Σελίδες

Τετάρτη 18 Απριλίου 2012

Η Μπαρτσελόνα και το σοσιαλιστικό ποδόσφαιρο


«Μια μέρα θα μιλάμε στα παιδιά μας για την Μπαρτσελόνα, με τον ίδιο τρόπο που οι πατεράδες μας μας μίλαγαν για τον Άγιαξ όταν ήμαστε μικροί» μου έλεγε ένας φίλος μετά τον περσινό τελικό του champions league. «Θα μας θυμίσει πάλι κανείς την έμπνευση, τη γοητεία του απρόοπτου, τον αυθορμητισμό που γίνεται σοφία και τη σοφία που φαντάζει σαν αυθορμητισμός, το ότι το ποδόσφαιρο μπορεί να είναι το πιο μοντέρνο χορογραφικό έργο τέχνης, όπως μας απέδειξαν και μας το δίδαξαν οι νέοι Νιζίνσκι της δεκαετίας του 70;», αναρωτιόταν σε ένα άρθρο του για τον Άγιαξ, γραμμένο το 1984, ο Μανώλης Αναγνωστάκης.
Νομίζω πως σήμερα, μετά και τις φετινές εμφανίσεις της Μπαρτσελόνα, μπορούμε να απαντήσουμε καταφατικά. Ψηλαφώντας τους δεσμούς του χρόνου, ψάχνοντας την καταγωγή του όμορφου παιχνιδιού της καταλανικής ομάδας, τη σημασία της ομαδικότητας και τη μεταμόρφωση της τακτικής σε ομορφιά, πολλαπλές συγγένειες μας φέρνουν πίσω στο παιχνίδι τον Ολλανδών. Και γυρνώντας λίγο πιο πίσω καταλήγουμε σε ένα ίσως απρόσμενο προπάτορα. Το «σοσιαλιστικό ποδόσφαιρο», των «πανίσχυρων Μαγιάρων», της εθνικής Ουγγαρίας κατά τη δεκαετία του 1950. 

Το σοσιαλιστικό ποδόσφαιρο

Όταν το 1953, η εθνική Ουγγαρίας κέρδιζε την Αγγλία 6-3, σε φιλικό παιχνίδι (το οποίο αργότερα θα ονομαζόταν «το ματς του αιώνα»), δεν εντυπωσίασε απλά γιατί συνέτριψε μια από τις ισχυρότερες ομάδες του κόσμου, ούτε επειδή γινόταν η πρώτη ομάδα που κέρδιζε την εθνική Αγγλίας μέσα στο Γουέμπλεϊ. Βασική τροφή της έκπληξης και του ενθουσιασμού ήταν η επίδειξη ενός νέου τρόπου ποδοσφαίρου στο ευρύ κοινό.

Πούσκας

Δημιουργός του, ο Γκούσταβ Σέμπες και κύριος εκτελεστής του ο Φέρεν Πούσκας. Ο Σέμπες, πρώην συνδικαλιστής των ουγγρικών εργοστασίων αλλά και των εργοστασίων της Ρενό στο Παρίσι, ήθελε να δημιουργήσει μια μορφή ποδοσφαίρου η οποία θα ταίριαζε στο κοινωνικό όραμα του σοσιαλισμού. Κάθε παίχτης θα ήταν ισάξιος μέσα στο γήπεδο και θα μπορούσε να παίξει σε όλες τις θέσεις εξίσου αποτελεσματικά. Η ομαδικότητα θα κυριαρχούσε και θα διαμόρφωνε μια μηχανή δημιουργίας και αποτελεσματικότητας. Ο Σέμπες ονόμασε το νέο τρόπο παιχνιδιού «σοσιαλιστικό ποδόσφαιρο».

Ο Γκιούλα Γκρόσιτς, τερματοφύλακας της «χρυσής ομάδας» της Ουγγαρίας έλεγε για τον Σέμπες: «Ήταν τρομερά αφοσιωμένος στη σοσιαλιστική ιδεολογία και αυτό μπορούσες να το αισθανθείς σε κάθε τι που έλεγε. Ο ίδιος μας έλεγε πως η μάχη ανάμεσα στο σοσιαλισμό και τον καπιταλισμό εκτυλίσσεται στο ποδοσφαιρικό γήπεδο όπως οπουδήποτε αλλού». Εφαρμόζοντας την ιδεολογία του στο γήπεδο, δίνοντας ξεχωριστή σημασία στη φυσική κατάσταση των παιχτών και μετατρέποντας το παραδοσιακό σύστημα του 3-2-5 σε 4-2-4, ο Σέμπες κατάφερε να δημιουργήσει μία από τις καλύτερες ομάδες όλων των εποχών. «Όταν βρισκόμαστε στην επίθεση όλη η ομάδα επιτίθεται, το ίδιο συμβαίνει και με την άμυνα. Εμείς ήμαστε το πρότυπο για το ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο» έλεγε ο Φέρεν Πούσκας.

