"Η γενική χρησιμότης των φελλών", ο ποιητής Τάσος Ζερβός (1935-1995)

( Κάθε ομοιότητα με πρόσωπα, πράγματα ή καταστάσεις της κοινωνικής ή  πολιτικής σκηνής - σήμερα ή διαχρονικά -  είναι εντελώς  συμπτωματική )

Η ΓΕΝΙΚΗ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΣ ΤΩΝ ΦΕΛΛΩΝ

Ποιος είπε πως οι φελλοί δεν ωφελούν;

Ύλη ελαστική, οσμή ουδετέρα, αδιάβροχη

σ΄ όλες τις καταστάσεις,

κατάλληλη για επενδύσεις, για μονώσεις

και γι΄ αλιεία, σε θολά – κατ΄ εξοχήν – νερά…

Αρέσουν σ΄ όσους θέλουν να πατούν σε φελλοτάπητες

ή και σ΄ αυτούς που θέλουν

- για τη δική τους τη βαρύτητα –

ένα μέτρο να συμφέρει…

Ναι, τους αρέσουν… Γιατί έτσι που επιπλέουν στη σειρά,

όλοι οι φελλοί σε κάθε μέγεθος,

γαλήνη τους γεμίζουν κι ησυχία,

γιατί με λίγη πίεση,

είναι άριστοι οι φελλοί στη μόνωση

από θερμότητα, υγρασία, ήχους και αλήθεια,

γιατί ποτέ τους δεν θ΄ αφήσουν να φανούν

των κρατικών δεξαμενών οι πάτοι…

Έτσι εν τέλει οι φελλοί ωφελούν.

Παίρνουν κι αυτοί, στον τόπο αυτό,

βαρύτητα. Και μάλιστα φροντίζουν να τονίζουν

ότι κατάγονται απ΄ τη δρυ…

Γι΄ αυτό όση τρικυμία κι αν σηκωθεί

στον  τόπο αυτό

δεν θα ξεράσει τους φελλούς στις άκρες…

Γιατί με τόσες θάλασσες,

τόσες ακτές από αιώνες εθισμένες

να εξοστρακίζουν τα πιο καλά μας κύματα

υπόγεια ρεύματα κι ασήμαντοι θα υποκλέπτουνε τη νίκη

και τους φελλούς θα σώζουν πάλι μεσοπέλαγα…

(από την ποιητική συλλογή «Έφοδος, 1966-1980»)



Τάσος Ζερβός (1935-1995)

«Ήτανε Μανιάτης. Και παθιασμένος με τον τόπο του - ώς το τέλος. Γήινος καθαυτό. Και κυνηγός και ψαράς. Κι αυτά τον κράταγαν στερεώτερα απ’ την δικηγορία, που την άσκησε ωστόσο φιλότιμα επί δεκαετίες. Όμως ο νούς του ήταν πάντα στ’ ανοιχτά. Στα χώματα και τους ανέμους της πατρίδας του. Στα κύματα που σπάν άγρια στις ακτές, και τ’ αναπλήρωνε τα πρώτα χρόνια της εφηβείας και της νιότης του με τους αχούς του λιμανιού - στον Πειραιά, όπου έβγαλε το Γυμνάσιο.

Διάβαζε πολύ Ιστορία, έγραψε κ’ ένα ιστορικό μυθιστόρημα, το «Βασιλιά Κλεομένη», που πολύ το αγάπαγε, μα πιο πολύ απ’ όλα τα γραφτά και τα δικόγραφα και τα χαρτιά, νομίζω πως του άρεσε να δολώνει παραγάδι και να τρέχει νύχτα να το ρίξει και χάραμα να το μαζέψει...

 Γήινος από επιλογή - σ’ ένα σπιτάκι καταφύγιο, τα καλοκαίρια, στη Χαραχιά, μιά παραλία έρημη της Λακωνίας, είμαι βέβαιος πως άν του στήναν φάρο εκεί, θάμενε πάντα φαροφύλακας, χωρίς ποτέ να νοσταλγήσει την Αθήνα. Είχε ένα έμφυτο στιχουργικό ταλέντο, που φαίνεται κυρίως στα σατιρικά-σαρκαστικά της πραγματικότητας ποιήματά του, που έχουν μια πρωτότυπη κριτική χροιά, ανοίγοντας ένα νέο δρόμο σύγχρονης «πολιτικής» ποίησης».

