Η έκθεση του αστυνομικού διευθυντή Αθ. Ρακιντζή, για τα γεγονότα της απεργίας των οικοδόμων της 1ης Δεκέμβρη 1960

Ο Αθ. Ρακιντζής, δεξιά, επιβλέπει το έργο του

Σε προηγούμενη ανάρτηση  το ιστολόγιο παρουσίασε το ιστορικό της μεγάλης απεργίας των οικοδόμων την 1η Δεκέμβρη 1960. Έγινε περιγραφή των συνθηκών αλλά και του πολιτικού σκηνικού που προηγήθηκε της «έκρηξης» του αγώνα των οικοδόμων και του χρονικού των γεγονότων. Την ημέρα αυτή ο «αστυνομικός διευθυντής Αθηνών» Αθανάσιος Ρακιντζής, ήταν ο επικεφαλής της, πρωτόγνωρης για τα δεδομένα της εποχής, επιχείρησης καταστολής της απεργιακής συγκέντρωσης. Να σημειωθεί πως στην απεργία των οικοδόμων ήταν η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκαν χημικά δακρυγόνα αέρια από την Αστυνομία. Σήμερα παρουσιάζουμε την έκθεση του Ρακιντζή για τα γεγονότα, προς τους πολιτικούς προϊσταμένους του, στο υπουργείο Εσωτερικών, όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» την επόμενη μέρα της απεργίας. Σε κάποια σημεία του κειμένου προσθέσαμε απαραίτητες παραπομπές που βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση των γεγονότων:

«Λαμβάνομεν την τιμήν να αναφέρωμεν ότι η Ομοσπονδία Οικοδόμων1, εις την δύναμιν της οποίας υπάγονται, εκτός των επαρχιακών, 29 σωματεία Αθηνών – Πειραιώς – Προαστείων, εκήρυξεν2 24ωρον απεργίαν από της πρωίας της σήμερον και προσεκάλεσε τους απεργούς εις συγκέντρωσιν εις το επί της οδού Αγησιλάου αριθ. 18 Εργατικόν Κέντρον Αθηνών δια την 9ην ώραν. Θέματα της απεργίας ήσαν οικονομικαί διεκδικήσεις και, ειδικώτερον, ζητήματα αναγόμενα εις την ασφάλισίν των. Από της 9ης ήρξαντο συγκεντρούμενοι οι απεργοί εις το Εργατικόν Κέντρον. Συνεκεντρώθησαν περί τα 6.500 άτομα3.

Ωμίλησαν προς τους συγκεντρωμένους ο Λυκιαρδόπουλος Κων., πρόεδρος της Ομοσπονδίας, Γεροχριστοδούλου Νικ., πρόεδρος λατόμων, κομμουνιστής, όστις μεταξύ των άλλων, είπε «όπως ξέρουμε να κτίζουμε, ξέρουμε και να χαλάμε», Πατρέλης Δ., πρόεδρος κτιστών, αδειούχος εκτοπισμένος, τελών ενταύθα επ’ αδεία, όστις μεταξύ των άλλων, είπε «δεν έχουμε εμπιστοσύνην εις τους κοιλαράδες και γνωρίζομεν την ταξικήν μας δύναμιν και ξέρουμε να κάνουμε όλοι μας το ταξικό μας καθήκον», Σπυρίδης Ιωάν., πρόεδρος μηχανοξυλουργών Πειραιώς, κομμουνιστής και Δράμαλης Στυλ., πρόεδρος Ενώσεως «μπετόν αρμέ» Αθηνών, κομμουνιστής, όστις και ανέγνωσε το ψήφισμα.

Κατά την διάρκειαν των ομιλιών, σημαντικόν ποσοστόν των συγκεντρωμένων εκραύγαζε συνεχώς «όλοι στο υπουργείο Εργασίας». Ιδιαιτέρως έντονοι ήσαν αι κραυγαί αύται, όταν ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λυκιαρδόπουλος περαίνων τον λόγον του, είπεν: «Ο υπουργός της Εργασίας4 εις ραδιοφωνικήν ανακοίνωσίν του εδήλωσεν ότι έλυσε το αίτημά μας, το σχετικόν με τα ημερομίσθια υπέρ αγνώστων. Επιτροπή θα πάμε στον υπουργό να επαναλάβη και προφορικώς την δήλωσίν του και σεις όλοι να περιμένετε την επιτροπήν εδώ».