Κρόϊφ

 Το ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο, ο Γιόχαν Κρόιφ και το tiki-taka

 Μια δεκαετία αργότερα, ο Rinus Michels θα επεξεργαστεί τις ιδέες και τις εφαρμογές του Σέμπες δημιουργώντας το «ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο». Το στιλ αυτό ταυτισμένο τόσο με τον Άγιαξ όσο και με την εθνική Ολλανδίας, θα βρει την πιο έντονη ενσάρκωσή του, στο πρόσωπο του μεγάλου Γιόχαν Κρόιφ. Το «ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο» υπήρξε ένας τρόπος επιθετικού ποδοσφαίρου στηριγμένου στη δημιουργία χώρων. Οι παίχτες αλλάζουν συνεχώς θέσεις μέσα στο γήπεδο δημιουργώντας κενούς χώρους τους οποίους θα εκμεταλλευτούν επιθετικά. Βασισμένοι στην ταχύτητα και τη δημιουργικότητα, οι παίχτες του Άγιαξ θα δημιουργήσουν, στα τέλη της δεκαετίας του 60 και στις αρχές της δεκαετίας του 70 , μια συμφωνία παλλόμενης ομορφιάς.

Όταν ο Γιόχαν Κρόιφ θα μετακομίσει στη Μπαρτσελόνα το 1973 (ο Ρίνους Μίχελς είχε μεταφερθεί στην ομάδα ήδη από το 1971), θα μεταφέρει και τον ιδιαίτερο τρόπο παιχνιδιού του. Άλλωστε ο Κρόιφ μέχρι και σήμερα είναι για την Μπαρτελόνα κάτι πολύ σημαντικότερο από απλά ένας παίχτης. Αρχηγός και έμβλημα της ομάδας, ο Κρόιφ μετέτρεψε την Μπαρτσελόνα σε πρωταθλήτρια μετά από πολλά χρόνια δίνοντας της πίσω τη χαμένη της περηφάνια. Απαντώντας γιατί δεν δέχτηκε την οικονομικά πιο ευνοϊκή μεταγραφή στην αντίπαλο Ρεάλ, απάντησε:

«Δεν θα μπορούσα ποτέ να παίξω σε μια ομάδα η οποία είχε άμεση σχέση με τον δικτάτορα Φράνκο». Το 1988, ο Κρόιφ γίνεται προπονητής της Μπαρτσελόνα και μεταμορφώνει για άλλη μια φορά το παιχνίδι της. Το tiki-taka, το στιλ που παίζει μέχρι και σήμερα η Μπαρτσελόνα, είναι μια παραλλαγή του ολοκληρωτικού ποδοσφαίρου. Οι χώροι δημιουργούνται όχι μόνο από την αλλαγή των θέσεων των παιχτών, αλλά από τις πάσες και τη συνεχή κυκλοφορία της μπάλας, σε ένα αποτέλεσμα που μέχρι και σήμερα δημιουργεί ομορφιά μέσα από την ομαδικότητα.

Μέσι

Η διαδρομή από το σοσιαλιστικό ποδόσφαιρο στην Μπαρτσελόνα του σήμερα, μας μαθαίνει το πώς η ιδεολογία μπορεί να μεταφραστεί σε πρακτική εφαρμογή ακόμα και στην πιο απλή χειρονομία, μεταμορφώνοντας το σύνθετο σε απλό, διεκδικώντας αποτελεσματικότητα ταυτόχρονα με την ομορφιά.

Κοιτώντας την Μπαρτσελόνα του Μέσι, βλέπουμε τις σκιές της Ουγγαρίας του Πούσκας ή του Άγιαξ του Κρόιφ να τρεμοπαίζουν στο βάθος. Και είμαστε πολλοί αυτοί που κοιτούμε την Μπαρτσελόνα. Με ενθουσιασμό παιδικό. Ή όπως θα έλεγε ο Μανώλης Αναγνωστάκης: «Ψάχνοντας όχι μόνο τη νίκη, όχι μόνο τους πανηγυρισμούς, όχι μόνο τη δύναμη, την τεχνική ή τον εντυπωσιασμό, αλλά πάντα το κάτι άλλο, την πνοή που μεταβάλλει ένα «ομαδικό παιχνίδι» σε έργο τέχνης, ανεπανάληπτο όπως όλα τα γνήσια έργα τέχνης».

