Καπιταλισμός με τρόπο «ελληνικό». Η αμερικανική «βοήθεια», τα «τζάκια» και η γέννηση του «χρέους»

Βρισκόμαστε στα 1947. Η Μεγάλη Βρετανία «παραχωρεί» τα κλειδιά της μικρής Ελλάδας, στο μέσο ενός εμφυλίου πολέμου που αυτή δημιούργησε, στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Το σκηνικό ενός έργου που θα παρακολουθήσει η διεθνής κοινή γνώμη και θα ζήσουν από δω και πέρα  εκατομμύρια Έλληνες, στήνεται με αριστοτεχνικό τρόπο. Το στήσιμο των κυβερνήσεων-μαριονετών  είναι έργο των νέων προστατών του έθνους. Των υπάκουων ηγετών των κορυφαίων συνδικαλιστικών οργάνων,  επίσης. Οι κάνουλες των ζεστών δολαρίων ανοίγουν.  Όχι όμως για το λαό. Το μεγαλύτερο μέγεθος αυτής της «βοήθειας» διοχετεύεται στις στρατιωτικές δαπάνες που αρχίζουν να αυξάνονται υπέρογκα. Ό,τι περισσεύει γίνεται βορά από μια κάστα
τρωκτικών που δεν δίνουν δεκάρα για το αν η χώρα βρίσκεται υπό νέα κατοχή ή ποιο κόμμα ασκεί την εξουσία. Η νέα αστική τάξη της χώρας αναγεννάται πάνω στα ερείπια των πολέμων και το αίμα των χιλιάδων αγωνιστών για λευτεριά και λαοκρατία. Μαζί της γιγαντώνεται ένα σύστημα που βασίζεται στην οικονομική εκμετάλλευση (των πολλών από λίγες οικογένειες), την τρομοκρατία και το αίμα. Ένα σύστημα που με διάφορες παραλλαγές, φτιασιδώματα και εξωραϊσμούς ζήσαμε μέχρι τις μέρες μας. Σήμερα, που τα μερεμέτια τελείωσαν, ο καπιταλισμός δείχνει το πιο αποκρουστικό, το αληθινό  του πρόσωπο. Αξίζει να πάρουμε μια ιδέα πως χτίστηκε μεταπολεμικά αυτό το οικοδόμημα στη χώρα μας. (Οικ.):

[Στις 12 του Μάρτη 1947, ο πρόεδρος Τρούμαν εκφράζει μπροστά στο Κογκρέσσο το «ανεπιφύλακτο ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την Ελλάδα» και ζητάει να της παρασχεθεί «κάθε δυνατή οικονομική βοήθειαγια την ανασυγκρότηση της κατεστραμμένης οικονομίας της». Προσθέτει δε ότι «αν η Ελλάς δεν υποστηριχθεί οικονομικώς θα πέσει εντός εικοσιτεσσάρων ωρών υπό κομμουνιστικήν κυριαρχίαν». Ζητάει επίσης την παραχώρηση 300 εκατομμυρίων δολλαρίων σαν πρώτη δόση.

[…] Από το Γενάρη του ΄47, ένας αντιπρόσωπος των αμερικάνικων συνδικάτων, ο Μ. Μπράουν, συνεργάζεται με την ομάδα Μακρή, που η κυβέρνηση Τσαλδάρη έχει τοποθετήσει επικεφαλής της ΓΣΕΕ. «Ο Μάρσαλ, γράφει ένας χρονικογράφος των ‘New York Times’, έδωσε εντολή στο Στέητ Ντηπάρτμεντ να βρει ηγέτες από το αμερικάνικο συνδικαλιστικό κίνημα, ανθρώπους έμπιστους και αξιόπιστους, που θα επιθυμούσαν να εργαστούν για μας στα Βαλκάνια. Οι σύμβουλοι του κ. Μάρσαλ, πιστεύουν ότι οι συνδικαλιστές ηγέτες των ΗΠΑ που κατεύθυναν τον αντικομμουνιστικό αγώνα στη χώρα μας, θα εφαρμόσουν μια αποτελεσματική στρατηγική στο εξωτερικό»…

[…] Ο καιρός και οι πατροπαράδοτες μέθοδοι του βρεταννικού ελέγχου πάνω στην ελληνική οικονομία έχουν περάσει πια. Η εποχή όπου ο Άγγλος Μπάλφουρ διεύθυνε τις συνεδριάσεις του κοινοβουλίου με την πιο μεγάλη ευγένεια, παραχώρησε τη θέση της στις πιο βάναυσες μεθόδους επέμβασης και ελέγχου της αμερικανικής οικονομικής αποστολής που διευθύνεται από τον Γκρίζγουωλντ. Η σταυροφορία του σχεδίου Μάρσαλ ενάντια στην κομμουνιστική ιδεολογία, ελπίζει να εμπνεύσει στους προστατευομένους της τις αρετές της αγγλοσαξωνικής επιχείρησης και να προβάλλει τις λαμπρές προοπτικές του μέλλοντος του καπιταλισμού.