Προς το υπουργείον Εργασίας

Την 10:20 η επιτροπή δια της οδού Αγησιλάου – Κολωνού – Πειραιώς έφθασεν εις το υπουργείον Εργασίας. Ο όγκος των συγκεντρωθέντων εκινήθη προς την οδόν Κολωνού με κραυγάς «στο υπουργείο Εργασίας». Την 10:30 δύναμις αστυνομική ανεχαίτισε προς στιγμήν τους εν διαδηλώσει και με αγρίας φωνάς κατευθυνομένους προς το υπουργείον Εργασίας. Την στιγμήν εκείνην οι διαδηλωταί ήρχισαν ρίπτοντες καταιγιστικώς λίθους, μεγάλα τεμάχια μαρμάρων, σίδηρα και παντός τύπου σκληρά αντικείμενα εναντίον των αστυνομικών, με αποτέλεσμα τον τραυματισμόν εις διάφορα μέρη του σώματος και ιδία εις την κεφαλήν δέκα και πλέον αστυνομικών κατά την διάρκειαν ημίσεος λεπτού της ώρας.

Κατασκευάζουν οδοφράγματα

Ενισχύθη δι’ εφεδρειών η εκεί αστυνομική δύναμις, επέτυχε προσωρινήν υποχώρησιν των διαδηλωτών, πλην η αστυνομική δύναμις ηναγκάσθη να υποχωρήση και αύθις λόγω της ρίψεως βροχηδόν λίθων και άλλων αντικειμένων, με αποτέλεσμα να τραυματιστούν την στιγμήν εκείνην 15 εισέτι αστυνομικοί. Εν τω μεταξύ, οι διαδηλωταί εσχημάτισαν αιφνιδίως οδοφράγματα επί της οδού Κολωνού δια της ανατροπής και μετακινήσεως εκεί σταθμευόντων αυτοκινήτων, δύο των οποίων επυρπόλησαν. Οι διαδηλωταί, κεκαλυμμένοι όπισθεν των οδοφραγμάτων και καιομένων αυτοκινήτων, έρριπτον καταιγιστικώς λίθους εναντίον των αστυνομικών, τραυματισθέντων εισέτι 15 αστυνομικών. Ούτοι επροχώρουν πλέον προς την οδόν Πειραιώς μαινόμενοι. Επεχειρήθη αντεπίθεσις εκ μέρους των αστυνομικών, ότε εδέχθησαν σωρείαν λίθων. Την στιγμήν εκείνην εγένετο χρήσις περιστρόφων, ριφθέντων πέντε πυροβολισμών εις το κατάστρωμα της οδού προς εκφοβισμόν5.

Την ώραν ταύτην, ήτοι την 10:40, έφθασα επί τόπου και δι’ αντεπιθέσεως με χρήσιν δακρυγόνων6 επετύχαμεν, μετά σκληρούς αγώνας, την εκκαθάρισιν της καταστάσεως, αφού, εν τω μεταξύ, άλλαι αστυνομικαί δυνάμεις δια της οδού Δεληγιώργη απέκοψαν τους συγκεντρωθέντας εις τρία τμήματα. Οι απωθηθέντες εσχημάτισαν ομάδας εις τας γύρωθεν του Εργατικού Κέντρου οδούς, αίτινες διελύθησαν δια να σχηματισθώσιν βραδύτερον μικρότεραι ομάδες εις πλατείαν Αγ. Κωνσταντίνου, προς θέατρον «Περοκέ» - Ακομινάτου – Φαβιέρου. Οδοφράγματα εκ της οδού Κολωνού – Αγησιλάου επεχείρησαν να δημιουργήσουν οι ανατραπείς εις οδόν Ακομινάτου – Φαβιέρου – θέατρον «Περοκέ» και εις άλλα σημεία της περιοχής. Δυνάμεις αστυνομικαί επεμβάσαι ταχύτατα, αποσυνέθεσαν τούτους.

Διαβεβαιώσεις του προέδρου

Την 9:30 είχον τηλεφωνικήν επικοινωνίαν με τον πρόεδρον της Ομοσπονδίας Λυκιαρδόπουλον, όστις μοι παρέσχε την πληροφορίαν ότι η απεργία θα λυθή, καθ’ όσον ο κ. υπουργός έλυσε το κύριον θέμα της απεργίας και ότι μια επιτροπή θα παρουσιασθή εις τον κ. υπουργόν και μετά τούτο θα επιστρέψη εις το Εργατικόν Κέντρον, ίνα ανακοινώση την λύσιν της απεργίας, οι δε συγκεντρωθέντες θα διαλυθούν ησύχως.