Του Θωμά Τσαλαπάτη (εφημ. Εποχή)

16 σχόλια:

  1. Δε λέω καλή η Μπάρτσα, σπουδαίος ο Μέσι, τρομερό το ποδόσφαιρο που παίζει. Αλλά πρόκειται για ένα club μια ΠΑΕ που κανει μπιζνες εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, πουλάει το brandname της, και ό,τι είναι σχετικό με αυτήν.

    Καμία σχέση με τον σοσιαλισμό. Μια καπιταλιστική επιχείρηση είναι που απλά προμοτάρει ένα δήθεν διαφορετικό τρόπο ζωής και παιχνιδιού. Στην πραγματικότητα όμως επέλεξε αυτό το είδος ποδοσφαίρου γιατί το επέβαλε ο Κρόιφ και ήταν αποτελσματικό, όχι γιατί ταίριαζε στα ιδεώδη της.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. @2310net:
    Καλησπέρα. Το σχόλιό μου δεν αποτελεί απάντηση στο δικό σου, αφού δεν είμαι ο συγγραφέας του κειμένου,
    Γράφεις: "πρόκειται για ένα club μια ΠΑΕ που κανει μπιζνες εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, πουλάει το brandname της, και ό,τι είναι σχετικό με αυτήν. "
    Δεν τίθεται νομίζω τέτοιο θέμα, ασφαλώς έτσι είναι. Μια καπιταλιστική επιχείρηση όπως λες κι εσύ.
    Δεν διάβασα κάτι διαφορετικό στο κείμενο, ούτε φυσικά πως η Μπαρτσελόνα είναι μια... σοσιαλιστική ομάδα. Αν κάνεις μια δεύτερη ανάγνωση, ειδικά της δεύτερης παραγράφου, θα δεις πως παρομοιάζει τον τρόπο παιχνιδιού της (τακτική, ομαδικότητα κλπ),με το σοσιαλιστικό ποδόσφαιρο της Ουγγαρίας του Πούσκας.
    Όσο για το "αποτελεσματικό" που γράφεις στο τέλος του σχολίου σου, θυμήσου κάποια σχολή ποδοσφαίρου, όχι πολύ παλιά, που έπαιρνε τα επιθυμητά αποτελέσματα, παίζοντας εμετικό ποδόσφαιρο. Δεν είναι ζήτημα "αποτελεσματικότητας" λοιπόν, το ποδόσφαιρο που παίζει αυτή η ομάδα, αλλά κάτι περισσότερο...
    Καλή δύναμη!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. ΛΙΒΟΡΝΟ μόνο στην Ιταλία που ανεμίζουν στα γήπεδα και σφυριά/δρεπάνια!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Ευρυτάνα,
    καλά τα σφυροδρέπανα στην κερκίδα, δε λέω... αλλά να δούμε και λίγη μπαλίτσα ωρέ αδερφέ. Ψυχική ανάταση και μέσα στο τερέν.
    Καλή δύναμη!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Δεν ήξερα ότι υπάρχει ολόκληρη θεωρητική ανάλυση επί του θέματος!
    Κάποια φορά μου είχε έρθει στο μυαλό αυτός ο παραλληλισμός και εξηγούσα σε φίλους γιατί ο τρόπος παιχνιδιού και ορισμένα ακόμη πραγματάκια της Μπαρτσελόνα αντιπροσωπεύουν κατά μία έννοια το σοσιαλισμό και μου χε φανεί πολύ καλή ιδέα και μάλιστα είχα σκεφτεί να κάνω και σχετική ανάρτηση.

    Μόλις διαπίστωσα ότι το είχαν σκεφτεί αρκετοί πριν από μένα...
    Γιατί γαμώτο;
    :-)

    ΥΓ.:Το σχόλιο το γράφω στο ημίχρονο του Τσέλσι-Μπαρτσελόνα.
    Η Μπαρτσελόνα παίζει μόνη της και τελικά το βαλε η Τσέλσι!
    Αλλά καλύτερα να χάνεις παίζοντας σωστά παρά να κερδίζεις παίζοντας λάθος...όπως είπε και κάποιος σοφός του ποδοσφαίρου.

