Το τέλος των ιδεολογιών είναι ευσεβής πόθος

"Εχουμε μια ιδεολογία με την οποία ή για την οποία πεθαίνουμε" Δημήτρης Γληνός.

Τελευταία διακηρύσσεται με κάθε ευκαιρία το σύνθημα για το τέλος των ιδεολογιών, το τέλος των διαχωριστικών γραμμών. Η ιδεολογική πάλη όμως είναι κομμάτι της ταξικής πάλης που δεν μπορείς να την καταργήσεις π.χ. με νόμο στη Βουλή όπως νόμιζε ότι μπορεί να το κάνει το 1976 ο τότε υπουργός της Ν.Δ. Κ. Λάσκαρης. Η ταξική πάλη είναι σκληρή αντικειμενική πραγματικότητα που μπορεί να καταργηθεί μόνο αν καταργηθούν οι τάξεις.

Βάση των ιδεολογιών αποτελούν οι παραγωγικές σχέσεις, οι σχέσεις ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής που χωρίζουν την κοινωνία σε δύο τάξεις: τους κατέχοντες και τους μη κατέχοντες.
Στον καπιταλισμό δημιουργούνται η αστική και η εργατική τάξη και οι αντιθέσεις εργασία-κεφάλαιο, πόλη (βιομηχανία)-χωριό (αγροτική οικονομία), πνευματική και σωματική εργασία κ.λπ. Οι αντιθέσεις αυτές δημιουργούν την πάλη ανάμεσα στην εργατική και την αστική τάξη για τη βελτίωση της θέσης των εργατών που μπορεί να φτάσει και μέχρι την ανατροπή των αστών και το πέρασμα των μέσων παραγωγής στην κοινωνία. Κατά συνέπεια, η ταξική πάλη είναι αντικειμενικός νόμος της κοινωνίας.

Η πάλη για να οργανωθεί και να αναπτυχθεί χρειάζεται την ανάπτυξη θεωριών για την ερμηνεία του κόσμου, για την κίνηση της οικονομίας και της κοινωνίας, για την οργάνωση του κράτους. Δεν είναι τυχαίο ότι ο όρος ιδεολογία προτάθηκε το 1801 (και όχι τον 20ό αιώνα όπως υποστηρίζουν μερικοί) από τον Γάλλο φιλόσοφο Ντεστίτ ντε Τρασί, με την ολοκλήρωση της διαμόρφωσης του καπιταλισμού.

Στον καπιταλισμό η ταξική πάλη πήρε τρεις μορφές: την οικονομική, την πολιτική και την ιδεολογική.

Ιδεολογίες έχουμε δύο, την εργατική και την αστική. Ο Β.Ι. Λένιν γράφει: «Το ζήτημα μπαίνει έτσι: Είτε αστική είτε σοσιαλιστική ιδεολογία. Μέσος όρος δεν υπάρχει (γιατί η ανθρωπότητα δεν έχει επεξεργαστεί καμία τρίτη ιδεολογία και γενικά σε μια κοινωνία που σπαράζεται από ταξικές αντιθέσεις δεν μπορεί να υπάρξει ποτέ εξωταξική ή υπερταξική ιδεολογία)». (Απαντα τόμ. 6, σελ. 39-40, εκδ. Σύγχρονη Εποχή).

Το τέλος των ιδεολογιών διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 1960 από τον D. Bell, στο βιβλίο «Το τέλος της Ιδεολογίας».

Τέλος των ιδεολογιών όμως σημαίνει τέλος της ταξικής πάλης. Γιατί να υπάρχει ταξική πάλη οι εργάτες είναι υποχρεωμένοι να αναπτύσσουν την επαναστατική θεωρία για να μπορούν ν’ ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της.

Από την άλλη μεριά η κυρίαρχη τάξη για ν’ αντιμετωπίσει την ταξική πάλη πρέπει να αναπτύσσει και να διαδίδει την απολογητική ιδεολογία της, δηλαδή ότι το σύστημα του καπιταλισμού είναι αιώνιο κ.λπ.

Η ιδεολογία της εργατικής τάξης (παρά τα όσα λένε στην εποχή μας της αντεπανάστασης) έχει επιστημονικό χαρακτήρα γιατί ν’ αλλάξεις την πραγματικότητα πρέπει να τη γνωρίζεις. Ετσι η ιδεολογία της εργατικής τάξης στηρίζεται στην επιστήμη. Πρώτα – πρώτα στην υλιστική φιλοσοφία που αποτελεί γενίκευση των πορισμάτων της επιστήμης.

Δεύτερον στην πολιτική οικονομία που εξετάζει τους αντικειμενικούς νόμους κίνησης της οικονομίας. Τρίτον στη θεωρία της στρατηγικής και τακτικής του επαναστατικού κινήματος.

Αντίθετα, η ιδεολογία της αστικής τάξης έχει απολογητικό αντιεπιστημονικό χαρακτήρα, προσπαθεί να δικαιολογήσει την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης και των λαών, την καταπίεση, την κατοχής ξένων χωρών, όπως του Ιράκ και του Αφγανιστά. Τέτοια φαινόμενα απολογητικού χαρακτήρα παρατηρήθηκαν και στον υπαρκτό σοσιαλισμό, π.χ. το κράτος έχει παλλαϊκό χαρακτήρα, η εξωτερική πολιτική δεν έχει ταξικό περιεχόμενο κ.λπ.

Το τέλος των ιδεολογιών θυμίζει «το τέλος της ιστορίας» του Φράνσις Φουκουγιάμα, που δανείστηκε από τον Χέγκελ και του διαψεύστηκε κατά τον πιο οικτρό τρόπο με τον διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας, την κατοχή του Αφγανιστάν, την εισβολή και κατοχή του Ιράκ.

Το τέλος των ιδεολογιών εν πάση περιπτώσει έχει διαψευστεί και διαψεύδεται κάθε μέρα από την Ιστορία. Τον Μάη του 1968 που απεργούσαν 13.000.000 εργάτες στη Γαλλία δεν είχαν ιδεολογία; Γίνονται τέτοιες μεγάλης έκτασης αγωνιστικές εκδηλώσεις χωρίς ιδεολογία, χωρίς αντίληψη από το κίνημα για το τι θέλει και πως θα το πετύχει;

Οι εργάτες στην Κολομβία, την Αργεντινή, τον Ισημερινό, τη Βολιβία, που παλεύουν με όλα τα μέσα ενάντια στον καπιταλισμό για να βελτιώσουν τη ζωή τους, δεν ξέρουν τι θέλουν; Δεν έχουν ιδεολογία με βάση την οποία διαμορφώνουν τα αιτήματά τους και οργανώνουν την πάλη τους;

Κατά συνέπεια, το τέλος των ιδεολογιών είναι ευσεβής πόθος. Το διακηρύσσουν οι αστοί, ιδεολόγοι και πολιτικοί, γιατί τους αρέσει. Θυμίζουν τον Χότζα που διακήρυσσε πως θα κάνει πολλά σύκα και όταν ρωτήθηκε από που το συμπεραίνει, απάντησε επειδή του αρέσουν!

Κώστας Κάππος

Ελευθεροτυπία Σαββατιάτικη 23 Ιουλίου 2005

Πηγή: www.kostaskappos.gr