Ο επικεφαλής των αστυνομικών δυνάμεων τάξεως, αστυνομικός διευθυντής Α΄ κ. Μουρούσιας, μοι ανέφερεν ότι η κυρία μάζα των συγκεντρωθέντων είναι κομμουνισταί7  και ότι δεν θα πειθαρχήσουν εις τον Λυκιαρδόπουλον, καθ’ όσον οι συγκεντρωθέντες κραυγάζουν «όλοι στο υπουργείο Εργασίας». Κατόπιν τούτου, επεκοινώνησα εκ νέου με τον ευρισκόμενον εις το Εργατικόν Κέντρον Λυκιαρδόπουλον8, τω ανεκοίνωσα όσα ο κ. Μουρούσιας μοι ανέφερε και τω συνέστησα να προσέξη διότι φοβούμαι σύγκρουσιν. Με βεβαίωσε και ούτος ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν ομαλώς.

Τα μέτρα της Αστυνομίας

Η Αστυνομική Διεύθυνσις λίαν εγκαίρως είχε λάβει τα ενδεικνυόμενα μέτρα αποτελεσματικής αντιμετωπίσεως οιασδήποτε εξελίξεως της συγκεντρώσεως. Ευθύς μετά τα γεγονότα ανηργήσαμεν αυτοψίαν εις την περιοχήν ένθα έλαβον χώρα ταύτα, ήτοι εις τας οδούς Αγησιλάου, Κολωνού, Δεληγιώργη. Διεπιστώθη ότι εις το κατάστρωμα οδών τούτων υπήρχε μέγας αριθμός λίθων, τεμαχίων μαρμάρου και άλλων σκληρών αντικειμένων. Τμήματα των πεζοδρομίων των οδών Αγησιλάου και Κολωνού είχον καταστραφή δια της αφαιρέσεως των πλακών τούτων, τας οποίας, αφού ετεμάχισαν, αχρησιμοποίησαν εναντίον των αστυνομικών.

Εις την οδόν Κολωνού ήσαν τα δύο καέντα αυτοκίνητα. Ανευρέθη σημαντικός αριθμός λίθων, η προέλευσις των οποίων, ως διεπιστώθη, δεν προήρχετο εκ των πλακών των πεζοδρομίων, ούτε εκ των εκεί οικοδομών. Ασφαλώς τούτους είχον μεταφέρει άλλοθεν οι ταραξίαι, έχοντες προσχεδιάσει την επίθεσιν κατά της αστυνομίας. Επίσης, αυτοψίαν ενήργησε και ο Εισαγγελεύς Πλημμελειοδικών κ. Φαφούτης, εντολή του προϊσταμένου της Εισαγγελίας Πρωτοδικών».

Παραπομπές:

1. «Πανελλήνιος Ομοσπονδία Οικοδόμων Ελλάδος», η οποία βρίσκεται κάτω από τον  έλεγχο κυβέρνησης και εργατοπατέρα Κων. Λυκιαρδόπουλου, κρατώντας εκτός δύναμής της τα πιο μαζικά σωματεία, καθώς και αυτά που έχουν ταξικό προσανατολισμό στην δράση τους.
2. Η απεργία κηρύχτηκε από κοινού και με προτροπή της «Συντονιστικής Επιτροπής» των οικοδόμων (είχε ιδρυθεί το 1958 με σκοπό την οργανωμένη δράση των διαγραμμένων και άλλων σωματείων που δεν δεχόταν η Ομοσπονδία στη δύναμή της, μην μπορώντας να τα ελέγξει) με την Ομοσπονδία που πολλές φορές, όπως θα δούμε και στο μέλλον, «εγκλωβίστηκε» στην πίεση της Συντονιστικής που επεδίωκε κοινή δράση, για να μπορεί καλύτερα να ξεσκεπάζει το ρόλο των εργατοπατέρων στους οικοδόμους.
3. Η Συντονιστική Επιτροπή κάνει λόγο για 15.000 συγκεντρωμένους απεργούς οικοδόμους.
4. Αριστείδης Δημητράτος στην κυβέρνηση Κων/νου Καραμανλή.
5. Οι πυροβολισμοί «για εκφοβισμόν» τραυμάτισαν τρεις απεργούς οικοδόμους. Η έκθεση δεν κάνει λόγο ούτε για τους 150 τραυματίες από την αστυνομική βία, μεταξύ των οποίων 3 δημοσιογράφοι (δυο της «Αυγής» και ένας της «Αθηναϊκής»).
6. Όπως γράφτηκε και στον πρόλογο, στην απεργία της 1^ης Δεκέμβρη εγκαινιάστηκε από την αστυνομία  η χρήση χημικών δακρυγόνων αερίων.
7. Παντού οι "κομμουνισταί" ...
8. Αρμονική η συνεργασία μεταξύ αστυνομίας και εργατοπατέρα. Στην περίπτωση αυτή δεν έφερε αποτέλεσμα.