    ΥΓ.2:Από μικρός επέλεξα να είμαι με τη Ρεάλ, αλλά η αλήθεια είναι ότι όταν βλέπω τη Μπάρτσα να παίζει έτσι, προδίδω την παιδική μου συμπάθεια προς τη Ρεάλ και είμαι με τη Μπάρτσα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. χαχαχαχα,
    άμα θες μπάλα αδερφέ, βλέπεις... διεθνιστικά π.χ. Μποτσουάνα-Καμπότζη ή Νήσοι του Πάσχα με Δυναμό Εσκιμώων!
    Να πηγαίνει η ντρίμπλα, το κλωτσίδι και η κόκκινη κάρτα σύννεφο!!! Μπάλα όχι τόπι!
    Να μένουν στο τέλος μοναχά οι δυό τερματοφύλακες και να διαγωνίζονται αναμεταξύ τους στο κατς!
    Για Ελλάδα δε λέω, ΜΙΑ είναι η Ομάδα και έχει χρώμα κιτρινόμαυρον!!!! Για να ξηγιόμαστε ευθέως το δηλαδής.
    χαχαχαχα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. @Μαζεστίξ:
    Καλώς όρισες. Από μικρός κατάλαβα πως όλες οι ομάδες κουβαλάνε κάτι στην πλάτη τους σε όλη τη διαδρομή τους. Κάτι συμβολίζει η καθεμιά.
    Έτσι και η Ρεάλ με τη Μπαρτσελόνα, κάτι σαν Παναθηναϊκός και Ολύμπιακός, αντίστοιχα.
    Αφού λοιπόν με την Μπάρτσα... "απατάς" τη Ρεάλ, δεν κάνεις το επόμενο βήμα, να... επισημοποιήσεις τη "σχέση" σας; Ή μήπως θα χαθεί η... γλύκα της "απιστίας";
    Καλή δύναμη!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Ευρυτάνα Ιχνηλάτη,
    δεν είμαι φανατικός ποδοσφαιρόφιλος και το εννοώ. Ούτε τακτικός θεατής (μέσω τιβι εννοείται).
    Όταν όμως παρακολουθώ, θέλω να το ευχαριστιέμαι. Γι' αυτό "εμπιστεύομαι" Θρύλο και Μπάρτσα. Η φλόγα δεν σβήνει ποτέ...
    Καλή δύναμη αδερφέ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Οικοδόμε, ας μη χαθεί καλύτερα η "γλύκα της απιστίας"...
    Θα παραμείνω σύζυγος Ρεάλ!
    (και Πανάθα φυσικά)

    Μικρός βέβαια διάλεγα διαισθητικά τις ομάδες Με βάση τα χρώματα, το όνομα ή κάποια φορά που τις είδα και για κάποιο λόγο εντυπωσιάστηκα (βλ. Μίλαν και Ολλανδία με Φαν Μπάστεν)

    Καληνύχτα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Υπαρχει ένα λάθος στην προσέγγιση. Δύο ομάδες ανταγωνίζονται για να κερδίσουν. Το πως θα το κάνουν είναι αδιάφορο και δεν νομίζω ότι μπορεί να γίνει ταύτιση με κάποιο σύστημα παραγωγής.

    Πιθανόν στο μελλοντικό σοσιαλιστικό ή κομμουνιστικό ποδόσφαιρο να αλλάξει ριζικά ο τρόπος που θα παίζουν οι ομάδες. Ήδη οι ομάδες της ΕΣΣΔ είχαν άλλα χαρακτηριστικά απο τις "Δυτικές". Όμως ο ίδιος ο σκοπός του ποδοσφαίρου είναι φύσει ανταγωνιστικός, και μάλιστα με ¨καπιταλιστικούς" όρους.

    Και για να βγάλω όλο το αντιμπαρτσελονικό μου κόμπλεξ: Μάλλον κόπηκαν οι ντόπες λόγω Αμπιντάλ, δεν δίνει και κανένα πέναλτυ ο διαιτητής και ούτε την Τσέλσι δεν μπορείτε να κερδίσετε...

