του Ρωσικού θωρηκτού πρίγκηπας Ποτέμκιν της Ταυρίδας. Η εξέγερση είχε ξεκινήσει να οργανώνεται νωρίτερα από την σοσιαλδημοκρατική οργάνωση του στόλου της μαύρης θάλασσας που στο καθοδηγητικό της όργανο συμμετείχαν πολλοί μπολσεβίκοι. Στόχος των ναυτών, να ενωθούν με τους εργάτες της Οδησού που είχαν κηρύξει γενική απεργία. «Αναμφισβήτητο δίδαγμα» γράφει ο Λένιν «είναι ότι ο μιλιταρισμός δεν μπορεί να νικηθεί και να εκμηδενιστεί με κανέναν άλλον τρόπο παρά μόνο με την νικηφόρα πάλη μιας μερίδας του εθνικού στρατού ενάντια στην άλλη μερίδα του». To Αύγουστο, ο Τσάρος Νικόλαος Ρωμανώφ καθιέρωσε την αντιπροσωπευτική συνέλευση, τη βουλή με λίγα λόγια, που ονομάστηκε Δούμα σε μια προσπάθεια με παραχωρήσεις αστικοδημοκρατικών ελευθεριών να αμβλύνει την επαναστατική κίνηση των μαζών στη Ρωσία. Οι οπορτουνιστές δεν μπορούσαν να καταλάβουν ότι υπάρχουν ιστορικές στιγμές όπου οι μεταρυθμίσεις και ιδιαίτερα οι υποσχέσεις για μεταρυθμίσεις εχουν ενα μόνο σκοπό. Να εξασθενίσουν ή και να σταματήσουν την επαναστατική πάλη. Οι τσαρικές εξαγγελίες ωστόσο δεν καθησύχασαν τις μάζες που εξεγέρθηκαν ξανά λίγες μέρες μετά και δεν σταμάτησε την ραγδαία εξάπλωση των επαναστατικών συμβουλίων, τον νεοιδρυμένων σοβιέτ σε όλα τα βιομηχανικά κέντρα. Τον Οκτώβρη του 1905 τα Σοβιέτ εξαπλώθηκαν σε όλα τα βιομηχανικά κέντρα. Αποκορύφωμα της επαναστατικής δράσης ήταν η ένοπλη εξέγερση των εργατών της Μόσχας. Στις 5 Δεκέμβρη το Σοβιέτ της Μόσχας, ύστερα από πρόταση των μπολσεβίκων, πήρε απόφαση να κηρύξει γενική πολιτική απεργία, με σκοπό να τη μετατρέψει στη συνέχεια σε εξέγερση. Στις 7 Δεκέμβρη άρχισε η γενική πολιτική απεργία, ενώ στις 9 του Δεκέμβρη στήθηκαν στη Μόσχα τα πρώτα οδοφράγματα που σε λίγο γέμισαν την πόλη απ’ άκρη σ’ άκρη. Αλλά η εξέγερση δεν μπόρεσε να εξαπλωθεί σε όλη τη Ρωσία. Αν και κράτησε εννέα ολόκληρες μέρες και οι χιλιάδες εξεγερμένοι Μοσχοβίτες εργάτες μάχονταν ηρωικά, η τσαρική κυβέρνηση χρησιμοποίησε ενάντιά τους στρατό που ξεπερνούσε κατά πολύ τις δυνάμεις των εξεγερμένων εργατών. Ετσι η επανάσταση ηττήθηκε. Η σημασία της επανάστασης του 1905 ήταν τεράστια. Στο βιβλίο του «Αριστερισμός η παιδική αρρώστια του Κομμουνισμού» ο Λένιν την συμπυκνώνει.

«Χρόνια της επανάστασης 1905-1907. Ολες οι τάξεις εμφανίζονται ανοιχτά. Ολες οι απόψεις σχετικά με το πρόγραμμα και την τακτική ελέγχονται με τη δράση των μαζών. Ο απεργιακός αγώνας παίρνει πρωτοφανέρωτο στον κόσμο πλάτος και οξύτητα. Η οικονομική απεργία μετεξελίσσεται σε πολιτική και η πολιτική σε εξέγερση. Δοκιμάζονται στην πράξη οι σχέσεις ανάμεσα στο προλεταριάτο που καθοδηγεί και στην καθοδηγούμενη, ταλαντευόμενη ασταθή αγροτιά. Μέσα στην αυθόρμητη ανάπτυξη του αγώνα γεννιέται η σοβιετική μορφή οργάνωσης… Η εναλλαγή των κοινοβουλευτικών μορφών πάλης με τις μη κοινοβουλευτικές, της τακτικής της αποχής από το Κοινοβούλιο με την τακτική της συμμετοχής στο Κοινοβούλιο, των νόμιμων μορφών πάλης με τις παράνομες, καθώς και η αλληλεξάρτηση και η σύνδεσή τους – όλα αυτά τα χαρακτηρίζει ένας καταπληκτικός πλούτος περιεχομένου. Κάθε μήνας αυτής της περιόδου ισοδυναμούσε, από την άποψη της εκμάθησης των βάσεων της πολιτικής επιστήμης – και από τις μάζες, και από τους αρχηγούς, και από τις τάξεις, και από τα κόμματα – με ένα χρόνο “ειρηνικής” “συνταγματικής” ανάπτυξης. Χωρίς τη “γενική δοκιμή” του 1905, θα ήταν αδύνατη η νίκη της Οχτωβριανής Επανάστασης του 1917». Και συμπληρώνει σε διάλεξή του στα τέλη του 1916, παραμονές της επανάστασης που ανέτρεψε τον τσάρο και ανοιξε τον δρόμο για την σοσιαλιστική επανάσταση του Οκτώβρη. «Η ρωσική επανάσταση του 1905 ειναι ο πρόλογος της επερχόμενης ευρωπαικής επανάστασης. Και είναι αναμφισβήτητο ότι αυτή η επανάσταση δεν μπορεί παρά να είναι μόνο προλεταριακή επανάσταση και μάλιστα με τη βαθύτερη σημασία αυτής της λέξης. Προλεταριακή και σοσιαλιστική και στο περιεχόμενό της».

Redflecteur