ΜΕΣΑ ΤΟΥ

Μην τον κοιτάτε που αλύγιστος στο βήμα προχωρεί

κι άκαμπτος φαίνεται στις ιαχές της εκκλησίας του Δήμου

εύγλωττος πριν το στόμα του ανοίξει

σαν Αλκιβιάδης που στην Μουνιχία μόλις βγήκε από το πλοίο,

με τον Θρασύβουλο μπροστά, ν΄ ανοίγει δρόμο στη Δημοκρατία…

Αυτός δεν κάνει γι΄ αρχηγός μας…

Από παιδί τον έχουν μάθει μέσα του να σκύβει…

(από την ποιητική συλλογή «Ξύλινα τείχη 1984-1987»)

Η ΔΕΚΑΤΗ

Τότε που ήταν αξεχέρσωτος ο νους του

και πάλευε με το τσαπί και το ξινάρι,

Θεέ μου, τι στίχους είχε πάρει

στις αγριλιές του λογισμού του…

Τότε που πάλευε ν΄ ανάψει τη φωτιά

και δούλευε με λάδι το λυχνάρι,

Θεέ μου, ποιος έφτανε, στο τρέξιμο, στη χάρη,

του νου του την αποκοτιά…

Τώρα τον έχουν πια ηλεκτροδοτήσει. Τα δάνεια κάτι,

κάτι τα τρακτέρ, φυτείες έχουν γίνει οι λογισμοί.

Τους στίχους; πρώτους πρώτους τους έφαγε η δεκάτη

οι τόκοι, οι εισπράκτορες και οι λογαριασμοί…

(από την ποιητική συλλογή «Ξύλινα τείχη, 1984-1987»)

Με τη σύζυγό του Ιουλία Καρυωτάκη, 1963.

«Πολλά τα ποιήματά του μ’ ευαγγελικές αφορμές - μα συμβολική μονάχα διάσταση λάβαιναν στο νού του όλ’ αυτά, γιατί δεν πίστεψε ποτέ σε θεούς και σε θρησκείες. Αν όμως κάτι θα πρεπε πρωτίστως κανείς να του επαινέσει, είν’ η ειλικρίνεια της ματιάς του. Οι στίχοι του αντανακλούν την καρδιά του. Έλεγε αυτό που αισθανόταν, σα να μιλούσε στα ζώα, στη θάλασσα, στις όλο αφτιά ερημιές των Βριλησσίων όπου ζούσε.

Δεν παρίστανε τον «συγγραφέα» - απλώς κατέγραφε την αλήθεια του.  Ποιός ήταν, το λέει καθαρά στο τελευταίο του ποίημα, που χαράχτηκε και στον τάφο του:

ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΓΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΤΑΦΗ

Ενθάδε κείται ο ποιητής Ζερβός

γρήγορος, που του άρεσε να φαίνεται αργός,

στίχων γυμνών, θητών και πελταστών αρχός,

αετός στο ξέφωτο, στο λίγο φως ασβός,

αυλιάς στο πέλαγος, στα ξέβαθα σαργός,

δήλος στα άδηλα, στα δήλα μυστικός,

στους πρώτους έσχατος, στους έσχατος εμπρός,

τώρα άνεμος είναι στα κατάρτια της Αργώς...

(από την ποιητική συλλογή «Προσωπογραφίες ή Το μεσιανό κατάρτι, 1988-1995»)

Στη ζωή λοιπόν αυτός! Στην αντίπερα όχθη πάντα, μοναχός, με τους λίγους, τους ηττημένους και μαζί ελεύθερους!

Η γη των νικημένων είναι γή μου...

έγραφε σε κάποιο απ’ τα πρώτα του ποιήματα, πολύ νέος ακόμα. Κι αλλού:

...ζητώντας []μάταια να βρείς δυό ληστές μαζί να σταυρωθείτε...

Με μιά σπάνια λακωνικότητα στις μελαγχολικές του διαπιστώσεις, και με γραφή απαλλασσόμενη ολοένα από τα περιττά, σε ποιήματα μονόστιχα, δίστιχα ή τετράστιχα, έντονα υπαινικτικά, μαρτυρεί:

ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ

Η φωνή του σκοτώθηκε σε συλλαλητήρια ιδεών.

ΟΙ ΒΡΟΧΕΣ ΤΟΥ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

Τί να προσμένουμε απ’ τις βροχές του Σεπτεμβρίου

εμείς που, λίγο πριν, τόσο την άνοιξη αγαπήσαμε;

Ο ΓΕΝΝΑΙΟΣ

Πόσο γενναίος θα αισθανόμουν

αν πίσω από τη πλάτη μου βρισκόμουν...