 

Η πανάκεια του δολλαρίου που εφαρμόζεται στην Ελλάδα , βρίσκεται ωστόσο μακριά από τους σκοπούς που επιδιώκει. Η κίνηση του κεφαλαίου γίνεται διαμέσου των ιδιωτικών τραπεζών που παίρνουν εκπληκτικές προμήθειες εισαγωγής. Οι άδειες εισαγωγών πλημμυρίζουν το Κολωνάκι με κούρσες Κράϋσλερ τελευταίο μοντέλο, που κυκλοφορούν πάνω σε  κατεστραμμένους δρόμους, και προσφέρουν στο λαό που του λείπουν τα πάντα μια πληθώρα από πλαστικές τσατσάρες, τσίχλες, αναψυκτικά ποτά και σοκολάτες. Πολλοί Αθηναίοι εκείνη την εποχή τρέφονται αποκλειστικά με σοκολάτες.

Αντίθετα οι εισαγωγές σταριού και δημητριακών μένουν μπλοκαρισμένες. Το ρύζι, η ζάχαρη και τα ζυμαρικά εξαφανίζονται εντελώς από τα μαγαζιά και κυκλοφορούν στην μαύρη αγορά σε τιμές απρόσιτες. Μετά την διακήρυξη του Τρούμαν το Μάρτη η νομισματική κυκλοφορία ανέβηκε από 537 στα 970 δις, δημιουργώντας μια πληθωριστική τάση της τάξης των 50%. Παρά την επιστράτευση δώδεκα κλάσεων, παρά τις χιλιάδες των φυλακισμένων και των εξόριστων, ακόμα 100.000 άνεργοι τριγυρίζουν στα προάστια χωρίς να μπορούν να πάνε στο βουνό.

Στα 300 εκ δολάρια της αμερικανικής βοήθειας προστέθηκαν άλλα 50 εκ, αλλά ο ρούφουλας των στρατιωτικών δαπανών καταπίνει το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού που προορίζεται για την ανασυγκρότηση, μειώνοντας τον από 150 εκ δολάρια που ήταν σε 82 εκ. Αλλά κι αυτά προορίζονται κατά μέγα μέρος για την ανακαίνιση των αεροδρομίων των πόλεων του Βορρά, για την διαπλάτυνση των δρόμων από 7 σε 9 μέτρα προκειμένου να διευκολυνθεί η διέλευση των θωρακισμένων μονάδων και για κάθε άλλη έκτακτη ανάγκη της στρατιωτικής άμυνας. Το υπόλοιπο γίνεται αντικείμενο κερδοσκοπίας και ταχυδακτυλουργικών ξαφρισμάτων  που θα συμβάλλουν άνετα στη διατήρηση της «πατροπαράδοτης κομψότητας» των ωραίων συνοικιών της πρωτεύουσας.

 

Ένας έλληνας οικονομολόγος, ο κ. Βαρβαρέσσος σ’ ένα γράμμα του στον διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος, εκθέτει τ’ αποτελέσματα μιας έρευνας σχετικά με τις εισαγωγές του 1946 : «Εκ του ποσού των 150 εκ δολαρίων των προοριζομένων δι εισαγωγάς του έτους 1946, δεν εισήχθηκαν παρά εμπορεύματα αξίας 58 μόνον εκ δολαρίων, τα δε υπόλοιπα μεταφέρθηκαν εις το Εξωτερικών υπό μορφήν ψευδών προσφορών και βεβαρημένων τιμολογίων».

 

Η πιο συνταραχτική υπόθεση του έτους 1947 είναι η παραχώρηση, από τον υπουργό του Εμπορικού Ναυτικού Αβραάμ, 109 λίμπερτυς σε 28 οικογένειες εφοπλιστών και σε 10 ανώνυμες εταιρείες κάτω από συνθήκες που χαρακτηρίστηκαν «σκάνδαλο άνευ προηγούμενου» από όλον τον αμερικάνικο Τύπο.