    (Μια είναι η ομάδα στην Ευρώπη: ΠΑΟΚ)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. @Μαζεστίξ:
    Καλημέρα. Ίσως να είναι καλύτερα έτσι.
    Καλή δύναμη!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. @2310net:
    Καλημέρα.
    Όπως νομίζεις.
    (Κανείς δεν είναι τέλειος).
    Καλή δύναμη!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Το ποδόσφαιρο αγαπητοί μου φίλοι,είναι όχι απλά ένα παιχνίδι,αλλά τέχνη!!! μπορεί να σε παρασύρει σε μαγικούς δρόμους και να σου προσφέρει μοναδικές στιγμές,που γεννούν συναισθήματα πρωτόγνωρα...επειδή υπήρξα ερασιτέχνης ποδοσφαιριστής(σε επίπεδο Β' και Γ' εθνικής κατηγορίας),διαπίστωσα ότι εκτός από τεχνικές δεξιότητες,δύναμη και φυσική κατάσταση,υπάρχει και ένας άλλος παράγοντας που παίζει ίσως τον πρωταρχικό ρόλο για να βγεί κάτι όμορφο και συναρπαστικό μέσα στο γήπεδο,και αυτό λέγεται ΨΥΧΗ,ΤΣΑΜΠΟΥΚΑΣ,ΜΑΓΚΙΑ!!!
    Κι επειδή αυτό λίγες ομάδες το βγάζουν στο κόσμο,αισθάνομαι τυχερός που από μικρός παρακολουθώ πιστά μια απ'αυτές,τον ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ μας,το ΘΡΥΛΟ μας!!!!!!!!!!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Ο πατέρας μου έπαιρνε εμένα και τον αδελφό μου από μικρούς στα γήπεδα. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι μου έχουν μείνει ψήγματα από το σπορ και δε λένε να ξεκολλήσουν, όποτε μάλιστα παίζει η Μπάρτσα, ή η Manchester United λέω: « Ώρα για καλό ποδόσφαιρο».
    Όσο για το σοσιαλιστικό ποδόσφαιρο το είχε φέρει ο Φέρεντς Πούσκας μια περίοδο και στον «Πανάθα», που τώρα κατάντησε «Παναθεμάτους», αλλά θα ανακάμψουμε λίαν συντόμως, μετά τις εκλογές.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. @Τζαβέλας:
    Καλησπέρα.
    Μου άρεσε το σχόλιό σου. Το προσυπογράφω, με τη μόνη διαφορά πως δεν υπήρξα ποτέ ποδοσφαιριστής κάποιου επιπέδου.
    Καλή δύναμη!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. @scorpion49:
    Καλησπέρα φίλε.
    Οι πραγματικοί φίλαθλοι ξέρουμε να αναγνωρίζουμε και να ευχαριστιόμαστε το καλό ποδόσφαιρο, από όποια ομάδα μας το προσφέρει.
    Εύχομαι ταχεία "ανάρρωση" στην ομάδα σου και απαλλαγή από τους διάφορους... "παναθεμάτους".
    Ο -όποιος, λέμε τώρα- ανταγωνισμός του -τρομάρα του και... τρομάρα μας- πρωταθλήματος, δεν υφίσταται με "αρρωστους" Πανάθα ή Θρύλο.
    Καλή δύναμη!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Καλώς ήρθατε!
Πριν αφήσετε το σχόλιό σας, παρακαλώ να λάβετε υπόψη τα εξής:

Το σχόλιό σας να αφορά το θέμα της ανάρτησης.

Δεν θα δημοσιεύονται διαφημιστικά μηνύματα.

Αποφύγετε τις ύβρεις και τους προσβλητικούς χαρακτηρισμούς.

ΟΧΙ στα greeklish - ΝΑΙ στα Ελληνικά.

Όποιος σχολιάζει σαν «ανώνυμος», ας προσθέτει στο τέλος του σχολίου του ένα ψευδώνυμο. Με τον τρόπο αυτό, γίνεται πιο εύκολη η επικοινωνία.

Το ιστολόγιο δέχεται τις διαφωνίες, την ένταση και το πάθος στην υποστήριξη των απόψεών σας. Δεν είναι απαραίτητο να συμφωνήσουμε, αρκεί να γινόμαστε κατανοητοί ο ένας στον άλλον. Ας βοηθήσουμε όλοι στη διατήρηση ενός επιπέδου στο διάλογο.

Ο διαχειριστής του ιστολογίου διατηρεί το δικαίωμα να μην δημοσιεύει σχόλια που δεν ανταποκρίνονται στις παραπάνω επισημάνσεις, χωρίς καμιά προειδοποίηση.
Ευχαριστώ για το σχόλιό σας.