Ο Τάσος Ζερβός έλεγε πως ήθελε να ζήσει σα γέρο-πλάτανος... μα η μοίρα δεν του κανε αυτή τη χάρη. Έφυγε στα 60 του «πάνω που είχε ανακαλύψει καινούργια φλέβα, απ’ όπου μόλις άρχιζε ν’ αντλεί λάλον ύδωρ», καθώς εύστοχα έγραψε κάπου ο Τάσος Ρούσσος - κι αυτό το διαπιστώνει κανείς από την ωριμότητα των τελευταίων συλλογών του, όπου μοιάζει να χει βρεί τη δικιά του πλέον φωνή με σιγουριά κι αυτοπεποίθηση, μακριά από κάθε ξένη επίδραση».

ΤΑ ΚΑΘΙΚΙΑ

Με δισταγμό μπήκανε στον αιώνα

με φόβους για ένα δύσκολο χειμώνα…

Διακριτικά ανέκαθεν κρυμμένα

με τα δικά του σχέδια το καθένα…

Τά΄ πιανε πανικός σε κάθε οσμή μεγάλη

κρυφά αλλάζαν μεταξύ τους τη σκυτάλη…

Κι ήξεραν πως μπορούσαν να επιζήσουν

μόνον αν έλθουν κι άλλοι να καθίσουν…

Κι η πρόοδος ήρθε διακριτικά

με νέες ιδέες κι αποσμητικά.

Βήμα το βήμα κυκλοφόρησαν τα νέα

πως γίνονται τ΄ ασήμαντα σπουδαία…

Κι αφού είδαν πως περπάταγε ο μύθος

αντικατέστησαν το ήθος με το πλήθος…

Κι όταν επήλθε πλήρης σύγχυση στων ιδεών τις γεύσεις

όλα τους συγχωνεύτηκαν σ΄ ομαδικές αποχετεύσεις…

Κι επικαλούμενα εν τέλει και τη χούντα

έγιναν πλέον δοχεία συγκοινωνούντα…

(από την ποιητική συλλογή «Πάραλος, 1981-1983»)

«Στη δημιουργία του ήτανε σεμνός. Έμεινε πάντα έξω από κλίκες ποιητικές, μακριά από λογοτεχνικές ματαιοδοξίες, αδιάφορος για υστεροφημίες. Ομολογούσε -πράγμα σπάνιο γιά ποιητές, που δύσκολα συνήθως μπορούν ν’ αυτοκριθούν και ν’ αυτολογοκριθούν!- πως: «20 ποιήματα θα μείνουν, κι αυτά τα θεωρώ υπεραρκετά».

Ο Ζερβός δεν ήταν «μεγάλος» ποιητής. Θα γέλαγε με τέτοιο χαρακτηρισμό του. Άλλωστε στην εποχή μας, όπου όλοι βαφτίζονται «μεγάλοι», θα του άρεσε να μείνει εκτός... Ήταν ένας προικισμένος τεχνίτης και μιά φωνή με ποιότητες, που τους άξιζε περισσότερη προσοχή απο κείνην που του επιφύλαξαν οι ψευδο-επαίοντες των πνευματικών κυκλωμάτων».

ΑΥΤΟΣ Ο ΠΟΤΑΜΟΣ

Αυτός ο ποταμός δεν είχε λόγους να στερέψει…

Μόνο και μόνο για να εκδικηθεί μια θάλασσα

που τίποτα ποτέ της δεν του αντίδωσε

κι αηδιασμένος απ΄ τις δουλειές των παροχθίων

αιφνίδια ρευστοποίησε τα υπάρχοντά του

σε υπόγειες πηγές μεταναστεύοντας…

Και τώρα διάφοροι γελοίοι επάνω

τον απειλούν με γεωτρήσεις…

(από την ποιητική συλλογή «Πάραλος, 1981-1983»)

Έκανα την  επιλογή των ποιημάτων από το βιβλίο «Τάσος Ζερβός, ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ», με φιλολογική επιμέλεια του Άγγελου Παρθένη, από τις εκδόσεις «ΤΟ ΡΟΔΑΚΙΟ»,  Αθήνα 2004. Στην έκδοση αυτή που επιμελήθηκε η οικογένεια του ποιητή μετά τον πρόωρο θάνατό του, είναι συγκεντρωμένο όλο το έργο (ποιητικό) του.

Το βιογραφικό κείμενο είναι αποσπάσματα από δημοσίευση του κ. Στάντη Ρ. Αποστολίδη στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» στις  26-5-2004.

Ευχαριστώ τον κ. Δημήτρη Ζερβό, αδελφό του ποιητή, για την παραχώρηση των φωτογραφιών.