 

Αντίθετα, τα ξένα κεφάλαια, προστατευόμενα από το γεγονός ότι προορίζονται για συγκεκριμένους σκοπούς , παραμένουν αχρησιμοποίητα. «Το δώρο των 20.000 λιρών στερλινών το παραχωρηθέν υπό του Δημάρχου του Λονδίνου προ αρκετών μηνών εις την πόλιν της Θεσσαλονίκης δια την αποπεράτωσιν του Γενικού Νοσοκομείου της πόλεως και την ίδρυσιν μιας σχολής Νοσοκόμων, ανεκλήθην διότι αι αρμόδιαι  Υπηρεσίαι  ουδέν έπραξαν μέχρι τούδε δια την ανάληψίν του».(1)

Έτσι, τα «αμερικανάκια» σκανδαλίζονται και βάζουν, με τους ελέγχους τους, ακόμα πιο βαθειά το χέρι τους στις ελληνικές υποθέσεις.

Ο Πόρτερ, ο αρχηγός της πρώτης αμερικανικής οικονομικής αποστολής, γράφει στο Collier’s του μηνός Σεπτεμβρίου:
 «Απ’ ό,τι μπόρεσα να διαπιστώσω, η κυβέρνηση δεν είχε ποτέ άλλη πολιτική πρακτική από το να ζητάει συνέχεια ξένη βοήθεια για να διατηρεί εξουσία της και να διασώζει συνέχεια τα προνόμια μιας μικρής κλίκας εμπόρων και τραπεζιτών, οι οποίοι αποτελούν την αόρατη εξουσία της Ελλάδος…
»Αυτή η κλίκα είναι αποφασισμένη να υπερασπίσει με κάθε τρόπο τα οικονομικά της συμφέροντα και δεν ενδιαφέρεται καθόλου για το τι μπορεί να στοιχίσει αυτό στην οικονομία της χώρας. Τα μέλη αυτής της κλίκας επιθυμούν να διατηρήσουν αλώβητο ένα φορολογικό σύστημα που τους ευνοεί μ’ έναν αληθινά σκανδαλώδη τρόπο.

Αντιτίθενται στον έλεγχο συναλλάγματος γιατί θα τους εμπόδιζε να εξαγάγουν τα κέρδη τους στις τράπεζες του Καΐρου και της Αργεντινής. Δεν διανοήθηκαν ποτέ να επενδύσουν τα κέρδη τους στη δική τους χώρα για να βοηθήσουν στην αναστύλωση της εθνικής οικονομίας.
»Τα συμφέροντα των εφοπλιστών προστατεύονται επίσης με σκανδαλώδη τρόπο. Η ελληνική εμπορική ναυτιλία ανθεί στην εποχή μας και οι εφοπλιστές ασφαλίζουν το μεγαλύτερο μέρος των κερδών τους στις ξένες χώρες.
»Κάθε επιχείρηση θα έπρεπε να πληρώνει μια σημαντική εισφορά στο κράτος κάτω από την προστασία του οποίου λειτουργεί. Αυτό ισχύει κατά κύριο λόγο για την περίπτωση των εφοπλιστών που τα μεγαλύτερα κέρδη τους προέρχονται από τα λίμπερτυς που τους παραχώρησε η αμερικανική Ναυτική Αποστολή με την εγγύηση του ελληνικού κράτους.

»Οι περισσότεροι από τους τελευταίους αυτούς είναι πολύ ευχαριστημένοι άνθρωποι και μιλάνε πολύ καλά αγγλικά. Είναι πάντοτε πρόθυμοι όταν πρόκειται να εξυπηρετήσουν την αμερικανική αποστολή. Αλλά κάτω από όλη αυτή την πρόσοψη υπάρχει η επιθυμία να χρησιμοποιήσουν την αμερικανική αποστολή για τα δικά τους συμφέροντα. Θυμάμαι ακόμα ένα από τα πιο επίσημα γεύματα ενός από τους σημαντικότερους τραπεζίτες, που μ’ είχε καλέσει στη βίλλα του των Αθηνών. Είχε τρεις σερβιτόρους με λιβρέα, μια ποικιλία από φίνα κρασιά και φαγητά διάφορα, περίφημα γαρνιρισμένα. Κατά τη διάρκεια του γεύματος, ένας από τους αντιπροσώπους της κλίκας που ανάφερα άρχισε να εξυμνείς τις ομορφιές της ζωής δίπλα στη θάλασσα, καθώς και τις χαρές των αριστοκρατικών σπορ.

