Ένα άγνωστο ποίημα του Μιχάλη Κατσαρού

Μιχάλης Κατσαρός (1919-1998)

Πριν από καιρό, ξεφυλίζοντας παλιά  τεύχη του περιοδικού «Εθνική Αντίσταση» που εκδίδει η ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ, ανάμεσα στις πλούσιες  σε ιστορικά στοιχεία, χρονικά, και αναμνήσεις αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, σελίδες του, βρήκα ένα μάλλον άγνωστο ποίημα του  Μιχάλη Κατσαρού. Εκτός από το σπουδαίο αυτό ποίημα, μεγάλο ενδιαφέρον έχει η ιστορία του πως γράφτηκε. Ο Κώστας Μαραγκουδάκης, κάτοχος του άγνωστου ποιήματος, το στέλνει στη σύνταξη του περιοδικού, μαζί με την ακόλουθη επιστολή:

[«Σας στέλνω ένα αδημοσίευτο – νομίζω – ποίημα του ποιητή Μιχάλη Κατσαρού, του οποίου την ομορφιά, ασφαλώς και θα εκτιμήσετε εσείς και οι αναγνώστες της «Εθνικής Αντίστασης». Πριν απ’ αυτό, γράφω λίγα για το «ιστορικό» αυτού του ποιήματος.

Το καλοκαίρι 1944, όταν όλες οι εχθρικές δυνάμεις συνεργάζονταν για τη μεγαλύτερη και ταχύτερη εξόντωση των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, πριν από την απελευθέρωση, από Ράλληδες, ασφαλίτες, και γερμανοτσολιάδες, Γερμανούς και Άγγλους πράκτορες, είχαν ενταθεί οι διωγμοί – κυρίως στις πόλεις – με διεύρυνση των συλλήψεων και εκτελέσεων αγωνιστών του ΚΚΕ, του ΕΑΜ, της ΕΠΟΝ, κα.

Στο πλαίσιο δράσης των «Ελλήνων» του Ράλλη, η γνωστή ομάδα της «ειδικής ασφάλειας» - της οδού Ελπίδος – μπλοκάρισε το σπίτι μου στην Κηφισιά. Το ερεύνησε διεξοδικά, και συνέλαβε το μεγαλύτερο αδελφό μου, Νίκο Μαραγκουδάκη, η δράση του οποίου στο μαζικό κίνημα και στην ΕΠΟΝ είχε ενταθεί πολύ. [  ] Ο αδελφός μου, 21 ετών τότε, πιάστηκε και οδηγήθηκε στις φυλακές Χατζηκώστα, στην οδό Πειραιώς, όπου σήμερα είναι το ΙΚΑ.

Οι θάλαμοι, με χτισμένα τα παράθυρα, ήταν γεμάτοι ασφυκτικά. Εκεί, ο Νίκος, ο οποίος επίσης έγραφε ποιήματα (βλ. τεύχη «Νέας Γενιάς»), γνωρίστηκε με τον επίσης κρατούμενο νεαρό ποιητή Μιχάλη Κατσαρό. Και οι δυο φλέγονταν από τα ιδανικά της ΕΠΟΝ και γίνανε αμέσως φίλοι.

Όταν κάποτε οι δεσμοφύλακες σκέφτηκαν να αραιώσουν τους ασφυκτικά γεμάτους θαλάμους, μαζί με άλλους μετέφεραν το Νίκο στο πάνω πάτωμα. Ο Μιχάλης ετοίμασε αμέσως ένα ποίημα (το παραθέτω παρακάτω), το οποίο έστειλε στο Νίκο, που το διατηρεί μέχρι σήμερα, σαν ακριβή ανάμνηση:

«Φίλε, που σε συνάντησα σε μιαν οδοιπορία

-του θανάτου που ζήσαμε ή της ζωής που θα’ ρθει-

είχες στα μάτια τη φωτιά σμιχτή με μια απορία

από τα νιόβγαλτα φτερά, γιατί ο αέρας πάρθει.

Μας ένωσε σφιχτά σφιχτά του ανθρώπου ο μέγας πόνος

και της ιδέας ο άνεμος μας φούσκωσε τα στήθη.

Κάποιου καινούργιου, που έρχεται, μας συνεπήρε ο τόνος.

Ορίζοντες Μαγιάπριλου μας φέρνουνε τα πλήθη.

Κι εμείς, δεσμώτες της ζωής, προς τις κορφές τραβάμε

-του Ολύμπου ή του Γολγοθά- στη μέθη ενός ονείρου

το θάνατο και τη ζωή αλέγκρα χαιρετάμε

με τ’ άξια νιάτα, πορφυρά, στο δρόμο του απείρου».]

Στις 21 Νοέμβρη έκλεισαν 13 χρόνια από το θάνατο του ποιητή. Στη μνήμη του αφιερώνεται αυτή η ανάρτηση.