»Η αντίθεση ανάμεσα στο γεύμα αυτό και στα παιδιά που πεθαίνουν από πείνα στους δρόμους της Αθήνας είναι πραγματικά τρομερή…».
 

Παρά τι πολιτικές αρετές της δεξιάς, οι Αμερικάνοι είναι έτοιμοι να επιβάλουν με κάθε μέσο μια κυβερνητική σύμπραξη με τους φιλελεύθερους. Είναι το γρανάζι: για να βοηθήσουν ένα πολίτευμα που ελπίζουν να είναι λιγότερο διεφθαρμένο, επεμβαίνουν ακόμη πιο άμεσα στις εσωτερικές υποθέσεις της Ελλάδας. Με μια αδεξιότητα στολισμένη με τις καλύτερες αιτιολογίες, επιβάλλουν την είσοδο του φιλελεύθερου γερο – Σοφούλη στην κυβέρνηση. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται είναι τέτοιες που, όπως και οι προκάτοχοί του, ο Σοφούλης δε θα μπορέσει να παίξει παρά το ρόλο μιας μαριονέττας.

Για να εξαναγκάσουν σε συνεργασία τους αντιπάλους Τσαλδάρη και Σοφούλη, οι αμερικανικές υπηρεσίες δεν σκέφτονται τίποτε πιο έξυπνο από το να σταματήσουν τον ανεφοδιασμό της Ελλάδας σε καύσιμα: πετρέλαιο, βενζίνη και κάρβουνο. Μπροστά σε μια πόλη χωρίς φως και κάτω από την απειλή να δει όλες τις δραστηριότητές της να διακόπτονται, οι δυο ανταγωνιστές αναγκάζονται να συμφωνήσουν. Στις 7 Σεπτέμβρη ο φιλελεύθερος Σοφούλης γίνεται πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου. Δίπλα του ο μοναχικός Τσαλδάρης καταλαμβάνει το πόστο του αντιπροέδρου.

Η εφημερίς «Εθνικός Κήρυξ» σχολιάζει την ίδια μέρα:

«Σκηνοθέται του γεγονότος αυτού υπήρξαν οι Αμερικανοί. Υπάρχουν εδώ πρεσβευταί, ανώτεροι διοικητικοί υπάλληλοι, ανώτατοι λειτουργοί, πολιτικοί και διπλωμάτες, με ειδικάς εξουσίας. Όλοι αυτοί παρηκολούθησαν την κρίσιν, έλαβον μέρος εις την κρίσιν. Τους συναντά κανείς παντού. Είναι αυτοί που επεμβαίνουν, υποδεικνύουν, πιέζουν, επιμένουν, επιβάλλουν.
Ως εκ συμπτώσεως, κατά τας ημέρας αυτάς, τα πλοία που μετέφερον καύσιμα εις την Ελλάδα προσήραξαν εις Ιταλίαν…».

Μερικοί Αμερικανοί αντιπρόσωποι καταλαμβάνονται από πανικό μπροστά σ’ αυτή την αλυσίδα των επεμβάσεων που μοιράζει ρόλους μαριονεττών σε ομάδες συνεργαζομένων προσπαθώντας να τις καταστήσει υπεύθυνες.

Ο Τζώρτζ Πέτλερ γράφει στον πρόεδρο της Επιτροπής Πιστώσεων του Κογκρέσσου:

«Τα γεγονότα της τελευταίας εβδομάδος δείχνουν καθαρά τον κίνδυνο και τις υπερβολές του «δόγματος Τρούμαν» και του «σχεδίου Μάρσαλ». Παρά το γεγονός ότι ο κ. Τρούμαν διέθεσε 300 εκ. δολλάρια για να διατηρήσει την εξουσία το αδύναμο και διεφθαρμένο βασιλικό πολίτευμα, το τελευταίο αυτό δεν κατάφερε να κερδίσει την υποστήριξη των μετριοπαθών κομμάτων. Τις τελευταίες μέρες, η πολιτική του κ. Τρούμαν, με τις προσπάθειές της να επιβάλει τον Πρωθυπουργό στους συνεργάτες του, έδειξε σ’ όλο τον κόσμο την έκταση της αμερικανικής επεμβάσεως στις υποθέσεις της Ελλάδος».

(1) "Daily Mirror", 5 Ιουλίου 1947]

(Αποσπάσματα από το βιβλίο του Dominique EUDES «Οι Καπετάνιοι – Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος 1943-1949», 2^η έκδοση, «εξάντας» 1970)